له لومړی کمون څخه تر کمونیزم پوری

له لومری کمون خخه
ترکمونیزم پوری

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری

د مهسن خیرندویه
عهااوءاادانط ماعطاه/۱

له لومری کمون خخه تر کمونیزم پوری

ژباره او چاپ: د محسن خپرندو 4 - د

مارکسیستی آثارو خپرونکی په افغانستان کی

بر نا لیک: جوم آنقصدع ۵ وطاایمتفطمص

و بلاک: جوم0].6موعما0.دانام‌متمطمص ۱۲۱
د خیر دو نیته: تله ۰ - سیتامبر ۲۰۱۱

ِ‌

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

لرلیک

لومرنی کمون او بشپرتیا يي رز
د کمون مخبنا ی را و او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری

1

د کمون په ببخبنا کي راغلی بدلونونه: هو و او که هو 1۳

د مرییتوب په مخبنا كي راغلی بدلونونه ۹

کلتور د مرییتابه د رنگبدو به دوران کی |

د فلسفی مکتبونو پیدایشست 0[

د فیودالی سیستم په مخبنا کي راغلی بدلونونه: ۱

دانقلاب مخ نه اوشتونکی بهیر و

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۵
آووم خشپرکی ش هه مه دی توف دی دیش وی و ی ی ۱۵۱۲

دپانگوالی سیستم دپیدایشت بهیر و سا ۱۱3۲
دپانگوالی سیستم تینگزٍست. پراختیا او بش تیا:.--۱۰۹.۰
الف - په پانکوال رژیم كي مولده خواکونه موم نی ۳

پانگه او دپانگي بني (وولونه) دس.سسس۱۱۹۰..۰
دپانگوالی بم مخبنا ۵ ۱
دكارگري طبقي دخپلواکه غورخنگ پیل ها 2 ۲ ۱۳۲

په نولسمه پیری کي داروپا کارگری غو رشنگ:...... ۱۳۳
دمارکسیسم بیدایشت ۱ یم وت موی ومع تم هقی مت و ۱۳۸
دکمونیست گوند مانیفست وه مرو و میا رو و و و و ۳ مه[
بلانکیزم ۱

اتم خپرکی رز

د پانگوالی د رنگهدني پراو 9[
د امولده خواکونو پرمفتدگ تیه

دپانکوالی په مخبنا كي راغلی بدلونونه: ی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری

له پانگوالی نه سوسیالیزم ته دلبررد پراو
د سوسیالیزم د پیداینست بهیر یج
د سوسیالیزم تینگنست. پراختیا او بشپرتیا ۳

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷
سریزه

دا کتاب ایرانی مارکسیست لنینیستانو دمحمدرضاشاه
دویرجنی غمیزی په کلونو کی برابر کری وو ترخو دلومرنیو او
زلمیو ملکرو لپاره دیوه هرارخیز, لنب او ساده ژبی دآسانه زده
کری په دول ترکتی اخیستنی لاندی ونیول شی. خرنکه چی په
خبله لیکوالو ملگرو هم کوته نیولی ده داکتاب خيني نیمکرتیاوی
لری چی مونبر دنیمگرتیاوو دلری کولو په پرتله دا کتاب مخکی په
دری ژبه او اوس په پشتو زبه بیاخلی چاپ کول غوره وکنل.

په داسی شرایطوکی د امریکا د امپریالیزم او بنستپالی او
غیربنستپالی سپو ترو لکی لاندی دمارکسیست لنینستانو پخوانی,
نسل دله دله د ارتداد. دخیانته دکی سیاسی بدلمنی او
دامپریالیزم د ارونده سپو په وراندی خوله په خاورو منلوته مخه
کري او خوانان دلیونوپه شان او په دیري آسانی د انجوکانو او
کوداکی دولت له خوا دمارکسیزم او هردول انقلایبی سیاست ضد
ترسی (امالی) ) لانديی نیول کیری. هیله ده د «له لومینی کمون
خخه تر کمونیزم پوری» او ددی په شان نورو آنارو چاپونه
دمارکسیزم-لنینیزم-ماوتسه دون اند به لارکی او دهغه دستر بیرغ
داوچت ساتلو به لارکی یو کوچنی گام وکنل شی.

دمحسن خیرندویه
۰ نله

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

لومری خپرکی,

دخمکی. ژوند او انسان پیدایشت

دخمکی پیدایشت

له دبرو پخوا زمانو راهیسی, هغه وخت چی په لومبي
خل دهیأت (نجوم) نظریی منخ ته راغلی, پوه انودخمکی
پیدایشت دخرنگوالي په اره سوچونه کول اوپه دي اره یی دول
دول نظریی ورکولی چی تولو په بشپره توکه ناسم او خيالي ارخونه
درلودل. بواخی په انلسمه پیبی کی کانت او لاپلاس دلوميي خل
لپاره په دي اره نسبتاً علمي او دمنلو ور خرکندوني وکری. دغه
پوهان به دي باور و چی لمر او تولی هاغه سیاری چی په
کردچاپیریی راكرخي. دیوي خلبدونکی ستری سحابي غوندی
(وریخنی ستوری) خخه منخ ته راغلي دي. ددغپی سنری
وربخنی‌غوندی خخه چی په بي پاپ فضاکی گرخبدله. ورو ورو په
خانكري دول خینی برخی بت شوي چی د مرکز په شاوخوایی
خیلو گرخبدلوته دوام ورکر.

دغوببلوشوو وتو وروسته له دپرو بدلونونو دیاکلو کرو بیه
غوره کری (دلمريزي منظومی سیاری) اوددغی ستری وربخنی,
غوندی مرکز چی په ویلی شوي او خلیدونکی بیی پاتی شوی ده
هماغه لمردی. تر دبرو وختو پوری دکانت او لاپلاس خرکندونی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹

بشبری بکاریدلی, لاکن دنجوم علم او خمکی پپژندنی په برخوکي
هغو ستروپرمختگکونو چی په نولسمی او په تبره بیاشلمی پبری کی
ترلاسه شوي انسان ته ددغو خرکندونو دناسموالي امکان ورکم.
وروسته له هغی خخه هم دخمکی دکري او لمريزي منظومی
دنورو سیارو دپیداينست په اره دبری خرکندونی شوي دي چی
هری یوي یی به خبل وارسره نیمکرتیا وی درلودلی او سبرل یی
په دی لند بیان کی ناشونی دی. ۱ ۱

شوروي پوه. اتواشمیت. دخمکی د پیدایشت په ارٍه نوی
خرکندونه وکره. نوموری په دی باور و چی ملیاردونه کاله پخوا کله
چی لمر په فضاکی کرخبده هاغه لری: گرز او کازونه یی دخان
خواته راکشل چی دسیارو ترمنخ توكي یی جورول او په پای کی له
نومورو موادوخخه جوری ستری وربخ دوله غوندی دلمرخواوشا
ونیوله. ددغی ستری غوندی‌جوروونکی ذري هرلورته دخپلو
گرخب‌دلو او د بي شمیره ناخاپی پپنسو په لرکی دیوبل سره
ونستلی؛ ورو ورویی نوري ذری هم خانته راکنلی او ددیرو اوردو
وختونو په لیکی یی په دیرو لویو توتو بدلون وموند او په دي دول
ی دلمریزنظام کری منخ ته راوري چی پرشاوخوایی کرخبدلو ته
دوام ورکوي. ددغو کرو له دلی غخه یوه هم زمونر کره, خمکه ده
چی دوه دوله گرخي. بویی دلمر په شاوخوا کرخب‌دل (انتقالي
حرکت) چی کال تری منخ ته راخی او بل یی دخیل لت (محور)
پر شاوخوا کرخبدل (وضعي حرکت) چی شپه او ورخ جوروي.

کانت او لاپلاس په دی باور ژ چي په پیل کي دخمکی
کره دویلی شوي خورلن په بیه وه او کله چی په کرار کرار سره شوه
پرشاوخوایی پویکی جورشو چی دوخت له تبربدلو سره پرپرشو.
لاکن دخمکی پیژندنی ترلاسه شوي دلیلونه په دی هکله دنورو
پوهانو دخرگندونو پخلی کوی چی وايي خمکه په پیل کی سره وه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۲۰

د اشمیت دخرکندونی له مخه دخمکی کره په پیل کی
سره وه چی د دنننیو رادیواکتیف کرو ورو (فعل او انفعالاتو) له
امله په کرار کرار په ويلي شوی بنی واوشته او یواخی باندینی‌قشر
(دخمکی پویکی) کلک او نینک پاتي شویدی. خوپه هرصورت

دخمکی د کُری د وروستیو بدلونونو به ره دپوهانو خرکندونی
داسی دي چی دخمکی باندینی پوتکی کرار کرار پربیشوی او
دملیونونو کالو پ به لرکی دسوریو, گونجو لکه (چملکی) کبدلو
داورغورخوونک و ویلی شوو موادو دتویبدلو (چی دخمکی په
پخوانیو پپرونو کی «بر زیات و) له امله په ورو ورو دخمکی پرمخ
«بری لوری ژوری جوري شوي چی هماغه غرونه او ستری کندی
دي چی وروسته یی سمندرونه منخ ته راورل, خوبه هغی زمانی
کي په دغوکندوکی لااوبه نه وی خکه په هغه وخت کی دخمکی
دتو وین درجه داپشبدلو اور دتودوخی له درجی خخه لوره 2
خو کرار کرار دخمکی پرشاوخواکی شته آکسیجن او هایدروجن
خخه اوبه منخ ته راغلی چی په زرگونو کاله یی دبخار د وربخی
دوبری ستری غوندی په بنه دخمکی شاوخوا نیولی وه.

خمکه دزرگونو کالو په ترخ کی کرارکرار سره شوه او
نوموری براس (بخار) دسیل دوله بارانونو په بیی راتویه شواو
کندی یی دکی کری (سیندونه او سمندرونه) او همدارنکه دبر
زیات رودونه او نهرونه ی جور کرل چی په خیل وارسره یی
دخمکی ديويكي په وبنخلو او بدلونونوکی مرسته وکره خو بیابه هم
دبر خله دغه ابشبدلی اوبه دبراس (بخار) په بیه بدلبدلی. به پای
کی ملیونونه کاله وروسته دخمکی دهواحالات لرلر دنه توب په
لور ولایل او ددریابونو ابشبدلی اوبه سري شوی. کولی شو تبری
شوی خبري داسي رالنیی کرو چی دشمکی کره لکه دشمسي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۱

نظام دنورو سیارو په دول. د لري او گرز له هغو ذرو خخه جوره
شوي ده چی په تشه (فضا) کی موجودو.

پوهان توانبدلي دي چبی په طبیعت کی دشته تولو
موجوداتو او توکو دشننی خخه دهفه جوروونكي مواد کشف کري.
دغه جوروونكي مواد له هغو یوسل او خو موندل شوو ببلا بپلو
مادي عناصرو پرته بل خه ندي.

تول بوتي. ژوي یانورخیزونه که ترشننی لاندي ونیول
شي په پای کی به ددغوعناصرو له ترکیب شخه پرته بل خه نه وي.
دغه عناصرلکه اکسیجن, هایدروجن, نایتروجن, او سپنه. سلفر
مس, قلعي, سرپ او نور دخمکی دتولی کری اونورو ببلا ببلو
آسماني کرو لمر او نورو جوروونكي دي. ددغو عناصرو لوستنه
۰ کاله پخوا پیل شوی ده. دالتون د شننه نه منونكي یعنی
اتوم پوناني کلمی په مرسته دعناصرو جوروونکی ذري توضیح
کری. اک رکه پوهیرو چی انوم پخپله له کوچنیو ذروخخه
جورشوی دی خو لاهم په دی باور یو چی اتوم هاغه ترتولو
کوچنی ذره ده چی دیوه عنصرکیمیایی اوفزیکی خاصیتونه ورپوری
د ژوند پیدایشت

د سیندونو او سمندرونو د جورشت او خمکی د ری د
سرنت او د هغي د شرایطو د ه والي نه وروسته زست زیات
بدلونونه پیش شول چی د دبر ستر اونستون پیلامه وه. د
سمندرونو او سیندونو اوبه د مالکو ببلاببلو مالیکولونو او بی
شمبره عناصرو نه دکی وی. د زرگون و کلونو په موده کی
دمالپکولونو او اتومونو له ترکیب نه دمادي دبر راز راز او پبچلي
جولونه منخ ته راغلل. په پای کی ددی مادو وروستنیوبدلونونو د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۲

مادي پبچلی بیی منخ نه راوريي چی د نوو خانکرتیا وو لکه د
خوخست, تغذیی (جذب او دفع). تنفس او د بیی زیرول (تولید
مثل). لرونکي و. د پبچلی مادی دغی نوی بیی ته له هغو
خانکر تیاوو سره چی یادونه یی وشوه په اصطلاح ک «ژوند» وايي
چی په لومري سرکی په دبره ساده او لومرنی بیه یعنی د یو
یوژوندینکو (حجروي) موجوداتو په بیه و.

په دی اساس هغه لومرني ژوي چی به سیندونو او
سمندرو کی منخ ته راغلل بدن بي يوازی له پوی حجری (ژونکی)
خخه جور شوی و. ژوندینکه (حجره) د کیاوو او ژوندیو موجوداتو
دجورشت واحد دی. د ساري به توگه د انسان بدن د ملیاردونو
ژوندینکو (حجرو) له یوخایشت خخه جور شوی دی او یوه وره
گیاه هم په خیل جورست کی په زرگونو ژونکی (حجری) لری. په
دی دول د «ژوند» دبره لومرنی بنه لومیی په او بو کی پیل شوه.
د زرکونو کالو پرمختیا او بشپرتیا وروسته له دغو یوکوره کی
(بوحجروي) ژوو خخه نور ژوي د پیداینست دکر ته راوونل چی
بدنونه یی له «برو ژوندینکو (حجرو) خخه جور شوي و لکه
چينجي چی په بیالوژی کی د دبر کوره كي (چندین حجروی ) نوم
ورکر شوی دی او وروسته بیا دغو دپرکوره کي ژوو د خپل
چاپپریال او شرایطو (رنا؛ تودوخه د اوبو فشار او نورو) په پرتله
زسشت راز راز جولونه او بني خانته غوره کری. دبر دغه ژوي چه
منخ ته راتلل د چاپبریال سره د نه سازست او خواکمنی د
نشتوالي له کبله له منخه تلل. او هم د دبرو په بدنونو کی بدلونونه
منخ ته راتلل او په یو كيفي تّوپ سره به یی نوي دولونه پیدا
کبدل. چی د خبل ژوند د نوو شرایطو سره یی خانونه سمولی
شول. په دي دول راز راز چنکاش, یه یی کی پشی لرونکی.
ببلاببل پاسته بدني ژوی. په پنسوکی بند لرونکی لکه لرمان او نور

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳

منخ ته راغلل. په پای کی د کبانو او ملاتیر لرونکو ( مهره داران)
لومرني دولونه د ژوند دگر ته رآووتل. په وچه کي هم د شرایطو
سره سم د کیاوو لوميني دولونه د شومبری یا اوبری په بیه او یو
کوره كي (یوحجروی) او د«برکوره كي (دبرحجروي) کیاوو دبر
ساده دولونه منخ ته راغلل او بشپرتيا یی وکره. د سیندونو او
سمندرونو په دکپدو سره ورو ورو خینو ژوو چی په اوبو کي یی
پوره خواره نه موندل د سیندغاری خوا ته مخه کره او دی چار
چی به لوميي سرکی یی ناخاپی ارخ درلود. د وخت په تبربدلو
سره د ژوو نوي دولونه منخ ته راورل. چی هم یی په اوبو کی ژوند
کولی شو او هم په وچه کی (دوه ژوندی). خینو دغو ژوو په وچه
کی د شو شرایطو په موندلو سره د سیندونو چاپبریال یومخ

د ژوند په نو شرایطو کی, ژوو په چنکتیا سره د پراختیا
او بشپرتیا په لور مخه کره او زشت زیات دولونه یی منخ ته راغلل
چی دبری,.یی ژوند نه د دوام ورکولو د بشپرو شرایطو د نشتوالي
له کبله پوپنا شول او هغوی چی د بدن بدلون یی نوو شرایطو
سره جورست کاوه. خپل شتون ته دوام ورکم. په پای کی د
ذومعیشتینو (دوه ژوندو) له ودی خخه د خشیدونکو (خزندکانو)
او الوتونکو (لومریو حشراتو او نورو) دولونه منخ ته راغلل. د وچی
مخ د خنکلونو په دبرو کنو سیموکی گیاژ او بیلابیلو ژوو ونیو چی
پخپله د زرگونو بدلونونو او اوشتونونو سره مخ . داسی بدلونونه
چ به بای کي ی د ژو نوی او نسبتأرمختليدولونه سنخ ته
راورل چی (تي لرونكي) و به دي دول زست زیات ژوي چی اوس
هب ورته والی سره نلري په اصل کی د یو کد نیکه لرونكي دي
چی له پوی چیني یعبي د وی ژونکي له بشبرتیا خخه منخ ته
راغلي دي. نو په لند دول د یو ژونکو له تکامل شخه دبرکوره کی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 11

(پاسته بدني یعنی چینجیان) او پاستو بدنو له ودی خخه کلک
پويكي (حلزون. چنکاس او نور) او په پای کی شمزی (ملاتیر)
لرونکی (کبان) منخ ته راغلل.

د دغو ژوو د بشپرتیا له دوام نه دوه ژوندی او خزندگان
او په پای کی الوتونكي او تي لرونکي پیدا شول او د تي لرونکو د
یوی دلی له ودی نه لومرني شاد وکان منخ ته راغلل چی د دوی د
زرکونو کالو بشپرتیاله امله په بای کی انسان وزمه شادوکان د
شتون دکر ته راووتل.

اوس بده نه ده دا پوستنه وکرو چی ایا مونرداسی دلایل
لرو چی وکولی شو په خمکه کی د لومرني ژوند د بنو د پیدایست او
خرنكوالي واقعیت او د هغه د بدلون او او شتونونو اورد تاریخ په
سمه توکه وپپژنو؟ هو د خمکی پپژندنی دبیر دادمنه لاسوندی
(مدارک) شته چی هفو ته فسیل وايي.

فسیل خه شی دی؟: نه پوهپرو هغه ببلاببل ژوي چی
په سیندونو او سمندرونو کی ژوند كوي او راز راز کیاوی چی پر
خمکه يا سیندونو کی توكبري دخبل ژوند له ختمبدو نه وروسته
د اوبو له بهیر سره په سیندونو سمندرونو او د خمکي په کندو او
ژورو کی غورخبري او ورو ورو ختی, چقری او خاوری یی پتوی.
دهغوی پستی برخی په کراره کراره له مینخه خي خو کلکی برخی
یی په زرکونو کاله د دغو ختو او چقرو لاندی خوندي پاتي كپبري
او ورو ورو به دبرو بدلبري او د کیاو پاتي شوني هم په سکرو
اوري. په دي دول د ژوو دبرو شوو پاتی شونو او د کیاوو سکرو
شوو ته فسیل وايي. پوهان د دغو فسیلونو له دولونو او هغو
خاورو اوختو طبقی د پندوالي خخه چی ددغو فسیلونو مخ یی
نیولی کولی شي دهغوی د تاریخ ایکل وكري او هم هغه بدلونونه
چی په زرکونو زره کاله د خمکی دکُری په پوتكي او موجوداتو کی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

تبر شوي په سه توکه انخور کري. پوهانو د فسیلونو په کتنی سره
د خمکی په پوتكي کی د راغلو بدلونونو «بر اورد تاریخ په ببلاببلو
دورو مرحلو او پراوو باندي وبشلی دی چی د خمکی پبژندنی په
کتابونو کي یی په مفصله توکه لوستلی شو.

د انسان پیدایشت

د ژوند پیدایشت او د هغه بشبرتيايي خوخست ته په پام
سره داروین او نورو پوهانو ثابته کری ده چی انسان هم د نورو
تولو ژوو په خیر د خان نه دتيتِ یو ژوی یعنی انسان وزمه
شادو کانو خخه چی د نورو تولو ژووخخه یی دبره وده موندلی وه.
منخ ته راغلی دی. دير دلایل شته چی د نورو ژوو او به تبره بیاء
شادوکانو سره د انسان خپلولي ثابته او انسان یو راز بشیرتیا
موندونکی ژوی وسيي. د انسان بدن به تول جورشت کی له دبرو
ارخونو لکه لاسو پنو سترکو سر د هاضمی جهاز د وينی
دوران. تنفس, د بدن ثابتی تودوخی او لنده دا چی د تولو ژوو په
تبره بیا لرونکز ژوو له دخی جملی نه شادوآسسره د دووسوو ند لا
زیات نور کي وجوهات لري. دشادوگانو ظاهري جورشت. حجروي
ورته والی له انسان سره او نور کد ارخونه لکه د امیدواری دوران,
د وینی جورشت. ان په شاد و کانو کی خینی شته عواطف (لکه ژر
خنداء د ژووبه ورانديی یو له بله دوه ارخیزملاتر او نور) د شادو نه
د انسان بشپرتيايي فرضیه ورخ په ورخ لا پسی خواکمنه کره.

د داروین د مکتب پلوي پوهانو (داروینستانو) په تبره بیا
د شوروي اتحاد ژوند پپژندونکو د دی علمي حقیقت د اثبات لپاره
دبری هخی کری دي. دوی د خمکی په مختلفو طبقاتو کی د
کیندنو او پلینو په لرکی بريالي شول د فسیل د هیوکو هغه برخه
چی دانسان او دهغه د نیکونو شادوگانو په منخْ کی ببلب‌دونکی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

پوله ده او ترخو مودي وراندی لانه وه شکاره شوی, بیا مومي
(ومومی). په دی دول د داروین د ورکی شوی کری په هکله
(دهیوکو یوه برخه چی د انسان وزمه شادوکانو د هد و کودلییاو
انسان تر منخ لا تر اوسه نه وه شسکاره شوي او د داروین د ورکی
شوی کری په نوم یاده شوی ده) د داروینیزم د مخالفینو تش په
نوم جور کری شور او خور بی اغيزی کری شو. البته باید وپوهبرو
چی اوسني انسان وزمه شادوکان د انسان نژدی نیکونه ندي بلکه
انسانان او دا شادوکان د کدو نیکونو لرونكي او له یوی تني نه
بپلی شوی خانکی دي. نن ورخ که د انسان وزمه شادوکانو
هيوكي او بیا د ببلبدونکی کرشی شادوگانو هيوكي او ورپسی د
شادو وزمه انسان او په پای کی د ننني انسانانو هيوكي په ترتیب
سره یو خوا په خوا کبردو په بسه توکه به هفه بدلونونه د خپلو
سترگو په وراندی انخور کرو چی په سلگونوزرو کالو کی منخ ته
راغلي او به پای کي د ننني انسان به پیدایست سره سرته رسبدلي
راوس اسان که آنسان وه شاد یاف گرا رگ ار تکاس
بهیر په لند دول تر ژوري خبرنی لاندی نیسو.

انسان وزمه شادوکان (د انسان نیکونه): اتکلن خو
ملیونه کاله پخوا د ودی موندلو شاد و گانو «لکی یعنی ۵ لومرني
انسانانو نیکونو شتون درلود. دغو انسان وزمه شادوکانو ونو ته د
ختلو په وخت کی نبغه بیه نیوله. د دوی د مروندونو (مچ دست)
هیوکو ورو ورو د داسی خوخستونو سره عادت وکر چی توكي به
پی پری نیولی شول. وروسته بیا دشرایطو په بدلون سره ورو ورو
دغه دلکی اري وی چی د ونو نه راکوزی شي او د خمکی پر مخ
نوی ژوند پیل کري. لبر لبر نبغ ودربدل او سم په لاره تلل یی
عادت شول. او کولی پی شول په بشپره توکه خپل لاسونه د توکو
اوچتولو د خورو راتولولو او خان نه دساتنی او غلیمانو سره د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷

مبارزی لپاره په کار واچوي. د دوی د لویو خانکرتیاوو خخه یوه په
لاره د نبغ نک سره جوخت د سرد کوپری (جمجمی) چنکه وده
وه. دا راز د انسان تر تولو نژدی نیکونو یعنی انسان وزمه
شاد وکانو لا زیاته پراختیا او بشپرتیا و موندله.

د انسان به منخ ته راتک کی دکاراغبز (اوزار جورول, فکر
کول خبری کول د اور خخه کته اخیستل): انکلن د انسان وزمه
شاد و گانو د کكيفي بدلون اساسي علت او په پایله کی د انسان د
پیداینت. د ورو ورو ودی ببلاببل پراوونه کشف كري دي. ده د
لوميي خل لپاره دی حقبقت ته پام وکر چی هغه خه چی انسان
پی د ژوو له نبی نه ببل کری, د ده پولنیز کار دی. انسان وزمه
شادوگانو د خورو تیارولو, د نورو ژوو په وراندي د دفاع کولو لپاره
د طبيعي آلاتو خخه د کتّی اخیستنی په بهیر کی خیپل لاسونه د
لاری تللو له کراو غخه وزگار او په کاریی واچول. د کار په پایله
کی د لاسو دنده د پشو له دندي خخه خانکري او ببله شوه او
لاسونه د کار سرته رسولو دپاره خانكري شول او په هغوی کی ورو
ورو مهارت. خواكمني او هم غبري پیدا شوه. کار د نبغ دریدلو
وضعیت او په لاره تک د نورو بدلونونو سره جوخت د بدن د نورو
غرو لکه دماغزو تنفسي نظام. حنجری, ستوني او نورو د پرمختیا
او بشپرتیا لامل شو.

اوزار جورونه: د لومپیو انسانانو نیکونو به لوميي سر کی
د خپلو ارتیاوو پوره کولو د پاره د طبيعي آلاتو او اوزارو لکه لركي,
دبری او هدوكي خخه چی په واک کی یی لرل کنه اخیستله. په
پپره آورده موده کی د دغو اوزارو او الاتو خخه منظمه او پرله
پسی کته اخیستنه, د هغو بدلونونو سره جوخت چی پورته یی
یادونه وشوه. سبب شوه چی دانسانانونیکونه ورو ورو په دغو اوزار
او آلاتوکی بدلون راولي او د ببلاببلو چارو سرته رسولو لپاره ی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱/۸

چمتو کري. د ساري په توکه لومیی یی هغه دبره چی لاس کی
نیول یی آسان و بیا موندله او به بله دبره یی ورله خنده تبره
کوله او دهغی د تبری خندي نه به یی د غوی پربکولو د
هيوكي ماتولو او کونک جورولو پا د لركي د خوکی تیره کولو لپاره
کته اخیستله. په دی دول ژ چی زمونر نیکونو اوزار جورول پیل
کرل. د کار د وسایلو جورولو خواكمني هغه بنستیز توپیر دی چبی
د انسانانو نیکونو د ژوو سره درلود. دوی د کار د وسایلو په
جورولو سره بیا هم د ژوو خخه لا خانكري او ببل شول او ورخ په
ورخ بی هغي ته پراختیا او بشپرتیا ورکره ترخو ننني لور کیفیت ته
ورسبدل.

تفکر (فکرکول): د شادوگانو عصبي دستگاه یعنی دماغ
او اعصابو لری د نورو ژوو نه لا زیاته وده کری وه. د خانکرو
بشپرتيايي شرایطو پر بنستِ او په تبره بیا دا چی انسان وزمه
شادوگان د خبلو ارتیاوو پوره کولو لپاره د پوره طبيعي آلاتو د لرلو
خخه بی برخی و دي ته ار شول چی خپل دماغ لا زیات په کار
واچوی. له دی کبله د شادوکانو په پوه خانگه کی د عصبی
دستگاه بشپرتیا لا چتکه سر ته ورسبده. د طبيعي قانون پر بنست
چی د هر یو غري به کار اچول د هغه د لا زياتی بشبرتیا لامل
كرخي: انسان وزمه شادوگانو د خیل بدن د دغه زشت خواکمن
غري خخه د ارتیا پر اساس زیاته که اخیستله نوخکه دعصبي
دستگاه لا زیات په کا ر اچول د دغو شادوکانو په یوه خانکه کی بیا
هم د وروستنی لا زياتي بشپرتیا لامل شو. تر تولو مهمو عواملو له
جملی خخه چی د دی بشيرتيايي بهیر سره یی مرسته وکره د
انسان وزمه شادوگانو د ژوندانه او دله ایز کا رپه بهیرکی د طبيعي
اوزارو او آلاتو خخخه کته اخیستل و. انسان وزمه شادوکانو د
طبيعي اوزارو او آلاتو خخه په کی اخیستنی سره لرلر وکولی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹

شول چی خینی ژوي نکارکری او غونه یی په خپل مخكني
خوراک توکو باندی چی واه د الوتونکو هکی او نور و ورزیات
گری. د غوسی رژیم د بدن, په تبره بیا دماغ لباره به زره پوری
غذابرابره او دلا بشیرتیا سره یی مرسته وکره. د انسان د نیکونو
دماغ د خیل چاپیریال د نکارندو (پدیدو) او توکو د اغیزو راتولولو
او دغو اغبزو ته د ارتباط اوعامتیا ورکولو او د اوردو پبپیو په موده
کی د لا زیاتو تجربو د زبرمه کولو په پایله کی بو خانگری, کیفیت
وموند چی وتوانبد د خپل چاپبریال له نی نه لا زياته پوهه لاسته
راوري او د خپلو کرو به ابه انکل وکري. دماغزو وده او بشپرتیا د
انسان د نیکونو د کار پراختیا او بشپرتیا سره مل وه. کار نه
یوازی اندامونه او دغی جملی نه لاسو ته بشپرتیا ورکوله بلکه د
ماغزو دستگاه ته یی هم بشپرتیا او خواکمنتیا وربخشله ترخو په
انساني پراو کی دپوهی او تاکلی موخی له مخی کار وکری. دی
نوي کیفیت چی سوچ (تفکر) نومبري د انسان د ژوندانه په
وروستیو بشپرتيايي پراوونو کی دبر لوی اغیز درلود او لري بی.
تکلم (خبری اتری) : انساني منظمی خبری اتری د کار به
بهیرکی منخ نه راغلی دی. کار تل یو تولنیز فعالیت و. هبخ
انسان نشو کولی او نه به وکری شي په یوازی توکه کار کولو سره او
خبل ژوند ته دوام ورکري. د انسان نیکونه د کار (د نکار د مبوو
او د الوتونکو د هکیو او نورو خوراكي توکو د راتولولو طبيعي
عواملو د دارونکو ژوو سره د مبارزی کولو او داسی نورو) په بهیر
کي ارشول چی یو له بل سره خبری اتری وکري. په لومبي سر کی
یی د ژوو په شان د خپلو حنجرو نه آوازونه راایستل. د کار په بهیر
کي د دغو آوازونو زشت تکرار لبره ره یوه خانگری بیه ونیوله او د
هغوي له ترکیب خخه د وخت په تبربدو سره کلمی منخ ته راغلی
چی د هغوی په مرسته یی کولی شول خپله موخه په سه توکه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰

بیان کري. دغه کلمی چی د هر عمل يا توكي لپاره په خانکری بنه
منخ ته راتلی یاد ته سپارل کبدلی. دغه چار په خپل وار سره د
حنجری او ستوني د جورشت له بدلونونو سره مل و او ورخ ه
ورخ بي لا بشپرتیا موندله. ترخو په انساني پراو کی د خبروکولو
منظمی بنی کیفیت منخ ته راوري. خبری کول د کار به بهی ر کی
د انسان دکروورو له ورو ورو هم غبري کولو سره مرسته وکره چبی
یو بل ته او راتلونکو نسلونو ته د انسانانو د تجربو د لیرد د پاره یو
مهم عامل پبژندل شویدی.

د اور خخه کته اخیستنه: د انسان نیکونه په لومری سر
کی د اور خخه وبربدل نو خکه به یی د اور غورخوونکو سیمو او
خنکلون و د اور اخیستنی خخه تبسته کوله. لیکن ورو ورو د
تجربی په بهیر کی وپوهبدل چی کولی شي ورخنی کته واخلي او د
دارونکو ژوو او يخني له ضرره خان وساتي. بیایی لرلر د غوسی په
پخولو کی د اور خخه کته اخیستنه پیل کره. دوی په لومري سر
کي اور تل بل سانلو. بیا د کار به بهیرکی وپوهبدل چی یو له بل
سره دخینو دبر وا ویا د دوو ویو وچو لرکیو په وهلوسره کولی شي
اور منخ ته راوري. دانسان نیکونو د اور په کار ولو د طريقی په زده
کولو سره بیا هم له ژوو خخه لا توپیر وموند.

په دي دول دا پایله ترلاسه کببری چی د شادوکانو
بشیرتیا یی بهیر ه بدني جورشت کی داسی بدلونونه منخ ته
راغلل لکه نبغ په لاره تلل» د سرد کوپری چنکه وده د لاسو
وزکاربدل او د کار لپاره له هغو خخه کنه اخیستل. ِ
کالو به موده کی. دغو بدلونو نو چي دملیونونو کالو په ليکی را منخ
ته شول, خبله خانکه د نورو شادوکانو خخه ببله کره. کار هغه
بنستیز عامل دی چی بیایی هم له دغو بدلونونو سره مرسته
وکره. د کار په بهیرکی اوزار جورونه. فکرکول. خبری کول او له اور

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۱

خخه کته اخیستنه او داسی نور د دي سبب شول چی انسان وزمه
شادوگان, چی د دلو په بیه پی یو له بل خخه جلا ژوند کاوه. په
خپل پراختيايي او بشپرتيايي بهیرکی د پورتنیو بدلونونو سره
جوخت. نیمه تولنیز پراوونه یو په بل پسی ووهي او په پای کی د
بشبر تولنیز انسان پراو کی پل کبردي. به دی توکه د لومینیو
انساني تولنو د پیداینت سره جوخت د تولید لومرنی طریقه هم
یکر ته راووتله.

ددی فصل په شاوخوا کی ۵ پراخی مطالعی لپاره ملكري
کولی شي د لاندی کتابونو خخه کته واخلي :

۱-په عالم کي د ژوند پیدایشت آوخپربدنه

۲ اسان بیذانست

۳-د نسلونو پیداینشت

۴- شادو خخه د انسان پیدایشت کی د کار اغبز

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲

دویم خیرکی

تولید

تولید

د مادي ارزشتونو تولید. د تولنی د پرمختیا او بشپر تیا اصلي
عامل

د تول تاریخ به اوردو کی. انسانانو د بشري تولنی د
پرمختیا او بشپرتیا بنستیزو علتونو په هکله فکرونه کري او ه دی
برخی کی یی راز راز نظریی خرکندی کری دي. خینو, د طبیعت
نه بهر خواکونه. نورو جغرافيايي حالات یا د نفوسو زیاتوالی او په
پای کی یو شمبر نورو د اتلانو رول, دانساني تولنی د بشپرتیا
بنستیز عامل کنلی دی.

پرطبیعت برلاسی خواکونه: د ببلاببلو مذهبونو استازو
تل دعوا کوله چی دغه تول بدلونونه د طبیعت نه بهرخواکونو په
خوبه او بنی منخ ته راخي. خو ازمینتونو او علومو ثابته کری ده
چی د طبیعت نه بهر هبخ خواک نشته. یواخی طبیعت او د هغه
قوانین واکمن دي او د تولنی بدلونونه هم دخبلو خانکرو قوانینو
پر بنستِ سر ته رسبري.

جغرافيايي شرایط: د بورژوازي (پانگوالی) دیر پوهان باور
لري چی د انساني تولني برمختیا او بشسپرتیا د جغرافيابي
چاپبریال یعنی اوبو هوا؛ خاوری. کانونو خنگلونو او نورو د اغبز و

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳

معلول دي. شک نشته چی جغرافيايي چایبربال یعنی هغه
طبیعت چی د انسان شاو خوایی نیولي د انسان د ژوند لپاره این
شرط دی خو د تولنی د پرمختیا او بشبرتیا تاکونکی عامل ندی.
خکه د ساري په توکه د اروپا په لوبدیز کی د دریو زرو کالو په موده
کی تولنیز نظام دري واري او د اروپا په مرکز او ختیخ کی آن خلور
واري بدلون موندلی دی په داسی حال کی چی د دغی لویی و چی
جغرافي‌ايي بدلونونه دومره نامحسوسه دي چی جغرافیه
پپژندونكي یی په شمبرکی هم نه راولي. اودبرلیدل شوي دي چی
په بوهبوادکی پر ته له دی چی جغرافيايي لوی بدلون منخ ته
راشي تولنیز ستر بدلونونه پیش شوي دي لکه د فيودالي چین
بدلون په سوسياليستي چین باندی, په داسی حال کی چی
جغرافيايي بدلون په دی هپواد کی ندی راغلی. یه داي اساس
جغرافيايي شرایط د تولنی د پرمختبا او بشبرتیا بنستیز عامل
کبدای نشي.

د نفوسو رول: د تولنی شتون د انساني وکرو د تاکلی
کچی پرته ممکن ندی. داسی چی. که په یوه سیمه کی د انساني
وگرو شمبر دومره نه وي چی یو د بل په مرسته خپل کار او ژوند
ته دوام وركري. بوه تولنه منخ ته نه راخي. خو د دی چار نه باید
دا پایله وانه اخیستل شي چی د نفوسو کنوالی د تولنی د بدلون
اساسي عامل دی. خکه داسی «پر هپوادونه شته دي چی لر او دبر
ورته نفوس لري لکه امریکا او شوروي. خو په ببلاببلو بشپرتيايي
پراوونو کی دي. داسی هبوادونه هم شته چی نفوس یی لبر خو د
دبر نفوس لرونکو هبوادونو نه پرمختللي دي لکه شمالي کوریا او
البانیا چی نفوس بي د هندوستان دنفوس په پرنله لبردی. نو بیا
نفوس او دهغه گنوالی د تولني د پرمختیا او بشپرتیا د بدلون
بنستیز عامل نشی گنل کیدلی.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲

د اتلانو رول: خینی هم د تّولنی پرمختیا او بشپرتیا
پوازی د وتلو شخصیتونو (اتلانو سترو سردارانو او داسی نورو) د
ارادی معلول کني. خنکه چی تاريخي تجربی او علم ثابتوي دغه
شخصیتونه په رنتیا سره کولای شي تاريخي یون گرندی کري -
لکه په شوروي اتحاد کی لنین ۳ یی د خند سره مخامخ کري
- لک پهآلمان کی هتلر.په ایران کی خاین پاچا. خو هبخ کله د
تولنی د پرمختیا او بشبرتیا پون ته بدلون نشي ورکولی.

نو بیا د تولنی د پرمختیا او بشبرتیا اصلي عامل خه دی؟
مارکس لومرنی کس ژ چی د تولنی د پرمختیا او بشپرتیا بنسنیز
عامل یی کشف او ثابت کر چی د مادي نعماتو تولید او بدلونونه .
دبشري تولنو د بدلونونو پرمخنیا او بشپرتیا اصلي عامل دی.
مارکس وايي: انسانان د دی لپاره من خپل ژوند ته دوام ورکري
لازسه که خوازم پونماکه کیر او دز فان تور مافی یل جه وا
کی ولري او د دغو وسایلو لاس ته راورلو لپاره باید دی. هغه
تولید کري. دوی باید کار وكري خکه هغه تولنه چی خپل تولید و
خنيوي له منخه خي. له دی کبله انسانان ار دي د خیلو ارتیاوو د
پوره کولو لپاره. هغه توليد کري. د دی د پاره چی وکولی شي
تولید وكري بایده دي دغه وسایل ولري او هم هغه په کار واچولی
شي. د دی تولید په بهیرکی انسانان په دله ایزه توکه کار کولو ته
ار دي خکه هبخ انسان نشي کولی خبلی ارتياوي یوازی په خپله
پوره كري او له دی کبله (د دله ایز کار او دکار دوبش په بهیر کبی)
پو له بل سره په یو راز تاکلو اییکو کی ورننوزي. انسانان د خپل
وله ايز تولید په بهیر کی په پرله پسی توکه د کار اوزارو او خپلو
تجربو ته وده وركوي او تل پر طبیعت او هم یو پر بل باندی لا
زياتي اغبزي پربردي. له دی امله تولید د هرخه نه مخکی د
انسانانو د کاروسایل په پرله پسی توکه د ودی پرخوا بیایی او

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۵

ورسره انسانی تولنه هم خامخا وده مومی. یه دی اساس: ۵ مادی
نعماتو تولید د تولنیز ژوند بنستٍ او دهغه د بدلونونو پراختیا او

تولید خه ته وايي؟

تولید: تولید به لنده توکه, د انسان د فعالیتونو تولکه یا
مجموعه ده چی د طبیعت خخه یی د خیلو ارتیاوو پوره کولو
لپاره. د کار د اوزارو او خپلو تجربو په مرسته‌سرته رسوي. تولید
دوه ارخونه پا دوه خواوی لري چی په بشبره توکه پو تر بله تبلی او
مربوطی دي. او دا دواره مولده خواکونه او توليدي اریکی دي.

مولده خوا کونه دادی: ۱- د تولید د وسایلو تولکه ۲-
انسانان چی د خپلو تجربو په مرسته دغه وسایل په خوتنست
راولي او خپلی ارتباوی پری پوره کوي.

۱- د تولید وسایل: پخیله د دوه برخو خخه جور دي :
لومری د کار وسایل چی عبارت دي له ماشین آلاتو لوازمو
اسبابونو اوزارو هغو ودانیو خخه چی په تولید کی ورنه کته
اخیستل کببري, د لبردرالبرد (حمل ونقل) وسایلو ارتباطي
وسایلو لارو خمکو او داسی نورو او د تولو نه مهم د کار اوزارو
خخه. خکه چی به تولید کی د انسانانو خواک. د کار د اوزارو په
دول پوری ترلی دی چي به واک کی یی لري. دوهم دکار موادچی
عبارت دي له هفو تولو توکو غخه چی انسان پکی د کار د وسایلو
په مرسته بدلون راولي اوپه دی توکه د خپلی خوبی تولید منخ ته
راوري, لکه اومه مواد. لومرني مواد او داسی نور. د ساري په توکه
انسانان د پنبی (خامو موادو) خخه د ماشین الاتو په مرسته
سپنسي جوروي اویا د سپيسي (لومرنی مادی) نه توکر او بي.
دلته پنبه اوسپيسي دکار مواد دي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹

۲- انسان: د خپل کار د خواک په مرسته د تولید او د
کار د وسایلو او اوزارو برابرئو اصلي عامل دی. (د کار لپاره د
انسان استعداد اود فکري او جسمي خواک تولکه دانسان
دکارخواک بلل كپري) .

توليدي اریکی: وگري: به خانکيي او جلاجلا کار سره د
مادي ارزستونو په تولید لاس نه پوری كوي بلکه دغه چار د
تولنیزو ببلاببلو ولو په بیه په دله ایز کار سره سرته رسوي. د
ساري په توکه د خپلو جورولو یوه نوی کارخانه به پام کی ونیسی,
دلته و شمبر وكري یو د بل په مرسته د پلورتوکو په تولید پعنی
خپلو جورولو په چارو بوخت دي په سلکونو او کله په زرکونو نور
وكري ددغی کارخانی لپاره د ماشین آلاتو خرمنو سپیسیو او
ستنو د تیارولو په چارولکیا دي. پلانی بزگر په خپلی وري کروندی
کی هم د خبل چاپیریال له نری نه ببل په یوازی سر تولید یعنی
کرکیله نشي کولای, نوموری بزگر بو پا تراکتور ته ایتیا لري چی
د صنعتگر په لاس يا به یوه کارخانه کی جوربري دی دغه راز
مالکی اورلکیت. صابون او نورو ته اٍ دی چی دنورووکروبه وسیله
منخ ته راخي. په پايله کي کوروچی وكري د مادي ارزستونو د
تولید په بهیر کی عملا یو د بل سره یو دول متحداوترلي دي. په
دی اساس, توليدي اریکی, د تولید به بهیر کی یو تر بله د وکرو
تولنیزی اریکی دي. (دغو توليدي اریکو ته اقتصادي اریکی هم
وايي).

توليدي اریکی له دریو یو تر بله ترلو او مربوطوبرخوخخه
جوربري. په دی دول: ۱- د تولید د وسایلو د مالکیت بیه؛ ۲- په
تولید کی د طبقاتو او دلو موقعیت؛ ۳- د تولید شوو مادي

ارزشتونو د تقسیم او وبش بیه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۷

۱- د تولیدی وسایلو د مالکیت بیه: کبدای شی چی د
تولید په بهیرکی د وکرو اریکی د دوه ارخیزی همکاری او مرستی
په بیه وي, داسی چی هیخ یو سری, د بل سري زببشاک و نه
کري. او یا د پو وگري خخه د بل وكري د زببناک په بیه وي.
دغه دواره په دی پوری اره لري چی خوک د تولید د وسایلو
خستن دی. که چيري د تولیدوسایل دئولنی په تولووگروپوری اره
ولري په دی صورت کی د انسان زببنساک د انسان په وسیله
نشته, او په داسی حال کی چی دغه وسایل په تولو پوري اره
ونلري بلکه په بو شمبریا تاکلی دلی پوری اره ولري داسی اریکی
تينگيري چی د تولید د وسایلو لرونكي نورخلک په کار اچوي او د
دوی د لاس کته لوتوي. له دی کبله چی کارکران په پانکواله تولنه
کی د تولید د وسایلو نه بی برخی دي په پانگوال باندي د خپل
کار خواک له پلورلو (استنمار کیدلو) پرته بله لارنلري. په داسی
حال کی چی په کمونیزم کی د تولید وسایل په تولو پوري اره لري
نوخکه د انسان خخه د انسان زببناک به بالکل موجود نه وي.

۲- په تولید کی د تولنیزو دلو او طبقاتو خای: د تولید د
نی هملک ون و۵ هی کب کی د وکروخای تاکي. په
داسی حال کي چی خصوصي مالکیت شتون ولري. د وگرو یو
اکلی شمبر د تولید د وسايلولرونكي وي اوپه وراندي یی یوزیات
شمبر د تولید وسایلو نه بي برخی دي. دی چا ر په پایله کي د
تولني وكري په ببلاببلو ولو او طبقو باندي چی هریو یی تاکلی
موقعیت لري» وپشل کبري. د ساري به دول پانگواله تولنه کی
کارگران د تولید د وسایلو نه بی برخی او د تولنی د مادي
ارزشتونو د تولید اصلي عامل دی. خو پانکوال د وسایلو خشتنان
دي, تولید په خیل لاس کی نيسي او واكمني كوي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۸

۳ د مادي ارزنتنو د ورکری او وبش بیه: خنکه چی
مومخکی وویلی, د تولید د وسایلو د مالکیت خرنکوالی په تولید
کی د وکرو خای (مقام) تاکی. د تولید شوژ توکو د ویش بیه هم د
تایه وا یایند مالکیت له رای ند میم بعع کی رو سار
په توکه پانکواله تولنه کی. چی پانکوال د وسایلو خاوندان دي, د

کارگرانو په لاس تول تولید شوی توكي خان ته اخلي په داسی حال
کی چی کارگران ن له دی امله چی د تولید وسایل نلري دبری پي په
لوره او نيستي کی ژوند کوي. په كمونيستي تولنه کي چی د تولید
وسایل په تولو خلکو پوری اره لري د تولنی تول غري کولی شي د
خبلی ارتیا سره سم د تولید شو و توکو خخه کنه واخلي. خنکه
چی په تولنیزو ببلاببلو رژیمونو کی د مالکیت دولونه یوتربله
توپیرلری, نو په دي اساس دتولنی ی د وکرو او دلو په منخ کی د
مادي ارزشتونو اه تواتن یر کر ه او ویش هم بپلایبل
جولونه لري.

د تولید بیه پا طریقه: مولده خواکونو او توليدي اریکو ته
پو خای د تولید طریقه وايي چی لندیز یی داسی انخورولی شو:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۹

ببخبنا او مخبنا: وموویل وكري دتولید کولو دیاره اي دي
چی یو تر بله تاکلی اریکی اومناسبات ینک كري چی دغولریکو ته
توليدي اریکی وايي. توليدي اریکی د تولنیز رژیم تا داو او بنستِ
اخلاقي, بنکلا پپژندنه. مذهبي, فلسفي نظریات او افکار او هم په
هغو پوری ارونده سازما نونه او موسسات پکنی شامل دي. لکه
دولتي دستگاه. اداري سازمانونه پوهنتونونه. . . او داسی نور. د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۰

تولنی د مولده خواکونود بشپرتیا سره و خای هرومرو ببخبنا او
مخبنا دواره بدلون مومي.

فرماسیون پا اقتصادي- تولنیزه بیه: د مادي ارزشتونو د
تولید طریقه چی د مولده خواکونو او توليدي اریکو له يووالي خخه
منخ ته راغلی د هغی د ارونده مخبنا سره یو خای شکل بندي یا
اقتصادي - تولنیز فرماسیون جوروي. د بشر په تول تاریخ کی
پنخه اقتصادي- تولنیز فرماسیونونه پپژندل شوی دی. لومپبی
کمون (اشتراكي تولنه؛ مرییتوب. فیودالیزم (خمکوالي). پانگوالي
او کم‌ونیزم (سوسیالیزم د کم‌ونیزم لومی پراو دی). د دغو
اقتصادي- تولنیز و بنو هره یوه یی په خان پوري د اروندی ببخبنا
او مخبنا لرونکی ده. د تولنی د بشپرتیا بهیر د هغی د لومرنی
ساده بیی یعنی کمون خخه پیل شوی اود لورو بیو پرلور
بشپرتيامومي. په دی دول چی کمون له منخه و لار. مرییتوب
راغی او د مریتوب په له منخه تللو سره فیودالیزم او ورپسبی
پانگوالي او پای کی سوسیالیزم د شتون دکر ته راووت. چی د
کمونیزم يعنی د انساني تولني تر تولو لوري بنی پرخوا روان دی.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۱

دریم خپرکی

د لومرني کمون تولنیز نظام او

دکمون جورشتیز پراو

په لومبي خپركي کی مو په لند دول د انسان پیدایشت.
اوزار جورونه. خبری او فکرکول وخبرل او وموویل چی له دغو
بدلونونو سره چی په سلگونو زره کاله یی ونیول انسان منخ ته
راغی. د انسان لومرني اوزار لاسي تبركي, تبره خوكي لركي او کونک
. لومرنیو انسانانو له دغو اوزارو خخه د شکار شوو ژوو د غوشو
پربکولو د هیوکو او لرکیو ماتولو او يا دواشو د ریشو (جررو) را
ابستلو او نورو د پاره کنّه اخیسنله. په دي دول لومرني انسانان
دخیلو ساده اوزارو په مرسته زرکونو کاله طبیعت سره دمبارزی په
حال کي ژ او ورو ورو د تولید او خپل دله ایز ژوند په بهیرکی د
بشیرتیا پرخوا تلل. دغو اوزار جورولو سره جوخت د انسان بدن او
د ده د غرو هم غري یو خه پرمختیا وموندله. دغه بهیر خه دپاسه
نیم ملیون کاله وخت ونیواو په دی توله موده کی لومرنیو انسانانو
د دله ایز کار او تولید په بهیرکی خبلی بشپرتیا ته دوام ورکاوه. په
دی اورده دوران کي یو له مهمو پراونو خخه د کنکل نیولو زمانه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲

وه چی نبردی سل زره کاله پخوا پیل شوه. په دی دوره کی د
خمکی شمالي نیمی کر اوبه او هوا سخت ساره شول او یوه لویه
برخه یی, د کنکل سترو توتو لاندی کره. په دی بدلونونو کی
زیاتره كياوي له منخه لاري او د دغو سیمو ژوي یا له منخه
ولارل او یایی استوايي سیمو ته کده وکره. خو د دغو سیمو
انسانانو د اور او خپلو تجربو او د کار د اوزارو نه په کنی اخیستنی
سره او نورو پاتی شوو ژوو او واضو چی طبيعي نوو شرایطو سره پی
خانونه عيارکري ژ وکولی شول خیل ژوند او بشپرتیا ته دوام
ورکري.

دکار طبيعي وبش: د کار د اوزارو او د وکرو د تجربو
پرمختیا او په خانکری توکه د کار نوژ اوزارو پیدایشت لکه سانکه
(نبزه) . غبشی او نورو دا امکان منخ ته راو چی د وکرو هره دله د
توليدي کار یوه برخه په غاره واخلي. په دی وخت کی وکرو کولی
شول د نسبتاً اوردي مودي لپاره په پوی سیمی کی استوکن شي.
له دی کبله د شخو او نارینه و او دزرو او خوانانو تر منخ د کار
طبيعي وبش منخ نه راغی. سري چی وجود یی غنستلی ژ او د
ماشومانو ساتلو او د کور نیوچارو سر ته رسولو ته ی ارتیانلرله,
شکاریان شول. د تولني د غرو لیاره یی غوبسه. خرمن او
نورخیزونه تیارول او خی دمبوو او سابو په راتولولو د جونگری
په جورولو او د کور به چارو بوختی وی. د پاخه عمر خاوندانو چپی
زیاتی تجربی یی ترلاسه کری وی اوزارونه جورول او ماشومانو به
له دری کلنی نه د میندو سره په چارو کی مرسته کوله. په دي
دول د كارطبيعي ویش د جنس او عمر سره سم منخ ته راغی او دا
چار په تولنه کی د مولده خواکونو د لا پرمختیا سبب وگرخبد.
خکه چی د کار حاصل ورکونه او د تجربی لاسته راورنه یی زیاته
کره. به کارکی دغه ساده همکاري ورو ورو به لا مهميی همکاري

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳

او وبش بدله شوه داسی چی خینی کسان ورو ورودهغوچاروسرته
رسولوته خانكري شول چی زیات مهارت یی پکی درلود.

د تیر (کلان) پیداینست: د مولده خواکونو بشپرتیا
انسانانو ته په تاکلو سیمو کی دمیشت کیدلو امکان ورکر. او دغه
جار میب تون دوه بخ انب کی قیسره ولو بن‌خاي + کورشو
نه نسبتاً ثابته تولنه منخ ته راشي . د خیلوانو دغی تولني ته کلان
يا تبر وايي. په دی دول لومرنی انساني تولنی ( لومرنی کمون)
خانکری بیه غوره کره. له دی وروسته د انساني ولنی پرمختیا او
بشپرتیا د تولنیزو قوانینو سره سم. چی د بشري تولنی خانکرتبا
ده سرته رسبدلی ده. او مونر په دی کتاب کی په وار سره بشري
تولنی په لنیه توکه لولو.

لومینی کمون او بشیرتیا يي

دکمون مولده خواکونه - د نو اوزارو منخ ته راتک: له
۴ نه تر ۱۳ زرو زیردیز (میلاد) نه مخکی کالو به وان کی د
مولده خواکونو بشپرتیا دوام وموند او «برین اوزار بشپر شول.
انسانانو د دبرو په صیقل (سولولو) او سوري کولو سره نسبتا
سپک اوزار او توكي لکه دبرین چاقو تبرگي, سومبه (نبزه) او نور
جور کرل. د ساري په توکه د چخماخ دبره یی تبره کره د لرگي با
د هوكي 0(
ورنه جوره کره. د دغه دوران تر تولو لویه اختراع غشی (تیر) او
لینده وه. دي وسلی. دسمنانو او وحشي یاخناورو ژوو سره په
یله کی سای خواکه ویر ورین کر هچ دوک کوم
شول د هغي په وسیله د نسبتاً لری وان نه دنسمن ته گوزار

ورکري.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

اوس نو انسان کولی شول د خبلی ارتبا لویه برخه لکه
غونه. خرمن. د وسلی او اوزار جورونی لومرني مواد لکه شکر او
هيوکي د سکار خخه لاس ته راوري. د جال. سومبی (نیزی) او د
هیوکو د کوندو (چنکک) منخ ته رانک د کب نیوني اقتصادي
اهمیت پسی لا زبات کر. د نوو اوزارو نه کی اخیستنی د کار
کنورتیا لاپسی زیاته کره. انسانانو کولی شول د خبلو لومینیو
ارتیاوو خخه لبر زیات خه ترلاسه کري. اوس یی کولای شول د
کار نه ترلاسه شووخبزونو خخه بوه اندازه د سختو ورشت ناکو
او سرو ورخو لپاره وساتي. د ختو او لرکیو د لوشو منخ ته رانک د
زیاتی مودي د پاره د خورو زبرمه کولو او پخولوامکان برابرکم. دی
تولو انسانانو ته په پوی سیمه کی دلا آوردی مودی دپاره دپانی
کیدلو امکان برابرکر. خکه یی د لرکیو خبزونو او نورو نه د کورونو
به جورولو پیل وکرٍ او ورو ورو ی كيوالي پربشوده.

د کرکیلی پیدایشت: هغه قبیلی چی په حاصل ورکوونکو
سیموکی اوسبدلی د خوراكي نباتاتو خخه د کتّی اخیستنی په
بهیرکی پوه شوی چی کولی شي دغه نباتات وكري. جوته ده چی
دغه کار ه لومري سرکی زیاتره د نخو په وسیله چی په قبیله کی
به پاتی کبدلی او دنده پی د سابو او میوو راتولول و سرته رسبده.
انسانانو لومبی د ردنو په کر لاس پوری کر. خکه بیکاره کیاوی د
دغه بوتي د ودی خند کبدلی نشول. ورپسی یی ورو ورو د
جودرو غنمو وربشو او نور و کر زده کر. د تجربی په بهیر کی یی
زده کر چی کیا ه د خمکی ارولو په صورت کی لاشه وده كوي, له
دي کبله بوه (قلبه) منخ ته راغله چی په لومري سرکی په کور
سرو لرگیو سره چی لوغرند کول پیی, سرته رسبده. وروسته یی
دلرگیو په سرونو کی د چخماخ دبری ترلی او ببل به یی ورنه
جوراوه او د لوکولو د پاره به یی د لركي د لور په خوکه بوری د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۵

چخماخ وری دبری ننلولی او په دي لومرنیو وسایلو سره کرکیلی
بیه ونیوله. ۱ ۱

د مالداری پیدایشت: د کرکیلی پرمختیا سره جوخت.
مالداري هم منخ ته راغله او پراخه شوه. په دغه زمانه کی د ژوو
سکار زیاتره په دي دول ژ چی د ژوو رمی به یی په دله ایزه توکه د
هغی ایساری سیمی پر لور چی مخکی به یی تياري کري وی.
خغلولی. خنکه چی د تولید وسایل دیخواپه پرتله پرمختللي ژ او
کولی یی شول تر یوی اندازی پوری خپلی ارتياوی پوره کري, د
شکار شوو ژوو خخه به یی یو شمبر نه وژل او د هغو ورخو لپاره
به پی ساتل چي پکی نکار نشو کبدی. د دغو ژوو خخه خينوبچي
راورل او شيدي به یی کولی او كورني کبدل. په دی دول د ژوو
كورني کولو مسله منخ ته راغله او مالداري پیل شوه. انسانانو د
ژوو له غوسو خرمنو وریو او شیدو نه کته اخیستله او ورو ورو بی
داسی ژوي لکه پسونه. غواوي. وزی. سركوزي او سپي كورني کرل
او د خان به چوپر کی یی راوستل.

د لومرني کمون پرمختک او توليدي اریکی: د لومرني
کمون توليدي اریکی, د هغو وکرو تر منخ اریکوته ویل كببري چی
تولوپه که سره اودیوبل دپاره کار کاوه. د کمون تولو غرو به تولید
کی برخه اخیستله او هغه خه چی بي تولیدول,عملابه یی تولنی
ته ور سپارل. هرتبر په پوی تاکلی سیمی کی ژوند کاوه. د دغی
سیمی خمکه او توله ش شتمني د تولید اصلي وسایل ژ او په کیه
سره ید ورفه گنه اخنستل کیدم. يعنی د کمون په تولو غرو پوری
یی اره درلوده. د تولید به بهیر کی پینو شوو بدلونونو د انساني
تولنی په سازمان کي لا زیات بدلونونه منخ ته راوٍل. په یوه سیمه
کي په ورو ورو میشت يا تم کپدلو د کامونو په منخ کی پخوانی
اریکی پیاوری او نوی اریکی یی هم منخ ته راورلی. اقتصادي او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹

توليدي اریکو تینکست مونده. کاوندی کامونه د وحشی ژوو په
وراندي د دفاع. دخپلو خوراكي زبرمو او دپردیو کامونو له بریدونو
خخه دخان ساتنی د پاره یو تر بله سره یومویکبدل. دکامونو تر
منخ نبردی اریکی او پیوستون د قبایلو د منخ ته رانک سبب شو.
په پایله کی په پخوانیو توليدي اریکو (په هرکام يا تبر پوری اروند
توليدي وسایلو باندبی گد مالکیت) سرببره» قبیله ایز مالکیت او
شتمني رامنخ ته شوه.

په هغه سیمه کی چی د بوي قبیلی وگري پکی استوگن ‏
شکار به ی کاوه او په کب نیونی او نورو به بوخت ژ او هم تولی
اروندی طبيعي سرچینی د قبيلي شتمني او مالکیت کل کبده.
سیندونو غوندیو غرونو او خنگلونو دسیمو د طبيعي پولو په
حیث. قبایلو پوری اره لرله. (البته باید په پام کی ولرو چی په دی
زمانه کی د ونی (قد). وزن او بدني خواک له نظره د وکرو د بدني
توپیر له امله شخصي اوزارو درلودلو ته ارتیا پیدا شوی وه که خه
هم د تولید بنستیز وسایل لا تر اوسه مشترک و.)

د طایفو یو خای کبدل, د بشر د پرمختیا د پاره یو لوی
کام و. خکه په دی دول د دوی اختراعات او تجربی په چنکی, سره
بدلبدلی او هم د کامونو یو خای کبدل او د قبیلو جوربدل ورو
ورو داوردو زمانو په موده کی په هره قبیله کي د یو لهجی او پوه
کلتور او تمدن د منخ ته راتلو سبب وگرخید.

دکمون مخبنا
مورواکي: د کار په طبيعي وپش سره ورو ورو د سخو کار
د تبر (قام) د ارتیاوو پوره کولو د پاره په یوه دادمن فعالیت بدل

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۷

خکه خو د تبر لپاره د خورو پوره کولو دادمنه سرچینه نه کل
کبده, دي چار لرلر دسخی اقتصادي رول دتبر په ژوندکی پیاوری
کر او هفی ته یی د کامونو د ریاست مقام کی ای ورکر.
استوكنخي او یا هغی ته نبردی د خی هميشني ژوند د دغه کارد
تینکشت سره مرسته وکره. ۱

د دله ايز و ودونو منخ ته رانک چی په هغه کی یوازی د
اولاد مور معلومه وه په کام (کلان) کی د خی رول پیاوری کم.
سخه بوازی د تبر نیا کنیل کیده. د کورنی مشره. او داسی مرکزیت
و چی د قام (تبر) غري د هغی په شاوخوا باندي رایئول شوي و.
دي تولو د مور تولنیز رول او اغیز لاپسی زیات کر. د کمون دغسی
تبر ته چی په هغی کی سخه د طایفی او قبیلی مشره وه د
مورواكي کمون وايي.

مورواكي د کار طبيعي وبش او توليدي خواکونو له
پرمختیا وروسته منخ ته راغله او اوردی مودی د پاره پر خای وه
او بیا ورو ورو د خو کامونو د یو خای کبدو نه وروسته چی قبیلی
پیدا شولی او لابشیر تولنیز سازمان جور شو دنخورول هم کرار
کرار دکمیدلو پر لور مخه کره.

قبیله يي سازمان: د خو طایفو يووالي سره قبیله يي
سازمان منخ ته راغی. د قبیله يي سازمان د پیدایننت سره
جوخت ورو ورو د نارینه وو رول او اقتصادي واک دبربده او به
دغه نوي تولنیز سازمان کی. طایفو هم تر وبری مودی خپله
خبلواكي ساتله. د قبیلی تولی چاری د طایفو د لویانو او مشرانو د
شوری په وسیله چی د کمون د غرو عمومي تولنه کی تاکل کبدل.
سرته رسیدلی. هری قبیلی او کام پو مشر درلود. د رییس یا د دلی
د مشر اغیز د ده په فردي خانکرتیاوو تجربو په نکارکی خواک او
مهارت. په جکره کی زرورتیا او عقل او پوهی پوری ترلی و.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۸

دجکری پر وخت به دجکری مشر تاکل کبده اوله
جکری وروسته به کوشه کبده. مشرتوب ميرائي نه و او د مشر
شتمني د نورو سره خه توپیر نه درلود. په دی دول گورو چی.
دلومرني کمون په نظام کی دولت ته ورته موسسی شتون نه
درلود. او یو راز طایفه يي ديموكراسي تينکه وه. یعنی په اروند و
چارو کی د تولني د تولو غرو نبردی یوشانته گیون. دغه تولنیز
سازمان (مخبنا) د اروندو توليدي اریکو (ببخبنا) سره په تولیزه
توکه سمون درلود.

د کمون کلتور (د بشري تمدن او کلتور پیل انخورکري):
انسانانو چی د تفکر خواک یی پرمختیا موندلی وه اوس بی کولی
شول د طبیعت خخه خیل انخورونه په پوه خانکری بنه واروی.
لومرني انسان هخه کوله دهغو توکو او شکارندو پا پدیدو بیه چی
پپژندله یی د ماتوکرنو (دندانه ها) په مرسته چی یو له بل سره
یی نسلول, وكارري. د تولید او طبیعت سره د مبارزی د لا زیانی
پرمختیا په بهیرکی انسانانو د تجربی او مهارت په لاس نه راورلو
سره وکولی شول دراز راز شیانو بر او دیر ی کره بمی بیی انخور کري.
دوی د نورو انسانانو د بنو د کار د خرنگوالی,دژوودبنوانخورونه
د غارونو په دیوالونو یا دبرو باندی کسل او د معدني (کاني)
مالگونه یی د رنگونی د پاره کته اخیستله.

البته دغه لومرنی انشوركري (نقاشي) ساده کربنسی وی
چی بوازي یی د توکو او کارندو یا پدیدو باندبنی او ظاهري بی
یی شکارولی. خو د کمون انسا ن د پومي کچي اجازهنه ورکولهد
توکو ریبستیانی اصل او د دوی د ندنی او متقابلی اریکی او تراو
انخور کري.

په کمون کی د مذهبی افکار و پیدایشت: د کمون د
تولنی پرمختیا: بشپرتیا او پراختیا انسان د طبیعت په تبز فکره

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹

سيلاني بدل کر. ده زیارایسته طبیعت او لاملونه یی وپبژني خو د
طبیعت په هکله یی تجربی او اطلاعات بشپر نه . له دی امله د
طبيعي پیو لکه توفان. اورشیندتی, د خنگلونو سوزبدنی» سیلاو
او وچکالی په وخت کی دی پایلی ته رسبده چی طبیعت نه باندی
وبر وونکي خواکونه شته چی د طبیعت پر تولو شکارندو (پدیدو)
باندی واكمني كوي او له دي کبله د طبیعی په دی دول دهغو
طبیعی خواکونو به ابه چی دانسان په ورخني ژوند یی ستر اغیز
درلود. دکمون انسان ناسم او تبر وتنو خخه دک اند پایله
دمذهبی باور پیدایشت ز. خواکونو په هکله یی ناسم خیالات
لرل. په دي دول په دغه وخت کی مذهبي اندونه (عقاید), د
طبیعت درینتینو خواکونوپه ار د انسان په فک ر کی د سهوو نه
ددکو خیالونو را تولبد ل و چی د دوی به ورخني ژوندیی واکمنی
درلوده.

د روح په شتون باور: انسانانو په خوب کی ببلاببلبی
پبنی لیدلی او له هغو وکرو سره په خوب کی مخامخ کبدل چی
له دوی لری یا مره شوي ز. او هم یی خبل غلیمان په خوب کی
لیدل چی پر دوی برید كوي اویایی کروي. د خوبونو په ریشتنی
وجه د نه پوهبدوله امله دی پایلی ته رسبدل چی هر خوک یو روح
لري چی له بدن نه پی ببله ده, د خوب په وخت کی په لندمهاله
او د مرک په وخت کی په همیشنی توکه له بدن نه جلاکپری. ببله
شوي اروا د ارواکانو سره خبری كوي او کله چی ببرته بدن ته
راستنه شي, انسان ويشبري. انسانانو باور درلود چی د دوی د
قبیلو او طایفو د مشرانو پلرونو او نیکونو ارواکانی د دوی قبیلی
9 نبردی اوسبري او د دوی ساتنه کوي. له دی کبله یی د

سختي او کراو په وخت کی او هم بی د لانه ژوند د برابرولو لپاره
د ارواکانونه مرسته غوسستله چی خیله غوشتنه یی دمذهبي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۰

ببلابپلو دودونو په ترسره کولو او د فربانیو او سوغاتونو په
ورکولوسره خرکندوله.

ورو ورو انسانان د هرخه ان د خدایانو لپاره هم په اروا
قایل شول لکه د توفان, خنکل, اوبو اوپیریانو اروا او د نیکی او
بدی, گتورو او زیان رسوونکو خواکونو متضادی ارواکانی او داسپی
نور. د ارواکانو د ولکه کولو لپاره سحر او جادو پیدا شول او هم د
خدایانو د خرکندبدني (تجسم) او د دوی د لمانخنی لپاره بت
لمانخنه منخ ته راغله.

دکمون تولنیز نظام درنکبدو بهیر

د فلزی اوزارو منخ ته راتنک: انسانانو د کار اوزار
وجورولوهخه کوله او د پرله پسی کیندنو په ليکی یی طبيعي مس
وموندل, داسی فلز چی د چخماخي یا «برین تبر ترگوزار لاندی
پی به آسانی سره خیله بیه بدلوله. انسانانو د مسو ددی خانکر تیاو
خخه کته واخیستله. تبر چاقو غشی, لبنده او دنیزی سروکی, یی
د مسو خخه جوره کره او بیایی قلعي وموندله. دمسو او قلعي له
گیولو نه پی یو الیاژ لاس ته راو (برونز) چی له دغه الیاز خخه
یی خیل اوزار جورول. دي اختراعاتو سره یو خای د لرکیو خخه
دلومرنیو سترو کورونو جورول هم پیل شول. انسان زیار وکشلو د
خپلو لاسو خوخست تر تولو ساده ماشيني دستگاه ته ولببردوي
اوپه دی دول دکولالی خرخ او د اوبدلو تر تولو ساده کارخونه یا
دستگاه پکر ته راووته. د آوسپنی د کشف او ویلی کبدو د طریقی
یادولو نه وروسته. د ببلاببلو اوسینیزو اوزارو لکه لور ببل او د
کرکیلی نور اوزار او داسی نوروشیانو جورونه پیل شوه. خو ددی
فلزي اوزارونه د کنی اخیستنی سره سره د لرکیو «برو د ژوو له
شکرو او نورو نه جور شوي اوزار لا هم د کتی ور . د فلزي آلاتو د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱

پیدایشت نه مخکی د تولید حاصل ور کونه لبره وه. د فلزي اوزارو
او انسانانو د تجربو په کار ورلو سره توليدي چاری (کرکیله او
مالداري) په چتکی سره زیاتی شوی.

د کرکیلی پراختیا: د فلزي اوزارو نه کی اخیستنی ۵
کاکیان یه بر اخترا کی تباته آغبزه فزلوده او انتاتانه نهیی رامکان
ورکر په هغو سیموکی چی کرکیلی اوبو ته ایتیا درلوده پیو نه د
اوبو رسولو لپاره کانالونه (ویالی) د نوو اوزارو په وسیله جوری
کری او هم یی په دی فلزي وسایلو سره وکرای شو بندونه جور
كري او دکرنی لپاره د غرونو او دبرو ترمنخ داوبو زبرمی جوری
کری. دکرکیلی تجربو د انسانانو سره مرسته وکره ترخو نوی
سیمی د کشت لاندی راولي داسی چی په خینو سیمو کی کرکیله
دکمون دخینو قبیلو اصلي دنده وکرخبدله.

د مالداری پراختیا: په هغو سیمو کي چی د کرکیلی لپاره
طبیعی شرایظ برابرنه ق مالداري پراختیا وموتده انسانانو زیات
شمبر ژوي كورني کرل او دسوداکری او کار د وسایلو په پرمختیا
سره یی وکولی شول د ژوو له غونو. خرمنو وریو او شیدو خخه
بپلاببل محصولات منخ ته راوري. به خینو سیمو کی مالداري د
خینو قبیلو اصلي تولید و کرخبد. په دی سیمو کی زیاتره خاروي
ساتونكي (مالداران). دکوچیانو په توکه کیردیو کی اوسیدل. دوی
د اوردی مودي لپاره تر هغه وخته پوری چی خرخایونه پی د کی
اخیستلو ور ژ به ارونده سیمه کی پاتي کبدل. خینی وختونه
مالداری قبیلی د بزگرو قبیلو سره گدبدلی. د مالداری او بزگری
پراختیا د بشریت په بشپرتیا کي یو لوی کام ژ.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۶:۲

کمون به ببخبنا کی راغلي بدلونونه:

۱- د کار لومرنیتولنیزو بش: د مالداری اوکرنی پراختیا
سبب شوه چی د کمون ببلاببلی قبیلی دخیل ژوند او چاپبریال د
شرایطو سره سم د دغو دوارو خانگو نه په یوی کی مهارت ترلاسه
کري. د قبیلو وبش په بزگرو او مالدارو قبیلو باندی د بشر په
تاریخ کی د کار لومرنیتولنیز وبش و. مالدارو قبیلو د خپلو تجربو
او مهارتونو په زیاتبدلو سره مالداری ته په پراختیار ورکولوخپل
حاصلات زیاتول. بزکرو قبیلو هم د کرکیلی طریقو په نه والي سره
لا زیات حاصل لاس ته راور.

د کار دویم تولنیز وبش (دکسبکرو پیدایشت): د مولده
خواکونو لا پراختیاء,په اوزار جورولو کی د راز راز فلزاتو خخه د
پراخه کی اخیستنی سبب شوه. د فلزي اوزارو نه په کی
اخیستلو سره د نورو توکو جورولو لکه لونو د لرکیو خخه
جورشوي توكي, د کولالی خرخونو او انسان د پاره نورو لازمو
وسایلو پراختیا ومونده, د دی چارو سرته رسولو د پاره ضروري وه
چی خانکری دلی رامنخ ته شي. د نسبتاً پپچلو وسایلو اختراع
داغوشتنه را منخ ته کره ه چی باید د فلزاتو ویلی کبدلو په تبره بیا
اوسپنی او نورو لپاره د تولنی نی د وکرو یو تاکلی شمبر, اه اه
چارو کی مهارت ولري, د تولنی د نورو وکرو نه خانکيي اوببل
شي. دغه وكري کسبکر (د لاسي صنایعو خاوندان) ونومول شول.

په دی اساس لومرني کسبکر هغه وكري ژ چی د نورو د
پاره به یی ببلاببل نوكي او لوازم برابرول. د دغواستاذانوزامن
زیاتره د دوی شاکردان شول او دغو چارو کورنی ارخ وموند. د
لاسي صنایعو لومرنی خانکی د فلزانو ویلی کولو فلزي اوزارو
تولید. لونو جورولو او بدلو او د ژوند د نورو وسایلو د برابرولو
خخه عبارت وی. په دی دول د کار دویم تولنیز وبش له یوی خوا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

ته راغی.

دراکی ورکری (مبادلی) پیل: د کار لومرني تولنیز وبش
دوه دوله اقتصاد یعنی مالداري او بزگري منخ ته راوره. مالدارو
قبیلو د خپل لکشت خخه زیات ژوي, خرمن وری» غوشی او نور
حيواني محصولات درلودل. په داسی حال کی چی بزگري
محصولاتو ته پی دبره ارتیا لرله او بزگرو قبیلوهم د دوی برعکس.
دی چار د ببلاببلو بزگرو او مالدارو تولنو په منخ کی د تولیداتو
دمبادلي ارتیارامنخ ته کره. په دی دول مبادلی چی مخکی یی
تصادفي ارخ درلود, خانکری بیه غوره کره. د کار دویم تولنیز
وبش مبادله لا پرخه کره خکه حرفوي کسبکرو د
خپلومحصولاتو ستره برخه د مبادلی د پاره تباروله نه دخان د
لکشت دپاره. مبادلی دمولده خواكونواوبشري تولنی په پراختیااو
بشبرتياکی مهم رول لوبولی دی.
په مخبنا کی راغلي بدلونونه:

پلارواكي: د کار لومینی تولنیز وبش د کمون د تولنی په
ژوند کی لوی بدلون منخ ته راور. دغه بدلون لومری په مالدارو
تولنوکی راغی. سري زیاتره بکاریان او شپانه و له دي امله دسرو
کار په مالدارو قبیلو کی ورو ورو داقتصادي پلوه اهمیت وموند او
دکمون د مادي ارزشتونو د تولید اصلي سرچینی بنه یی غوره او د
سرو موقعیت بی بدل کر. په بزکرو تولنو کی دغه چار دیر سست
او وروسته پپش شو. کله چی بزگري د قبیلی اصلي دنده شوه,
غستلي وكري یعنی زیاتره سري د بزگری به «بروسختو چاروبوخت
شول. له دی امله بزگران دبر ژر دکرئیز تولید داصلي خواک په
توکه رامنخ ته شول. د بوي په منخ ته رانک سره چی په کار ورلو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1

یی زیات بدني خواک غونت, په پای کی کرنه هم دنارینه و په
ولکی کی راغله. اوس نو د بخو کار زیاتره د کور په چاروپوری
رام شو او دویمه درجه اهمیت یی درلود. سري ورو ورو د قبیلی
او تبر مشران شول او په دی دول پلارواكي منخ ته راغله چی د
مورواکی خای یی ونیوه. د پلارواکی په لوميي پراو کی هم
توکمیزه ديموكراسي وه چی مخکی یی توضیحات ورکرل شو.

د لومپني کمون په ببخبنا (توليدي اریکو) کی بحران

۵ اضافی تولید پیدایشت: د مولده خواکونو پرمختیا او د
کار لومرني او دویم تولنیز وبش په منخ ته رانک سره د کار حاصل
نسبتاً دبر زیاتوالی وموند. له دي امله دکمون غرو نه یوازی خبلی
لومرنی ارتياوي پوره کولی, بلکه د دی وس یی درلود چی پر خپلو
اصلي ارتیاوو بوه اندازه زیات توکی لاس ته راوری. هغه توكي چی
دتوليدكوونكي اودده د کورنی دژوندد پايشت د پاره دکم تر کمه
لازمی اندازی نه زیات توليدبري, اضافي تولید نومپري. داضافي
تولید د منخ ته راورلو د پاره لازم کار ته اضافي کار وايي چی البته
به کمون کی دغه اضافي تولید د انسانانو د ساده ارتیاوو په پرتله

د تولیداتو په وبش کی بدلونونه: د مولده خواکونو
پراختیا او د حاصل ورکونی وده داسپی کچی نه رسبدلی وه چبی
انسانان ارنه و د تاه لو یف نت اوه کید کار وکري. باه نوی
چارو کی مهارت او د کار د اوزارو نه شخصي کنی اخیستلو د دغو
سترو دلو له منخه تلل او رنکبدل گرندي کرل. خنکه چی د قبیلو
غرو به تولید کی ببلی ببلی دندی سرته رسولی د دوی د کار
محصول هم توپیر درلود له دی امله په تولید کي د وکرو د کار
اهمیت یو د بل سره توپیر مونده او خکه یی دبیی ناکنی هم

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 31

یوتربله توپیرکاوه. ددغسی شرایطو لاندی د تولیداتو د مساوي
وبش اصل چی مخکی موجود ژ له منخه لارٍ. اوس. چا چی زیات
تولید کاو زیات خه به یی ترلاسه کول. نوخکه دبرابر ویش اصل
کیودیدلو ته مخه کره. به دی شرایطو کی د وبش دغی بیی
مترقي ارٍخ درلود. خکه. انسان یی هخاوه چی لا دبر فعالیت سرته
ورسوي او زیاته ونیه لاس ته راوري. دا پخپله د تولید, مولده
خواکونو او پای کی د تولنی د پرمختک لامل شو.

پلارواکی کورنی: د تولید نوی بنی یعنی په کمون کی د
وکرو خانله خانله تولید. به توليدي اریکو او په پای کی د کمون په
مخبنا کی بدلون منخ ته راور. قبیلی او طایفی چی نور یی کد کار
ته ارتیا نه درلوده په کوچنیوکوچنیو دلو وشیندل شوی او د
پلارواکی د کورنیو په بنّه منخ ته راغلی چی د دی کورنیو هره یوه
په خبلواکه اقتصادي واحد باندی بدله شوه. پخوانی قبیله يي او
طایفه پي اریکی په زیانه کچه له منخه لاری. او نوی اریکی د
پلارواکی په کورنیو کی چی د اقتصادي پلوه خپلواکی وی منخ ته
راغلی. د کمون تولنه د سیمه ایزوکاوندیوتولنوپه بیه واوشته. چی
اقتصادي موخوسره یوموتی کولی.

دنووتوليدي خواکونو او زرو توليدي اریکو تر منخ تضاد:
د مولده خواکونو پرمختک داسی کچی ته رسبدلي و چی د کمون
پوی کورنی کولی شو د نورو کورنیو له مرستی پرته خیلی ارتیاوی
تر یوی اندازی پوری پوره كري. د ساري په توکه په کرکیلی کی د
بوي (قلبی) او بیل نه کتی اخیستلو د کمون دزیات شمبر غرو
جله ایز کار ته نوره ارتیا نه درلوده او آن دا چار خینی وخت عملي
هم نه و. خو بیاهم په کمون کی پخوانی توليدي اریکی په عام
دول واکمني وی. يعني نبردی هرخه په تولو پوری اه لرله.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1

اوس چی گد کار په پخوانی بنه له منخه تللی ژ د کمون
کورنیو جلا جلا تولید کاوه. کدٍ مالکیت د یو له بله جلا کورنیو
نبردي خبلواکه تولید سره تضاد وموند. په دي دول د زرو توليدي
اریکو او نوژ مولده خواکونو منخ کی تضاد تبز شو. لازمه وه نوی
توليدي اریکی د زرو توليدي اریکو خای ونيسي.

د شخصی مالکیت پیداینت: د کمون په تولنه کی راغلو
بدلونو سره سره پخوانی توليدي اریکی هم تر یوی اندازی پوری
پاتی وي. ه دي دول چی خمکو خنگلونو‌سیندونواوپه تولیزه
توکه دتوليداصلي وسایلو مشترکه به درلوده. په بزگرو قبیلو کی
هري کورنی یوه تاکلی اندازه خمکه کرله او خانكري شخصي لوازم
او کور پی هم درلود. په مالدارو کورنیو کی کلی (رمی) ورو ورو د
گورنیو د مالکیت برخه گرخبدي. او س هري کورنی خان له
خانکری توليدي کا رکاوه چی د هغی خنستنه وه خو په عین حال
کی خنکه چي مو پورته وویل د تولید پ پر اصلي وسایلو دله
اییزمالکیت لا پاتی و. دیوی کورنی مالکیت. د تولید د وسایلو.
خاروو کوراو د قبیلی اشتراكي خمکی له یوی تونی خخه جوربده.
د تولید دغه بیه په کمون کی دننه د کورنیو تر منخ د مبادلی
(راکری ورکری) د پیداینست سبب شوه. د کورنیو شخصي
مالکیت. د تول کمون کد مالکیت سره په تضاد کی و. د شخصي
مالکیت پراختیا؛ اشتراكي مالکیت لرلر له منخه ورو. او دا پخپله
د شتمنو او نبستمنو کورنیو د پیدایشت لامل گرخبده.

د مرییتابه پیدایشت: کله چی د تولید وسایل رومبني او
ساده و د کمون غرو په خپل دله ایز کار سره یوازی کولی شول
خبلی ساده لومینی ارتياوی په سختی, (کراو) تولید کري. په دغه
وخت کی د انسان زببناک د انسان په واسطه ممکن نه وّ. له دی
امله و چی د قبیلو تر منخ جکرو کی به بی زیاتره بندیان وژل. خو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۷

اوس یی بندیان خکه نه وژل چی د خپلو لومرنیو ارتیاوو نه یی
زیات تولیدگولی شو. دوی یی کارته اروبستل او دومره خواره یی
ورگول چی بواخی ژوندي پاتی شي او د دوی د اضافي تولید نه په
کتی اخیستنی سره پی زببنل. دغه بندیان په مریانو بدل شول.
دغو لومرنیو مریانو هیخ راز حق نه درلود. دوی به یی یواخی تر
هغه وخته پوری ساتل چی اضافي تولید یی کولی شو. په دی دول
د لومرني کمون د نظام له بنستیزو خانکر تیاوونه بوه بله له منخه
لارٍه یعنی د تولیدکوونکو ورورگلویزی همکاري پر بیستِ تولنیز کار
له منخه لار. مریانو د کمون د نورو غرو سره اوره په اور ه کار
کاوه خو د تولو انساني حقوقو خخه بي برخی و. او ددوی د زیار
اصلي برخه د نورو د پاره د اضافي تولید په منخ ته راورلو کی لکبده
چی دکمون لپاره یی شتمنی منخ ته راورله. په لوميي سرکی
مریان ن دتولی قبیلی شتمنی کنل کیدل خو د پلار واكي د خواکمنو
او شتمنو کورنیو پیدایشت ددي لامل شو چی مریان | و دقبیلی
نوری کدی (اشترکيی) شتمنی ورو ورو د دوی په ولکی کی راشی.

د طبقاتو پیدایشت: په هضو تولنو کي چی د تولید د
وسایلو اشتراکی یا ک مالکیت پر بیستِ جوری او خپلو کی یی
ورور گلويزي اريکی لرلی. در دلي پیدا شوي چی هری یوی دلی
په خانکری بنه د تولید د وسایلو سره تراو درلود. په دی دول:

الف- د مالکیت د تولو حقو قو نه بي برخی مریان. چی
پخیله د خنتنانو یعنی دمريي والو د مالکیت یوه برخه وه.

ب- د مربي لرونكي یامربی وال. چی د تولید د وسایلو او
مریانو خستنان ژ او دوی یی خببنل.

پ- آزاد وگري. چی د ورو مالکیتونو لرونكي او په خپل

محدود کار یی جپچه لکولی وه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۸

ورو ورو دغه آزاد وگري یا ورو كي مالکین کور گدي
اوتاواني کبدل او به مریانو اونستل چی د کمون د غرو لبر شمبر
مریی وال پري لا شتمن کبدل او د مریانو شمبر یی زیاتبده. د
کمون په قبیلو کی دغو بدلونونو د تولنی د جورشت او د ژوند د
تولو برخو به حالت کی داسی بدلونونه منخ ته راورل چی شتمنی
دلی ورو ورو د تولنی پر تولو چارو باندي واکمنی کبدی او د قبیلی
د خواکونو د لارنووتی زمه واری هم شوی. او هر خه یی د خیلو
شخصي کنو (نه د کمون د کتو) لپاره په کار اچول او خپل مریان
پی لا زیاتول. د کمون نظام ورو ورو د خپل زوال وروستني پراو ته
رسبده او د مرییتابه اقتصادي او تولنیز نظام د پیدایست په حال
کي و. د قبیلو تر منخ جکری او په تولنه کی د نسیتمنو وکرو پرله
پسی پیدایشت د نوو مریانو د لاس ته راورلو اصلي سرچینه وه. د
مریانو شمیر ورخ په ورخ لاپسی زیاتبده او په پای کی داسی وخت
راورسپد چی د تولنی د تولیداتو لویه برخه مریانو منخ ته راوره.
دکمون اریکو پایشت نور د مرییتابه د ودی خن نه و او په دی
«ول د کمون تولنیز نظام خای, مرییتابه ونیوه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۹
خلورم خبرکی

مرییتابه نظام

مر د تن

و بر با او سر بابی
3

دمریتابه نظام ببخبنا

مولده خواکونه: په کار کی د و کرو د تجربو د پراختیا او
بشپرتیا سره جوخت فلزي اوزارو هم پرله پسی پرمختک کاوه. په
کرکیله کی دپالی او بیل او نورو وسایلو په یه د فلزي اوزارو په کار
ول د کرکیلی د لا پراختیا او بشبرتیا سبب شو. کسبگرو تل د کار
اوزار او نوي خیزونه جورو ل. د هضوی توليدي تجربی لاپسبی
زیاتیدلی او راز راز کسبونه بي منخ ته راورل توکراوبدل, لوهاری
(آهنگري). تباری (مسكري). بیری جورونه. خنگری (بنايي):
خرمنی جورونه, نیشه جورونه او داسپی نور منخ ته راغلل. به
خینو سیموکی د خشتو جورونه هم پیل شوه. لومرني ساده
ماشینونه جورشول. د لیرد را لیرد لپاره خانکری وسیلی: له دغبی
دلی نه د دبرو د لیرد را لیرد لپاره وسیلی. منخ ته راغلی (لکه
هغه وسیلی چی د مصر اهرامونو جورولو لیاره په کار ورل کپدلی).
داوبو لکولوسیستم. بندونوجورول, کانالونو او د اوبو سترو زیرمو
جورول دا تول په دی دوره کی د کرنی د پرمختیا نشی دي. د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری 9۰

پلورتوکو د مبادلی د پراختیا او د سوداکری به منخ ته راتک سره
ببلاببلی ممکنی او سمندري لاری منخ ته راغلي. د سمندري
مسافرتونو پیل د لویو او کوچنیو بیریو د جورولو ارتیا پیدا کره.
پوخي تخنیک پرمختیا وکره» جکره پیزه عرادو او فلزاتو نه د جورو
شوو نورو وسلو نه په پراخه توکه کته اخیستل کیده.

توليدي اریکی: د مربیتابه نظام په توليدي طریقه کی د
مریانو خاوندان, د تولید د وسایلو تولید شووتوکو او پخپله د
مریانو خشتنان ژ (دوی حق درلود چی مریان ووژني و یی پلوري
او یا یی راونیسی). خو مریانو هبخ راز د تولید وسایل نه لرل او د
هغه خه نه چی تولیدول یی يوازي دومره ورکول کبدل چی
ورباندی ژوندي پاتی شي او د دبرو لومینیو انساني حقونو نه هم
بی برخی ژ. د مرپیتابه د قوانینو سره سم د بل سري له خوا د
مریی هر راز بدني خورونه داسی گنل کبده چی د هغه ژوی
خورول شوی وي او لره جریمه یی درلوده. د بل چا د مريي وژلو
په بدل کي به وژونكي خبل مریی ورکاوه. د مریی کورنی په هبخ
«ول مطرح نه وه.

دمريي رانیولو او پلورلو لپاره هیخ بندیز نه و. مريي یی د
دالی به توکه نوروته وربخسلی شو او دیوه مريي وال مریان به
دهغه زامنوته میراث کبدل. هرمریی به د ژوو په خبر دخپل
خاوند به نخسی (نشان) داغل کبده. هغه چاته به کلکه سزا
ورکول کبدله چی د مريي لرلو په قانون به یی تبری کاوه لکه د
مريي غلاكووني او يا تشتبدلي مريي ته پناه وركوونكي ته داعدام
سزا ورکول کبدله.

دمريي والی په توليدي اریک و کی داآزادو کرونده کرو
کوچنیو مالکیتونو کسب گرو او سوداکروهم شتون درلود. سره

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱

ددی چی دغوکسانو دمريي والی له پراختیا سره پرله پسی خبله
خپلواكي دلاسه ورکوله او دمریانو په لشکر کیبدل خو بیایی هم
دمريي والی به توليدي اریکو کی دخیل شتون لراودیره سائنه
کوله. هغوی په شخصي کار او يا دتولیداتو په راکیی ورکری خپل
ژوند ته دوام ورکاوه. داضافي تولید. دپلورتوکو مبادلی (راکی
ورکری) او مریانو سره. مريي وال نظام دود وموند. دپلورتوکو -
پیسو دراکری ورکری. سوداکری او نغدي پانکی پربنستِ ارونه

منخ ته راغلل.

دپلورتوکو راکره ورکره (مبادله)

د پلورتوکوتعریف: په واقعیت کی پلورتوكي هغه تو لید
دی چی دشخصي لکنت لپاره نه بلکه دراکری ورکري (بدلولو)
لپاره تولید شوي وي او خکه ددغوتولیداتو راکیی ورکری یابدلولو
ته دپلورتوکو راکره ورکره وایو.

دپیسو پیدایشت: دلوميني کمون به نظام کی دیلورتوکو
راکره ورکره په استثنايي دول ترسره کبده خو په مريي والي کی
یی پراخه به وموندله. کله چي راکره ورکره پراخه شوه دهری
سیمی له حال احوال سره سم. یودول پلورتوكي دنورو پلورتوکو له
منخه تاکل کبدل, داسی چی نزدي تول پلورتوكي ورسره بدلبدلی
شول په دی ماناچی دتولو پلورتوکو ارزشت دهمدغو پلورتوکو له
مخه تاکل کبدل او دغه پلورتوكي داقتصاد به اصطلاح کی ۵
ارزشت عمومي اندول نومپري چی په حقیقت کی هماغه پیسی
دي. به پیل کی پوستکي, خر (خز). خاروی, غنم. مالکه پیلغاش
(عاج) او نور دپلورتوکو عمومي اندول تاکل کبدل. کله چی فلزات
وموندل شول له اوسپنی. مسو او په پای کی سپینو او سرو زرو
خخه دارزشست دعمومي ي اندول یاپیسو په توکه کته اخیستل کبدله.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲

په پیل کی له دغو فلزاتو خخه دشمش په بیه کار
اخیستل کبده دصنعت له پرمختیا سره یی لرلبر دسکی بنه
ونیوله. په دی دول پیسو دارزشت دعمومي اندول په توکه یعنی د
تولیداتو د بدلولو لپاره ديوي وسیلی په توکه تاکلی بیه وموندله.
دمريي والي له پرمختک سره دپیسو استعمال ورخ په ورخ پراختیا
وموندله. له دي امله پیسی یّاكلي پلورتوكي دي چی له تولو نورو
پلورتوکو سره د راکری ورکری لپاره په کار ورل کببري. پیسی له
خیلی لومرنی, بني یعنی بوه دیر لکستيزپلورتوكي لکه پوستکي, خبر
(خز). خاروي او نورو خخه پیل شوی او پرله پسی دبشیرتیا په لور
درومي.

دسوداکرو پیدایشت: دراکری ورکری له پراختیا سره
دخلکو داسی خانکری له پیداشوه چی پخیله یی تولید کی ونیه
نلرله او دنده پی دببلاببلو سیموترمنخ یواخی دپلورتوکو اومریانو
بدلول یعنی سوداگري وه. اوله دي لاری یی دتولید شوو توکو
خخه خیل خانته ونده ببلوله دغه له سوداگرنومبدل او
دسوداکری په خانگرتیا سره په واقعیت کی دکار دریم تولنیزوبش
منخ ته راغی.

سوداگريزی اربکی: به پیل کی سوداکریزی اریکی په
هغوئولنوکی منخ ته راغلی چی ددریابونو او رودونو غاري ته پرتی
وی. دوه زره کاله مخکی که زبردیز خخه فنیقیانو دمدیترانی
ددریاب پرغاره ار جو کر چی داوسپدونکو اصلي دنده یی
سوداكري وه. هضوی دکوچنی‌آسیاء قبرس, یونان او دمدیترانی
سیند له نورو هبوادونوسره سوداكريزي اریکی تینگی کری وی.
دسوداکری پراختیاته دارتيا او نورو سیمو او هبوادون و ته
دسوداکریزو اریکو غزولو پر بنستِ دسوداکری لباره دريايي او
خمکنی لاری منخ ته راغلی چی لری هبوادونه یی دیوبل سره

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

تشلول. دببلگ په توکه پخوانی لار چی چین یی دمنخنی آسیا له
لاری ایران او دمدیترانی هیوادونو سره ننلوه جوره شوه. چینیانو
فلزونه. پوستكي او په خانکری توکه وربنم له دی لاري لبردول او
خکه خودغه لار د «وربنمولار» په نوم یادپدله. دسوداکری
پیدایست او دببلاببلو تبرونو او هبواد ونو ترمنخ دسوداکریزو
اریکو پراختیا دبشریت له هرارخیز پرمختک سره دبری مرستی
وکولی اوله بلی خوا دلرشمیر کسانو (لرکي) په لاس کی
ددبری‌پانکی راغوندبدلو لامل شو او په تولنی کی بی شته توپیرونه
لاپسپی زیات کرل.

دسارونوپیدایشت: دسوداکری له پراختیاسره داستوکنی
نوی سیمی جوری شوی چی کسب گراو سوداکرپکنی اوسبدل او
صنایعو او سوداکری مرکزونه ‏ شار و نومول شو. شارونه معمولا
پوخي قلاکانو د پاچایانو او هغوی پوری ارونده چارواکو داستوکن
خایونو چاپپریال. دقبایلو په هميشني استوکن خایونو مذهبي
مرکزونو ته نژدی. دچینو پرغاره اوبا دسوداکریزولارود پریکندو
(تقاطع) په سیموکی جوربدل.

دنغدی پانگی (سودیانگی) پیدایست: دمريي والي او
پلورتوکو دراکری ورکری پراختیا به تولنی کی دوکروترمنخ
اقتصادي توپیرونه زیاتول. بي وزلانو د يوي مری دودی ترلاسه
کولو لپاره «برخله له شتمنوخخه دکاراوزا پیسو غنمواو
نوروشیانو پورکولو ته ارتیا موندله. ددغو پورونو نه ستنول
دپوروري (دمريي والي پور) دمربي کبدلو مفهوم درلود چی دی
يکي پخبله دمریانو شمبر ورخ په ورخ لازیاتوه. هغه کسان چی
پیسی یی ه پور ورکولی له دي لاری لاشتمن کبدل او په حرفه
ای سودخورو بدلبدل چی اصلي دنده یی دپیسو په پور ورگول او

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری 11

سود اخیستل و. او په دي دول دنغدی پانکی لومرنی بنه رامنخ ته
ی
د مرییتابه نظام مخبنا

په مربیتابه کی, تولنه د لومري خل لپاره به طبقاتو
ووبشل شوه. د لومرني کمون د رنکبدو په لر کی مو ولبدل چی په
طبقاتو باندي د تولنی د وبش اصلي لامل. اقتصادي عامل و
یعنی د خصوصي مالکیت او اضافي تولید پیدایشت او په پای کی د
توليدي اریکو بدلون. اوس د مرییتابه تولنی د طبقو د خبرنی نه
مخکی گورو چی طبقه خه شی دی؟

طبقه (پوی): د پوي یولنی د خلکو ستری دلی ته وايي
چی د دغي تولنی په توليدي نظام (اقتصاد) کی ورته او تاکلی
ای ولري. دغه ای د لاندی عواملو سره سم تاکل کيري:

۱- د تولید وسایلو سره ددوی دتراو بیه.

۲- د تولید په تولنیز نظام کی د دوی خای.

۲- د هفي وندی کچه چی دلاس ته راغلو تولیداتو خخه

اوس به وکورو چی د مرییتوب په تولنه کی دغه طبقاني
وپش په کومه بیه و.

اصلي طبقی: په مرییتابه کی دوه اصلي طبقی عبارت دي
له مريي والو او مربانو خخه. مريي وال د تولید دوسایلو او خیله د
مریانو خاوندان . دوی په تولید کی ونده نه اخیسته خو له هغه
خه خخه به پي لویه برخه ترلاسه کوله چي د مرینو د زیار له کبله
لاس ته راتلل. مریان د دوی پر خلاف, د هر راز توليدي وسایلو نه
بي برخی ژ او تول توليدي کراوونه د دوی پر اورو پراته . په
حقیقت کی تولی تولنيزی شتمنی او د ژوند اسباب دوی منخ ته

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری 5۵

راورل خو دبر لر خه به دوی ته ورکول کبدل تر خو دلوری نه مره
نشي او ژوندي پانی شي.

غيراصلي طبقی (قشرونه پا دلی): د مرییتابه نظام کی پر
دوو اصلي یاد شوو طبقو سرببره د آزادو پرگنو (د ورو کوخمکوالو
وروکو مالدارانو, کسبگرو, سوداگرو او لومرنیو وروکو پانکوالو) دلی
موجودی وي. دغو لو نه تولنیزقشرونه هم وايي. دغه دلي په
حقیقت کي د هفو طبقو منخ ته راورونکی وی چی به وروستنیو
رژیمونو (فیود‌الیزم او پانگوالي) کي د شتون دکر ته راووتلی.

طبقاتي مبارزه او اهمیت یی: د طبقاتو دپیداینشت
راهیسی, د بشریت تاریخ تل د طبقاتي سختو او پرله پسی مبارزو
شاهد دی. د داسی مبارزو چی پایله یی د یوی طبقی د واکمنی
پای او دبلی طبقی واکمنی ته رسونه وه. دغو طبقاني مبارزو په
مرییتوب کی بنه نیولی او په ببلاببلو بنو به په نیی کی د کمونیزم
تر وروستنی بریا پوری دوام ومومي. په مرییتوب (لکه په
وروستنیو طبقاتي رژیمونو) کی د طبقاني مبارزو بنستِ په تولنه

کی د اقتصادي وضعیت پرزست زیات توپیر د ژوندانه پر
خرنكوالي او تر تولو لا مهم پر خصوصي مالکیت ولارژ. مریان د
تولو انساني حقونو نه بی برخي ژ او په ظالمانه توکه استثماربدل
اوپه خبله هم د مريي والو د مالکیت برخه کنل کبدل او په خپل
تول وجودسره د موجود وضعیت یعنی د مرییتابه نظام دله منخه
تللو غوشتونکي و. له دی امله په حقیقت کی یوه بشپره انقلابي
طبقه وه. داسی چی د دوی د طبقاتي مبارزو خخه د اتلوالی او
سختوسرندنونه دكي کیسی په پادکار پاتپيی شوي دي. د مرییتابه
په تولنه کی, آزادو کروندکرو, کسبگرو او نورو اقشارو د مريي والو
د ظلم او زیببناک ضد د مریانو په انقلابي مبارزو کی فعالانه ونیه
درلوده. خکه چی دغه دلی هم د مربي والو د ظلم لانديی وی.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ٩‏

د دولت پیدایشت: په طبقاتو باندي د تولنی وبش او د
طبقاتي مبارزو په منخ ته راتک سره د مریانو د مبارزو او انقلاب
شخه د مخنيوي لپاره او هم د دي د پاره چی دوی کار کولو او د
مریی والو اطاعت کولو ته ار باسي یوی همیشنی او خواکمنی
دستگاه (نظام) ته ارتیا وه. ددی دستگاه نوم دولت و چی د
مریانو په وراندی دمريي لرونکو د کتو ساتلو لپاره منخ ته راغی. د
دولت پیدایشت هم د هري یو بلی پديدي په خبر په یو وار سرته
نه دي رسبدلی بلکه خو بشيرتيايي براوونه پی وهلي دي.

د دولت دندی: د واکمنی طبقی (مريي وال) خواک د
مرییتابه په دولت کي غوندبده. د دولت لومرنی بنستیزه دنده د
واکمنی طبقی د کیّو ساتنه او د هغو بلو او غلي کول ژ چی د
دوی پر ضد سر ته رسبدل. د دولت دوهمه دنده د نوو مریانو
لاسته راورل او د خان لپاره په سورسات (باج) ورکوونکو باندی د
نورو قومونو ارول و چی د کاوندیو سیمو د نیولو له لاری د خپلی
واکمنی د سیمی (قلمرو) دغزولوپه وسیله یی سرته رسوله. خنکه
چی مو وویل دولت د خپلو موخو سرته رسولو لپاره ببلاببلی
دستکاوی منخ ته راوری. د دولتونو د موخو سرته رسولو له اصلي
وسایلو خخه یو هم جکره پیز خواک (اردو) ژ.

جکره پیز خواک (اردو): د لوميني کمون پوخي خواک د
طایفی د تولو غرو خخه چی د جکري وس یی درلود. جوربده په
داسی حال کی چی په مرییتوب کی نوی پوخي خواک منخ ته
راغی. دغه خواک له خلکو خخه جور شو خو د دوي په وراندی
ودربد. دغه خواک. د مزدورو پوخیانو خخه جورشوی ژچی د
مريي والو خانمنی (خودخواهانه) او لوتماری له کنو خخه یی
دفاع کوله.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷

مونر دلته د مریی والو دولتونو خینی بیی تر خبرنی
لاندی نیسو:

دقبیلو پیوستون (د دولت لومینی بنه): دقبیلو پیوستون
ددولت لومرنی‌بنه وه. او د مرییتوب زیاتره دولتونه له دغه پراو نه
تبر شوي دي. تر تولو خواکمنی او کن شمبره قبیلي د دغه يووالي
زري وی. د قبیلوپیوستون معمولاً یو تر بله د دوی د مشرانو د
توافق پر بنستِ منخ ته راتلو او نوری قبیلی به یی هم پر هغوی
باندي په بري موندلو سره يووالي یا تبعیت نه ار وبستلی. د
سوبمنو (بریمنو) او غشتولو قبیلو مشرانو ورو ورو خپل نفوذ او
واک ميرائي کاوه. دغه موروثي واکمنان پاچاهان ونومول شول.

د مربیتابه استبداد (د دربار پیدایشت): قبیله پیز یووالی
يوازي د دولت پیلامه وه. د قبیلو د مشرانو او پاچاهانو د واک ورو
ورو زیاتیدنه او د هغوی د دستکاوو غتلتیا او پراختیا ددی سبب
شوه چی قبیله پیز یسووالی د مریی والو په خان خوسي
(خودكامکي) او استبداد باندی واوري. پاچاهانو کرار کرار خپل
واک او نفوذ زیانوه او آوردي او سوروری (پلنی) دستکاوی یی
خان ته جوری کری. پاچاد دولتي واکمنی په سرکی خای درلود.
دغه راز دولتونو کلک تمرکز درلود. تولی مقننه. اجراییه. قضاییه او
مذهبي قواوي د باچاهانو په واک کی وی. هغه تولی اوردي او
پلنی دستکاوی چی پاچا او د ده په خنک کی د واکمنی طبقی د
کتو نورو ساتندویانو د خان لپاره جوري کری وی دربار نومبد.
باچاهان او د دوی کورنی, ملایان. مجلسیان. سانندویان,
لیکوالان. مالیی اخیستلو ماموران او د دولتي دستگاه نور کسان
د دربار جوروونكي ژ. پاچاهانو دواکمن پلاوی دنورو عناصرو په
مرسته د چارو داداری لپاره اداری دستکاوی منخ ته راوری وی.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

د مرییتابه فرهنک او ایپیالوژی
د مذهب رول: که خه هم مذهب په ببلاببلو سیمو

قومونو کی راز راز نی درلودي او «بری راز راز مذهبي افسانی پیدا
شوی وی, خوبیا هم د هغوی د تولو زده کرو اصل (ماهیت) یو
شان پاتی شوی او هغه داچی له قهرجنوخدایانو غخه چي تل
خارنه كوي ترخو دسرغرونی په صورت کی کناهکاران په ژوند پاله
مرک نه وروسته سزاكري. د دارولو له لاری زیارکنی پرکنی اطاعت
ته ارباسي. په دیرو مذهبونو کی داسی زده کری او اصول لیدل
كپري چی به عامه توکه دخدایانو له خوا. له مرک نه وروسته دنیا
کی دسرغروونکو کسانو لپاره ددوزخ دسزاگانو خرکندونه كوي او د
«جنت» زبری د هغو کسانو لپاره چی په دي دنیا کی کراوونه او
عذابونه زغمي. په تولو مذهبونو کی «روحانیونو» د ولسونو د قانع
کولو او غابي اینودلو لپاره ببلاببلو وسایلو ته لاس اچاوه ترخو په
دوی ومني چی د لورو طبقو واک. برلاسی او لورتیا یو خدا يي چار
دی. خنکه چی مو وویل د قبیلو تر منخ شخری او نور ببلاببل
عوامل د دولتونو د پیدایشت او د زورواکه پاچاهانو د منخ ته رانک
لامل شو چی په بوه لویه خاوره باندي مطلق واکمن و. به تولنه
کی د مطلق واکمن پیداینت دا فکر د مذهبونو به پیروانو کی منخ
ته راو چی په خدایانوکی دیوه لوی اوتر تولو لور خدای شتون
لازم دی. له و خدایانو (پلي تییزم) نه یو خدای یا توحید
(منوتییزم) ته د دغو مذهبي عقایدو کرارگرار لپرد په وبری بشري
تولنو کی, به یو متمرکز خواکمن دولت باندی چی په سر کی یی
پاچا یا امپراطور و د سیمه ایزو حکومتونو د بدلیدلو سره پر یو
وخت کی منخ ته راغلی دی. د پاچا د مطلقه واکمنی د ساتلو
لپاره لازم ٍچی د پو ستر خدای شتون. چی په نورو خدایانو باندی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹

لاس بری وي, د خلکو په ذهن کی پیاوری شي او پاچا د خمکی پر
مخ د دغه ستر خواک دغبرگون په خبرونودل شي.

د علمي نظریاتو پیدایشت او و ده: د انسانانو مادي ارتیا؛
د مولده خواکونو پرمختیا؛ د متقابلو اریکو پراختیا؛ د تجربو لببرد
د یوي تولنی د خلکو ترمنخ او هم د بشري ببلاببلو تولنو په منخ
کي د راز راز علمي نظریاتو منخ ته رانک لامل شو. دغه نظریی په
لومري سرکی ساده او محدودي وی او ورو ورو پراخب‌دلی او د
ولاز سوه ی له مک بر مسر خی ان اه ار
ژوری شوی او په پرله پسی توکه بی خپلی بشپرتیا ته دوام ورکري
او ورگوي یی. د ساري په توکه په لوميي سرکی د زیرمو یا
محصولاتو د شمبر سانلو, دخاروود شمبرلو او نورو لپاره
دانسانانوار تیاوو حساب منخ ته راور. د خمکی دتو یو اندازه کولو
او د هغی د وبش خرنگوالي او یا د ببلاببلو مصنوعاتو د بیی
انخورولو او کچ کولو او نورو ارتیاوو هندسه منخ ته راوره. حساب
او هندسی دوارو د دغی زمانی لومرني ریاضیات تشکیلول. په
سیندونو کی د ببریو چلولو او سمندري لا رو پپژندلو ایجابوله چی
دلارو موندلو د پاره د ستورو او هم د لمر او سپورمی له حرکت
خخه مرسته وغواري او ورخ. میاشت. فصل او کال د کرکیلی لپاره
وتاکي. به دي دول د نجوم (جنتري یاکلیزی) ديری لومرنی بنیبی
منخ ته راغلی. د فلزي آلاتو جوربدو د تول (میزان) او مقاومت د
اندازی کیدو د فلزاتو دویلی کبدو درجی او په هغوکی ببلاببلو
بدلونونو او نورو د فزیک او کیمیا لومرني قوانین بشر ته وشودل.
په دی دول علوم په ساده او لومرنیو بو سره پیل او دانسانانود
ارتیاوو سره سم بی ورو ورو پراختیا او بشپرتیا وموندله.

لیک: خنکه چی مو ولیدل د لوميني کمون په دوران کی
انخوركري منخ ته راغله چی لومی په دبره ساده بیه وه او کرار

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری .1

کرار یی بشپرتیا وموندله. انسانانو دخینو موضوعاتو ثبتولوته
دارتیاله امله دخپلو متقابله اریکو دیرمختک په بهیرکی لومیی
دهغه خه بیه انخوروله چی باید لیکل شوي وی. ددغه چار
پراختیا او بشپرتیا دانخوري (تصويري) لیک دپیدایست سبب
شوه چی په هغه کی هرانخور دیومطلب ياتوري نشه وه. او دغه
لیک په پیکتوکراف (انخورلیکنی) باندي شهرت وموند. دمرییتابه
په خرکندبدی پراختیا او بشپرتیا سره انسانانو د قوانینو ثبتولی د
شتمنی د کچی, د مبادلی ور محصولاتو کمیت او کیفیت او يا هغه
خه چی زبرمه کبدل او داسی نورولپاره لیکلو ته دبره ارتیا درلوده.
له دی کبله ٍ یی انخوري لیک ته پراختیا او وده ورکره » او کرارکرار
بی د هر مطلب يا توري لپاره یوه قراردادي ننه جوره کره. دغه
ارات ره نم وايي. په پای کی د هغه د
پراختیا او بشپرتیا پهپایله کي فنيقیانو د لومري خل لپاره الفبی
اختراع کره چی د يوناني او كلداني الفبی سته ده. نننی‌الفبی د
پوناني او كلداني الفبی د پراختیا او بشپرتبا نه متخ ته راغلی ده:
مبخي لیک د ایدیوگراف د لیک یو دول دی. د لیک بشپرتيايي
یون (تک) داسی لنیو لی شو:

لومرنی ساده انخورونی تن نخوري لیک

سس (پیکتوگراف) نبسه ییز لیک (ایدیوگراف) فينقي الفبی

يوناني او کلداني الفبي نننی لیک.

د مرییتابه په دوران کی ادبیات او هنر: مریی والو د خیل
خواک سودلو او د چارواکو ستایلو چی د دوی د کتو ساتندوی و
په تیره بیا د پاچاهانو د خواک او د هغه د اتلوالیو او یرغلکریو
ستایلو لپاره د مقالو لیکنه. تاریخ لیکنه. شعرا و نثر منخ ته راور.
مریانو هم د خپلی غم لرلی وضعی د انخور او د موجوده وضعي د
غندلو او د نورو ملاتٍ د را جلبولو لپاره له خپله منخه شاعران او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹

لیکوالان منخ ته راوري و. او په دی دول راز راز نظم او نشر او
لومرني سبکونه (طریقی) په ادبیاتوکی په عامه توکه منخ ته
راغلل. د مرییتابه په دوره کی ادبیاتو بوه خانکری بیه ونيوله او
ورخ په ورخ پسی د پراختیا او بشیرتیا پر لور روان . د بشر د
تاریخ په هر دوران کی هري یوي طبقی خپل خانگري سبکونه
منخ ته راوري دي او دغه بشبرتيايي یون تر ننه پوري چی د
پرولتاريايي مخکنو ادبیاتو پرتمینه زمانه ده ادامه موندلی او
همدغشان خبلی بشپرتیا ته دوام ورکوي.

انخورگري (نقاشي): خنکه چی خبری کولو لیکلو او
لوستلو د انسانانو تولی ارتباوی نه پوره کولی انخوركري پراختیا او
وده ومونده. انخورگري چی د کمون په دوران کي د لومرنیو دیرو
ساده بیو نه پیل شوي وه د بشر د ژوندانه ببلاببلو دورو د
پیدایشت سره جوخت د بشبرتیا پر لور روانه ده او په هره دوره کی
دانسانانو د حالاتو او عواطفو بیانوونکی او د ارونده دوری د
ژوندانه شکارندویه ده. انخورگري د مرییتابه په دوران کی زیاتره د
پاچاهانو د مانیو معابدو او قبرونو دبنایست لپاره په کاربده او
زیاتره د مربیتابه تولنی د ايديالوژي انعکاس ورکوونکی وه.

موسيقي اوبت جورونه: موسيقي او بت جورونه هم د
ژوندانه د ارخونو خرکندولو او د انسانانو د احساساتو او عواطفو
بیا نولو یوه بله وسیله ده. موسيقي د دیرو ساده الاتو یعنی شیبلی
نه پیل شوي او ورو ورو یی وده موندلی ده. د بت جورونی نه هم
د پاچاهانو او امپراطورانو د مانیو او معابدو د شایست لپاره که
اخیستل کبده. لکه چی لیدل کبري ادبیات او هنر د مرییتابه په
دوره کی د واکمنی طبقی په وسیله د امپراطورانو او شتمنو د
ملاتر او ولکی زیاتولو د پاره په کارورل کبدل. «بری شاعران
لیکوالان او هنرمندان د تیتّی طبقی له منخه راوتلي وو لیکن

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲

خپل ژوند ته ددوام ورکولو لپاره یی خانونه دواکمنی طبقی په
واک کی وركري وو خودواکمنانو دپرتمین ژوند او خواک ستایلو
سره جوخت یی هم د محکومی طبقی ببوزلي او بدمرغي
خرکندوله. او خینو پی هم په واکمنی طبقی نیوکی کولی او هر یو
ی به یو دول د مرییتابه تولنی سره مبارزه کری ده.

ایديالوژي: دسياسي. فلسفي, قانوني اخلاقي, هنري او
مذهبي او نورو نظریو او مفکورو مجموعی نه ايديالوژي وايي.
ايديالوزي د مخبنا برخه ده او له دی کبله چی په هره تولنه کی د
انسانانو د اقتصادي اریکو زبرنده پدیده ده هر طبقه خشانکری
ايديالوژي لري. په طبقاتي تولنو کی. طبقاتي مبارزی د ایدیالوژیکو
مبارزو سره مل دي. ايديالوژي ممکنه ده په خینو شرایطو کی
نوي او د تولنیزو پدیدو علمي او ریشتونی انعکاس ورکوونکي او په
نورو شرایطو کی زره او غيرعلمي یا غيرواقعي انعکاس ورکوونکی
وي. د مرتجع طبقو کی غيرواقعي (دروغجنه) ايديالوژي روزي
خو مخکسه انقلابي طبقی د واقعي او علمي ایديالوژي جورست
سره مرسته كوي. د مرییتابه په نظام کی هم د مریانو ختنا نو او
مریانو هربو خان ته خانکری ايديالوژي درلوده. یعنی د خپل
موقعیت سره سم یی د سياسي. فلسفي, اخلافي. مذهبي او نورو
مسایلو په ایه خانکري فکرونه او ايديالوژي درلودلی چی یو د بل
ضد وی. خو په تولیزه توکه. خنکه چی مريي وال واکمن و تل یی
هخه کوله خیله ايديالوژي واکمنه کري. له دی امله د مرییتابه د
تولنی واکمنه ايديالوژي دمريي والو ايديالوژي وه.

د مرییتابه د رنکبدو بهیر

۵ مولده خوا کونو پرمختیا: خنکه جی پوهپرو مولده
خواکونه تل پرله پسی خیلی بشبرتیا ته دوام وركوي. د مرییتابه په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۳

وروستیو کی هم د تولید په چارو کی د انسانانو د تجربو له
پرمختیا سره پو خای, اوزار جورونی لا زیاته پراختیا ومونده. اوزار
جورونی د صنعت او کرني په تولو خانکو کی بشپرتیا وموندله. راز
راز نوي فلزي اوزار به کرکیله او صنایعو کی په کار واچول شول.
دغه چار دانسانانو د تجربو د پراختیا په ملتیا سره د کرنبی او
تولیدکوونکو په مختلفو فنونو کی زیاتی تجربی لاسته راوری. بیٍی
چلولو (دريانوردي). سوداكري او علمي نظری‌اتو پرمخنتک د
تولیدیه پراختیا او وده کی ستر رول لوباوه. لویی کارخانی منخ ته
راغلی چی په هغو کی به کله له سلو نه زیاتو مریانو کار کاوه. په دی
دول لومرني صنعتي کوپراتیفونه (۱) پیدا شول. ببلاببل صنایع
لکه توکراوبدنه (نساجی). ببری جورونی, ختگری, د فلزاتو ویلی
کبدنی او د کانونورا ایستنه د مریانو د کار نه په کی اخیستلو
سره منخ ته راغلل. دتاريخي سترو ودانیو جورول چی د هغو د
جورولو لپاره به زرکونو مریان په کارکمارل کبدل. د مولده
خواکونو د پرمختک خرکنده نشه وه. په کرنه کی هم د مریانو د
کارنه به کتّی اخیستلو اود ببلاببلو دستکاوو په مرسته د
وبولکولو لباره د لویو بندونو او سترو کانالونو جوربدل ممکن
شول.

د مرییتوب نظام تولیدی اریکی د رنکبدو به حال کی: د
مولده خواکونو پراختیا او و دي او د کار لا زیات تولنیز وبش,
مبادلی اود نغدي پانکی پیدایشت د مرییتوب تولنی د وکرو ترمنخ
توپیرلازیات کر. د مولده خواکونو پرمختک تولید یو لور پراو ته ور
سوه او دی چار سوداكري ته وده ورکره. د ببلاببلو تولنو تر منخ
سوداگري اریکی او ددوی به منخ کی د تجربو مبادله د شارونو د
پراختیا سبب شوه. دغو تولو عواملو د تولنی د وکرو نا اندولتیا لا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1

سخته کره. هر خومره چی د تولید وسایلو پرمختک کاوه او تولید
دبربده دغه وسایل د شتمنو په لاس کی لا زیات راغوندبدل. په
مقابل کی نیستمن پسی لا نیستمن کبدل او زیاتره ایکبدل چی د
پور رانیولو د پاره شتمنو ته مخه کري. اقتصادي پراختیا به پراخه
کچه د مریانو په مالکیت باندی ولاره وه. په دي اساس د تولیدیر
وسایلو او مریانو باندي مالکیت او د دبری تولیدونکو بی برخی
کبدل له هغه خه نه چی پخپله یی تولیدول د مرییتابه د رنکبدو
پراو کی د مرییتابه د توليدي اریکو اصلي خانکر تیاو خخه و.

(۱) داسی کارخونی چی په هغو کی په لسکونو مریانو په
خیل گیکار سره دیاکلو مصنوعاتو په تولید لاس پوری کاوه.

د مرییتوب په مخبنا کی راغلي بدلونونه

د مربیتابه اليكارشي: دمريي والو دلی. چی د تولو
سياسي حقوقو خخه برخمنبوی (واکمن حکام قاضیان. لوی
ملایان. درباریان او نور) د مرییتابه په خینو تولنو کی کرارکرار د
واکمنی خواک خانته خانکری کاوه. دوی د مریانو او آزادو وکرو د
زل (قع) ساره شوه هر راز ختاا نمسای سلوک کارم: کل را
یی د ياغي مریانو د لویو دلو په عام وژني لاس پوری کاوه ترخو د
تولني نور وکٍی و دارکری. د مرییتابه دغه دول حکومتونو ته چی
د مريي والوداشرافودله د نفوذ او واک خاونده وم د فان
اليكارشي ویل كبري چی د متنفذینو د حکومت یه مانا ده.

د مرییتابه دیموکراسی: د مرییتابه په خینو حکومتونو کی
د هبواد چارو د اداری لپاره جرگی منخ نه راغلی چی واکمنان او
پاچاهان ار و د چارو به اداره کی. د دوی سره سلا وکري. د دغو
مجلسونو غري يوازي د مربي والو دلو خمکوالو نغدي پانکی
خاوندانو خینو لویوصنعتگرانو او کسبکرو خخه تاکل کبدل او

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۵

دوی به د چارو د اجرا لپاره عامی تولنی جورولی چی په هغو کی به
سياسي. پوخي او اداري چاری مطرح کبدلی. د مرییتابه دغه دول
حکومتونو ته د مرییتابه ديموكراسي وايي.

د شکبلاک پیدایشت: د مرییتابه تولنو اشرافو واک یو په
بل پسی خان ته خانکری کاوه او دهری سیمی تولی خمکی به یی
ضبط کولی: له دی کبله دبر آزاد وكري مجبوربدل خپلی خمکی
پربردي. د لویو کار خایونو په منخ ته راتک. چی د مریانو د کار نه
پکنی گبه اخیستل کیده آزاد صنعتگران ماتی ته راکشل کبدل:
وروکي او منخکوره مالکین هم د مربي والو طایفه پیزی
ارستوكراسي (مريي وال) نیستمن کول. دبر سوداکر چی د لا
زیاتو کتو تر لاسه کولو د پاره بي لري او آورده سفرونه کول, د
پورتنیو یاد شوو دلو سرببره چی وطن یی پربنودلو په نورو سیمو
کی چی لاتر اوسه پکسی متمرکز حکومتونه منخ ته نه وو راغلي
مبشت کبدل. د خان لپاره بي سارونه جورول او کرار کرار نیج
دغی سیمي وكري ترخپلی ولکی لاندي راوستل. دغو خپلواکه
حکومتونو د خپل هبواد د پلازمبنی سره کلکی سياسي او
اقتصادي اریکی درلودلی او دبریو بی مركزي حکومتونو ته مالیه او
قلنک ورکوه. دغو ودانو شوو سیمو ته به یی. چی دخواکمنو
حکومتونو تر ولکی لاندي وی. مستعمري ویلی. په دی توکه د
مرییتابه په دوران کی د زاره سکبلاک لومرنی ساده بیه منخ ته
راغله.
کلتور د مرییتابه د رنگبدو په دوران کی:

د ادبیاتو او هنر پرمختک: په مرییتابه کی د ادبیاتو او
هنر پرمختک. په تولنه کی د تولید د پرمختک او شته تضادونو د
سختوالي غبرگون . دغه چارد دی سبب شو چی شاعران او
لیکوالان منخ ته راشي, د زبیناکگری طبقی د ظلم او ستم سره

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری .۰۰ ۲

په مخالفت راپاخي او د مریانو به لیکه کی د مریانود خاوندانو ضد

مبارزه وکري. دغه شاعران او لیکوالان د ولسونو له منخه راوتلي
او یاهغه بایان چی د ببلاببلو عواملو او لاملونو له کبله د خپلی
طبقي نه شیل شوي و هفي الفیی چي په مربیتابه کی منخ ته
راغلی وه. ادبیات او هنر یو نوي پراو ته اوچت کرل. سرودونه.
شكلي شعرونه او مختلف نثرونه چی دبری یی د ولنی د ژوندانه
او د مریانو د طبقاتي مبارزو غبرگون و د شتون دکر ته راووتل. به
معماري (ختگری). بت جوروبی او انخوركري (نقاشي) کی نوي
سبکونه پیدا شول. خینو لیکوالانو د خپلی او تبری زمانی تاریخ
ولیکه, متضاد هنري او ادبي سبکونه چی هر یو پی د دنمنو دلو
په چوپر کی ژ, منخ ته راغلل.

د علمی نظریاتو پرمختک: علمي نظریات د مولده
خواکونو د پرمختک سره یو خای پیدا شول او پرله پسی یی
پراختیا موندله. دهغه مهال علوم لکه ریاضیات, نجوم او طب منخ
ته راغلل. رياضي پوهانو داسی مسلی مطرح کولی چی علمي
ارزشت یی درلود او د توليدي تجربو او د فنونو او صنایعو د
پرمختک نه یی سرچینه اخیستلی وه. علمي فرضیی د نجوم په
خانکه کی چی خمکه او آسماني اجرام یی کگروي کنل پیدا شوی.
کلیزی خانكري بنه ونیوله چی کال یی په ۳۶۰ ورخو ویشلو.
سقراط او نورو پوهانو په طبيعي علومو (له دغه جملی په طب)
ی خیلی تجرب او کی وليکل.

ماتریالیزم او ایدیالیزم: د مرییتابه په نظام کی فیلسوفان
په دوو دلو وبشل کبدل. هغوي چی باور یی درلود نری او دهغی
تولی پدیدی مادي دي او روح هم د مادی خخه منخ ته راغلی ده

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷

د ماتریالیزم د مکتب پیروان ژ او برعکس هغه کسان چی باوریی
درلود نی د روح (خدای) په وسیله جوره شوی ده او روح ماده.
نری او دهغی پدیدی منخْ ته راوري د ایدیالیزم د مکنب پیروان
. د ایدیالیزم او ماتریالیزم اندونه (افکار) د دبرو پخوا زمانو خخه
موجودی ژ. هغو انسانانو چی یو وخت د ساري په توکه په سيلابي
سیمو کی مبشت و د سیلاب د راتک عامل دطبیعت خخه لور
خواکونه (خدایان. روح او نور) کنل (ایدیالیزم). خو د مولده
خواکونو پرمختک د طبیعت د خینو قوانینو د موندلو (کشف)
لاره هواره کره. له دغی جملی نه انسانانو د سیلاب د راتک عوامل
پیدا کرل او د مخنيوي لار پی وموندله (ماتریالیزم). په دی دول
ایدیالیستی او ماتربالیستی نظریات په دوو خانکرو مکتبونو کی
شکاره او خرکند شول. لومرنیو ماتریالیست فیلسوفانو باور درلود
چی نری د لومرنیو خلور گونو عناصرو اوبو باد. خاوري او اور
خخه منخ ته راغلی ده.

دیالکتیک او میتافزیک: د مربیتابه په سیستم کی د
ماتریالیزم او ایدیالیزم د مکاتبو پیدایشت سره یو خای دوه متضاد
نری لیدونه پیدا شول. هغوی چی نری اوارونده شکارندی یا
پدیدی بی د خوخست او بدلون په حالت کی کنلی او دغه بدلون
او خوخست یی په پدیدو کی دننه د متضادو عواملو پایله کنله,
ديالكتيکي فکری پون (طرز تفکر) او هغوی چی د نی پدیدی یی
بی حرکته او بی بدلونه کنلی ميتافزيكي فکری یون یی درلود.

د دیالکتیک ماتریالیزم فلسفه او نری لید د تولنی د
مخکینی او مترقي طبقي مدافع وه. د مرییتابه دوری انقلابیانو به
دغو معتقداتو او نری لید سره د خدای یا روح لپاره هیخ خای
پری نشود. او باور یی درلود چی د مرییتابه تولنه باید بدلون
ومومي او د مریانو د خاوندانو باداري همیشنی نده او د بدلون ور

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 2۸

ده. او د مربي والو موقعیت خدای منخ ته ندی راوری بلکه د
واکمنی طبقي دزور او ظلم زبرنده ده. د دغو باورونو پلویان زیاتره
د مریانو پاخونونو سره یوخای شول او غوشتل یی چی د انقلاب
له لاری نه اوضاع بدله کري. د ماتریالیزم د فیلسوفانو نه یو هم تر
تولود وتلي فیلسوف. هراکلیت نوم یادولی شو. سقراط او افلاطون
هم د نامتو ایدیالیست فیلسوفانو خخه و.

د مرییتابه د سیستم په ببخبنا کی گیودی

د مول‌ده خواکون و او توليدي اریک وترمنخ د تضاد
سختوالی: خنکه چی مو وویل د مرییتابه په دوران کی مولده
ات ایو مس کرک او دی اقا از پشت فا فا
روان وو. لیکن د مرییتابه دولتونو واکمني او برلاسی د مریانو پر
ظالمانه زببباک ولار و چی د تولنی دبری یی جوروه. په دي دول
د مریانو په کار پوری ترلي اقتصادکی داسی اریکی واکمنی وي چی
د مولده خواکونو د زیات پرمختک خنیکبدل. مریی په هبخ دول
د خیل زیارد پایلو سره مینه نه درلوده او د کار اوزارو د سمون او
د خیل مهارت به والي او تجربو سره یی هبخ علاقه نه سودله.
سربپره پردبی دخیل کارد تولید ي وسایلو نه یی ساتنه نه کوله.
تقتخی کبله مق باتوی ق تلو کشا اه با خسن
ورگ 46 16 1( , سرببره پر دی چی
آزاد و بزگرو د پاره زیان رسوونکی وه ورو ورو یی د آزادو کسبگرو
د کار مخه هم نیوله. د مریانو د دله ایز کا ر خخه کی اخیستنی,
آزاد نت گرازن ن او کسبکر ماتی نه تبل وهل چی دا پخپله د مولده
خواکونو د پراختیا او بشپرتیاپه لار کي خند و.

د فكري او بدني کار ترمنخ تضاد: د مریانو د شمبر په
زیاتبدو سره داسی وخت راغی چی نبردي تول بدني کارونه هغوي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری 1۹

سرته رسول. دی چار د آزادو وکرو (آزادو بزگرانو صنعتگرانو او
نورو) په ذهن کی دا احساس پیدا کری ژ چی بدني کار د ازاد
سري د شان نه يت او سپک دی. آزادو وکرو هم خوسول چی
لکه مريي والو او دوی پوری ترلو کسانو په خبر یوازی اداري.
هنري, حقوقي. علمي او نوری چاری سرته ورسوي. په دی دول.
فكري او بدني کار یوتربله بشپر جلا شول او ددغو دواروتر منخ
تضاد پراخه شو. دغه فکری یون (د فكري کار لومریتیا په بدني
کار) چی دمرییتابه سیستم زبرنده ده. په تولو اقتصادي او تولنیزو
دورو کی چی انسان خخه د انسان د زببساک پر بنست ولاردي.
پاتی شو.

د مرییتابه نظام دننه د فیودالی عناصرو پیدایشت: همغه
شان چی د مرییتابه اریکی ۵ لومرني اشتراکی نظام دننه خرکندی
شوی. فيودالي اریکی هم کرارکرار د مرییتابه په نظام کی پیدا
شوی. خینی مریی وال چی د مرییتوب اریکو د شتون له امله د
تولید نه پرمختک ته متوجه شوي و,. خپل مریان یی په نسبي
دول آزاد کرل. په دي دول چی د خبلی خمکي یوه وره توته به بي
مریانو نیستمنو او آزادو وگرو ته په اجاره ورکوله. د دغو ورو
خمکو اجاره دارانو حق درلود چی دلاسته راغلو محصولاتو یوه
کمه برخه خانته واخلي او پاتی نور یی مربي والو ته وسپاري. له
دی امله دغو کسانو د مریانو په پرنله په زیاتی مینی او لبوالتیا سره
د خمکی کرکاوه. رومیانو دغه کسان د کولون په نامه بلل. دغه راز
الاک به جقیقت کیت رالوتی فیووای املاکنو پپلکنه وم
دغشان, نوی تضاد د واکمنی طبقي (مريي والو) د ننه کي منخ
نه راغی: د هغو مربي والو چی خبل کار یی بدل کری او مریانو ته
په خمکی ورکولو سره یی په حقیقت کی دوی آزاد كري ژ (نوي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۰

فیودالان) او د هغه شمبر مريي والو ترمنخ نضاد چی نه یی
غوستل په هبخ دول د مریانو دزببشاک زری بنی نه لاس واخلي.

بهرني برغلونه: د مرییتابه د متمرکزو دولتونو د تینگننت
نه وروسته, هغوی چی د زیاتی پراختیا او و دی شرایط بي درلودل
لاغيستلي شول او د منظمو لیسکرو او خواکمنو دولتي دستکاژ د
جورونو نه وروسته پی نورو هبوادو ته د یرغل لاس ور وغخاوه. له
دغی جملی نه به ایران کی د مرییتابه ستري امپراطوري چی
هندوستان ن او نننی مصریي د خپلی ولکی لاندی راوستی و پر
پونان باندی, چی په دغه وخت کی یی پخبله یوه لویه امپراطوري
جوره کری وه برغل ور ور. له هغه وخته وروسته. جکرو د
مرییتابه د یو دولت د رنگبدو او له منخه تلو او دبل په خواکمن
کبدو کی ستر رول درلود. خو د هغه دولت د پاره چی په جکرو کی
بریالی کبده, دمنفي اغبزو خخه هم تش نه و. خکه دغه رازجکرو
او پا د نورو رغلونو به وراندی دفاع» د عسکرو ستری دلی ساتنی
اوپالنی ته ارتیا درلوده چی پخبله یی د تولید په کارکی برخه نه
اخیستله. خو تولنه مجبوره وه د ژوندانه تول وسایل او لازم جکره
پیز آلات او نور دوی ته برابر کری او دغه چار پر مریانو باندی د
زببناک فشار زیاتوه. د مالیاتو پپتی چی زیاتره د ازادو وکرو په
اورو پروت و ورخ په ورخ پسی لا دروند او د وس نه وته. او له
دي کبله د مرییتابه نظام د نربدو لپاره یو مهم عامل گنل کبده.
خو باید یادونه وکرو چی له بل پلوه دغو جکرو د مختلفو دولتونو
په منخ کی مثبته او د پام ور آغبزه درلودله چی د علمي تجربو د
تبادلی او دتمدن او کلتور د پرمختیا مسله وه. د دغو جکرو له
کبله و چی د یونان په تمدن او کلتور کی لاسته راغلي پرمختگونه
خنیخ ته رامات شول او پخیله دا تمدن هم د ختیخ د فرهنک او
تمدن د بریاوو تر سختی اغبزی لاندي راغی.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

د طبقاتي مبارزو سختوالی او تولنیز بحران: د تضادونو او
طبقاتي مبارزو سختوالی او د مرییتابه نظام د تولنیز بحران لا
ژوروالی داسی لندولی شو:

الف- د مریانو او مريي والو تر منخ د تضاد سختوالی,
خکه هغه ظلم او ستم چی د مریانو دخاوندانو له خوا پر مریانو
باندی کبده د هفوی ناراضتیایی خبل اوج ته رسوله او انقلاب ته
یی چمتو کول.

ب- د کسبگرو او آزادو کروندکرو د تضاد سختوالی د
مريي والو سره. خکه د دوی پرخای دمریانو کار کول. دوی له
ماتي سره مخ کول.

پ- په ارونو کی تضاد. د بیایانو (مريي والو) او ببوزلو
(یتو طبقو بی طبقی دبری غرو) په منخ کی چی د دغی دلی د
لا زیاتی نیستی له کبله پی خانکری شدت وموند.

ت-د فيودالي نوي بنی تولید او مربیتابه تر منخ د تضاد
سختوالی, یعنی د هفو چی د خپل تولید بنه یی بدله کری
(فیودالانو) او د مريي والوترمنخ.

ث- د دینمنو ایدیالوژیو تر منخ تضاد چی هره یوه یی د
خانکری طبقی ملاتری وه سختوالی وموند.

ج- د مربیتابه د دولتونو په منخ کی تضاد (بهرني
یرغلونه) چی د مرییتابه دبری دولتونو د راپرزبدو مهم عامل و.

پورته ول یاد شوي تضادونه او نور تضادونه په دوو
بنستیزو قطبونو کی رایول شوي و. یو خوا ته. انقلابي پرکنی
(مربان. آزاد وکري, وروکی بورژوازي. کسبگر آزاد بزگران او
فیودالان) بل پلو ته د مربانو خاوندان او د مرییتابه د زاره
سیستم مدافعین. د مرییتابه په دبرو هبوادونو کی ستر پاخونونه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۲

پیش شول چی بو له هغو نه د اسپارتاکوس نامتو پاخون و چی په
هغه کی مریانو د نربدونكي مرییتابه نظام د له منخه ورلو او د
غلامی له شر نه د خان د خلاصون لپاره ستری سرنیندنی او
قرباني كري دي.

د مرییتابه نیبدل: د پورتینو علتونو او عواملو له کیله د
مرییتابه امپراتوری د زوال خوا ته لاری, له دغی جملی نه تر تولو
خانكري یی د مربیتابه د سترو امپراتوریو لکه بونان. ایران او مصر
رنکبدل او دروم د لویی امپرانوري وبش و په دوو ختیخو او
لویدیزو برخو باندی. د فيوه‌الي املاکو تولیداتو د متمولو مالکانو
ارتياوي په ه توکه پوره کولی شوی. خو د مرییتابه توليدي اریکو
د تسلط له سببه یی د و دي او بشپرتیا امکان نه درلود. د مریانو
و کرنیزو پاخونونو پرله پسی دمرییتابه امپراتوربو ستنی لرزولی. د
ماتی خورلو او ترولکی لاندی ملتونو د مریانو انقلابي غورخنگونو
او د امپراتورانو پرله پسی جنکونو په پای کی د مرییتابه سیستم

رنک او پر خای بی فيودالي نظام منخ ته راوور.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۳

فيودالي سیستم

د فيودالي سیستم د پیدایشت بهبر

الف- د مرییتابه په سیستم کي د فیودالی تولید وده:
خنکه چی یادونه وشوه د مرییتابه سیستم پراختیا او بشپرتیا د
مریانو د ظالمانه زببساک پر بنستِ ترسره کبده. د کار د وسایلو
سمون او ساتنی. پوره پاملرنی ته ارتیا درلوده خو مریانو چی د
دبرو سختو شرایطو لاندي ژوند کاوه. نه پوازی داچی د کار اوزارو
او وسایلو ساتنی سره مینه نه درلوده. هغه به یی ماتول او له
منخه ورل. به پایله کی داسی پراو راورسبد چی د مرییتابه توليدي
اریکو د مولده خواکونو د ودی مخه نیوله او له همدی امله د
مرییتابه سیستم گدودی پیل شوه. دغه گیودی (بحران) د تاریخ
نسبتاً اورده دوره رانغاري. خيني مریی وال د مریانو د پاخونونو
تر فشار لاندی, او په حقیقت کی د خبلو کنو د ساتنی په موخه. ار
شول چی مریانو ته خه امتیازونه ورکري. له دی کبله یی د
زببشاک نو ی بنی منخ ته راوري. دغو مریی والو خپلی پراخه
خمکی. چی د مربي په کار پوری ترلی وی» ورو ورو به ورو ورو
وتو ووبشلی او مریانو ته بی. چی او س په نسبي توکه آزاد شوي
به باره (اجاره) ورگولی. دغه آزاد شوي مریان دکولون په نوم
بلل کبدل. به دی دول مريي والو خیلی خمکی کولونانو ته

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷

سپارلی خکه کولون په زیاته مینه سره کار کاوه او مربي والو ته
پی. چی اوس په فیودالانو بدل شوي ق زیاته کته رسوله. د پراخه
خمکو د وبش سره جوخت د آزادوشوو مریانو شمپر هم زیاتبده.
گولون د مريي سره دیر توپیر درلود. هغه یو بزگر و چی یوه تویه
خمکه یی درلوده او تر مرکه پوری يي له هغی نه کنه اخیستلای
شوه. کولون میور و چی یوه اندازه پیسی یا محصول د دغی
مکی په عوض کي فیودال یا ارباب ته وركري, خو هغه آ زاد باره

وال (اجاره وال) نه کل کبده بلکه په خمکه پوري ترلی و او
پرپشودلای یی نشوه. کولون یا سرف به دخمکی سره یوخای
پلورل او رانیول کبده. په دي دول د مرییتابه زایه سیستم د ننه
دفيودالي نوي تولید عناصر منخ ته راغلل.

د انقلاب دوران» فیودالیزم ته د مرییتابه اوشتون: د
مرییتابه په سیستم کی دننه. د فيودالي تولید زیاتوالی سره
جوخت. د دی سیسیتم گلیوواقرژیانیده که ۵ مرییتابة سینت د
فيودالي تولید طریقی دیراختیا او بشپرتیا؛ خندو او د غي تولید
طریقی یواخی پخبله. د نوموري سبستم د رنکبدو توان نه درلود.
له دی امله د مرییتابه سیستم له منخه ورلو لپاره بو انقلابي توپ
ارین و. د مرییتابه د تولید طريقه په خبله خبیّه کی دنه
پخلاکبدونکو تضادونو به لرلو سره د نابودی په لور روانه وه. د
دغو تضادونو تر تولو لوی عامل د مرییتابه زببناک ژ چی تل یی
د تولني اصلي مولده خواکونه. یعنی مریان. له منشه ورل. له دی
کبله مریانو کولونیانو او نورو زیارکشانو د فيودالي عناصرو به
مرسته د مرییتابه سیستم پر ضد بلوا کوله. ه پای کی د دغو
پاخونونو او انقلابونو کوزارونو د مرییتابه رژیم د قدرت ستنی
ونرولی او د فیودالیزم نوی سیستم یی منخ ته راور.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۵

د فيودالي سیستم تینکست. پراختیا او بشپر تیا

مولده خواکونه: په فيودالي سیستم کی مولد خواکونه د
خبلی پراختیا او بشپرتیا لوری کچی ته ورسبدل. په دي دوره کی
پی زیاتره ببل ببل اوزار داوسپنی نه جور او بشپر کرل. سیکی او
درنی قولبی (یوی). اوسپنیزبیل» کودر (کج بیل), د اوسینی یو
دول کلنک, د اوسپني لور او نور له هغواوزارو خني دي. په دی
دوره کی د کرکیلی نوی خانکی لکه تركاري. تاک کاري او نور مینخ
ته راغلل او يا یی وده وکره او په پایله کی شراب جورونی هم وده
وکره. مالداري او دمالداری ارونده خانکوکی - لکه: لبنیات. خرمنی
او نور- پرمختک وشو. بادي ژرندی و پپژندل شوی او کیّه
اخیستنه پی پیل شوه او د اوبو زرندی. چی د مرییتابه په زمانه
کی هم ورخخه کته اخیستل کبدله. په دی وخت کی بشپری
شوی. د کرکیلی تخنیک. ورو ورو د چمتوکولو (دبار ورکولو په
موخه دخمکی شاره پریشودل) او دوه کروندیزه طریقو په شاته
پربنودلو سره دری کروندیز سیستم منخ ته راور.

به لوميي سرکی به بزگرانو د خمکی دکر لپاره بوتي او
ونی سوزول او د ونو ستی به یی کشولی ترخو لوتي پری ماتی
کری. اوبیا به یی خمکه په مختلفو وسایلو اروله او تخم به یی
پکنی شینده. جوته ده چی دغی طريقی زیات زیار گاللو او وخت
لکولو ته ارتیا لرله. پردی سرببره د پرله پسی کرکیلی له امله ورو
ورو د پد پتي خاوره ببخي کمزوری کیده نوخکه به یی دغفه خمکه
پرپنوده او په نوری خمکی پسی به کرخبدل ترخو دغه خمکه د
خوکالو نه وروسته د لمر ورانکود لکپدی ورنتونو او نوروعواملو له
امله بیا د کر ور وكرخي. د کرکیلی دغه طریقه دخمکی دچمتوکولو

به نامه یادیدله.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

ورو ورو د تولید د وسایلو له ودی او دتوليدي تجربو له
زیاتبدو سره به پی خمکه په دوو برخو وبشله په یوی برخی کی به
یی تخم شیند او بله برخه به یی به اصطلاح خملوله ترخو بیازور
واخلي. د کردغی طريقی ته یی دوه کروندیز سیستم وایه.
دوم کر بر مش , دا خل یی خمکه په
دریو برخو وبشله. لومری او دوهمه برخه به یی په ترتیب سره
پسرلني او ژمني کرته خانکري کوله او دریمه برخه به پی خملوله.
د کر دغه طریقه دری گروندیز سیستم بلل کبده.
جوته ده چی چه د وه کروندیز سیستم کی نیمه او دری
کروندیز سیستم کی د خمکی یو پر دریمه برخه له کی اخیستلو
پاتی کبدله. له دی کبله دری کروندیز سیستم پر دوه کروندیز
سیستم باندی غوره او په کرهنی کی دانساني تجربو د پرمختک
ننه ده. په دی دوره کی د کسبگرو وسایل او طریقی سمی شوی
او کسبگرو لا زیات مهارت ترلاسه کم. په دی نرخ کی د وسلی
جورونی توليدي صنایعو, چاکو کلپ (قفل). کاولی (پنی). زین او
نورو جورولو بشپرتیا بیاموندله.
دفیودالی سیستم توليدي اریکی (ببخبنا): خمکه په دی
دوره کی د تولید ترتولوبنستیزه وسیله او د فیوالانو به مالکانه
انحصار کی وه. هری سيميی په یو فیودال پوری اره درلوده. فیودال
به معمولاً د خپلو پراخو خمکو په مرکز کي خان ته اربابي کلا
جوروله چی لورلور دیوالونه به پي تری چاپبرول. د فیودال او د
مباشرینو کورونه, دغلودانو او نورو تولیداتو زبرمی,غوجلی, د
چرکانو کودکی او داسی نورتول په دغی کلاکی خای پرخای کیدل.
دکلا په شاوخوا کی د سرفانوداستوکنی كلي لیدل کبدل. دکر ور
تولی خمکی په دوو نا اندولو برخو وبشل کبدلی, د ارباب کرونده
او د بزکرانو وري وری کروندی. د ارباب (مالک) د خمکو تول

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۷

محصولات به د ده زبرمو ته لبردول کبدل. په دي نرخ کی هر
سرف به خبله خمکه پخپله کرله. خنکلونو خرخایونو سیندونو
رودونو او نورو تولو په ارباب پوری اره لرله. خو بزکرانو هم کولی
شول د ارباب په اجازه او د خانکرو ترونونو سره سم ورخنی گنه
واخلي. بزگر ته سايي د ارباب د خمکی نه د کی اخیستلو په
وراندي خینی چاری سر ته ورسوي: لومیی د هغه خمکه وکري
(دیرخلی داسی پبنیده چی د ارباب به خمکه د کار کولو وخت
کی باد او باران د ده د شخصي مکی محصولات له منخه
پوسي). دوهم مجبور ژ چی خینی نوری چاري (بیکار) لکه د
ارباب د کور باندواوزبرمو جورول, د ارباب د دندونو (حوضونو)
پاکول او داسی نور هم پرته له مزدوری سرته ورسوي. پردی
سرببره مجبورژ چی د خپلو تولیداتو پوه برخه لکه شات. د چرکو
هکی, کوچ او نورهم ارباب ته ورکري. ارباب په سرفانو باندي راز
راز زور زیاتی کاوه. يوازي د هغوی د وژلو حق یی نه درلود خو هر
وخت چی خبله خمکه یی خرخوله تول سرفان به هم ورسره
بوخای پلورل کبدل. د دی سره سره سرف د مریی خلاف یوه وره
وه خمکه او د کار وسایل بار ورونكي او نور خاروي په واک کی
درلودل د نسبي آزادي خخه برخمن | و د کورنی‌خاوند و په دی
دول توليدي اریکی باد فيووالي تولنی ببخبناء پر خمکی, د
فیودال خصوصي مالکیت او په اصلي تولیدکوونکو یعنی سرفانو د
ده محدود مالکیت باندی ولاره . البته د سترو فیودالان و د
مالکیت تر خنک د بزگرانو او کسبکرو خصوصي مالکیت هم وجود
درلود. دوی پر خمکه او توليدي وسایلو باندبی مالکیت درلوداو په
خپل کار متكي و. سره له دي چی طبيعي اقتصاد په فیودالیزم کی
تردبری مودی پوری برلاسی درلود د مولده خواکونو پرمختک د
تولیدی اریکو د پراختیا سبب وکرخبد. په پایله کی اضافي تولید لا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۸

خانکری بنه نیوله. سوداگري غوربدله او صنایع له کرهنی نه ببل
شول او دغه عوامل په فيودالي سیستم کی د نارونو د جوربدو او
پراخبدو لامل وکرخبدل.

طبيعي اقتصاد: په فيودالي سیستم په تبره بیا د هغه د
نینکست. پراختبا او بشپرتیا په پراو کی د فیودالانو او د دوی
دمباشرینو, درباریانو او خدمتکارو د کورنیو تولی ارتیاوی د سرفانو
يا د رعیت له وس نه وتلي زیار پرمتِ برابربدلی. سرفانو په خپلو
هماغه لومرنیو وسایلو سره کورونه. د کار اوزار او د ژوندانه وسایل
جورول به داسی حال کي چی د هر فیودال به سترو املاکو کی
کسبکرو سرفانو په شته کارخایونوکی کار کاوه. ددوی دجامو او
خوراک ارتیاوی هم سرفانو لری کولی. دغه راز زیاتره هغه توکی
چی د فیودالانو په املاکو کی تولیدبدل پرته د مالکی اوسپنی او
داسی نوروخخه چی د نورو سیمونه واردبدل همدلته مصرفبدل.
له دی کبله د مختلفو سیمو تر مینخ دبری لرسوداگریزی اریکی
تینگبدلی. دغه راز اقتصاد نه چی په هغه کی مولده خواکونه
خواره واره او یو تر بله جلا وي او هر واحد خپلی تولی ارتیاوی
پخپله پوره كري, طبيعي اقتصاد وايي.

لازم تولید او اضافي تولید (فيودالي زببناک): هغه تول
توكي چی د فیودال په ملک کی تولیدیدل د سرفانو د مستقیم کار
یله وه. کولی شو فيودالي تولید پر دوو برخو ووپشو: ۱- د تولید
هغه برخه چی د سرف او د هغه د کورنی د ژوند تبرولو پا بر تر لبره
د ژوند پايشت د پاره لازم و به مصرف رسبده. ۲- د تولید لویه
برخه چی فیودال ترلاسه کوله. لومری, برخه چی د بزگر او دهغه د
کورنی د ژوند د پايشت (د کارد خواک پایشت) لپاره لازمه وه.
لازم تولید او دوهمی برخی ته یی اضافي تولید وايي. پر دی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷۹

اساس فیودالی زببشاک د فیودالانو له خوا د سرفانو د اضافی
تولید بی عوضه لاسته راورلو خخه عبارت دی.
فیودالی تبکه داری: اضافي تولید ته چی فیودال د خمکی
او د کار د وسایلو د ورکولو په بدل کی له سرفانو نه اخیست
فيودالي تبکه داری وايي. دباری (اجاری) نر خونو په
ببلاببلوجغرافيايي سیمو او ببلاببلو زمانو کی بوتربله توپیر کاوه.
په لوميي سرکی سرفان مجبور ژ چی خیل زیات وخت د ارباب
خمکه کی په کار کولو تبرکري. دغه چار په واقعیت کی د کار په
بیه د بايي ورکول . وروسته د کار د محصول په زیاتبدو سره
فیودالانو خبلی کنی به دی کی لیدلی چی باه زباتره د جنس په
توکه واخلي او په پای کی د خه مودي وروسته د نغدی بای
ورکره دود شوه خکه هر فیودال به خپل ملک کی د تولید
شوژپلورتوکو سرببره د بهرنیو پلورتوکو سره مینه شودله. له دی
امله د تاريخي ترتیب له مخی په فیودالیزم کی دری دوله اجاری
(تبکی) وجود درلود: د کار په بنه نبکه جنسي تبکه او نغدی
تبکه. سرببره پر دی سرفان زیاتره ناچاره و د خپلو اربابانو د پاره
دلازمو استحکاماتو جورولو په کار کي او هم دمحصولاتو د حمل و
نقل (لیردرالیرد) او په مختلفو صنعتي چارو کي د پیسو ترلاسه
کولو پرته برخه واخلي. دغه راز کارونو ته بیکار وايي. په لومري
سرکی د دی دول بیکارکچه زیاته وه خو کرارکرار د سرفانو د
مبارزو له کبله را تیه شوه.
کرهنی نه د صنایعو بیلیدل: لکه چی یادونه وشوه
سرفانو د خپلو ارتیا ور اوزارو برابرولو ته پخپله اقدام کاوه خو توکر
او بدلو دغتی قولبی جورول او نورو هم زیات وخت او هم د کار
اوزارو تجریو او مهارت ته ارتیا درلوده داسپی چی د خمکی د کر
سره په یوه وخت کی د هخوي برابرول د سرفانو د پاره عملا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۰

ستونزمن او غیرممکن . له دی کبله یو شمبر سرفانو د کرکیلی د
پاره لبر وخت درلود او تقریباً د حرفوي صنعنگرانو په بنه واوشتل.
په پایله ی هر کلی د پش, ترکان. چرمکر کولال او داسی نورو
خانکرو کسبکرو خستن شو. لکه چی خینو سرفانو خیله باره توله
د جورو شوو توکو په توکه تحویلوله. دغو صنعتگرانو کله کله د
نورو سرفانو ارتیاوی هم پوره کولی او ورو ورو وتوانبدل چی یو
اندازه پیسی هم د خان لپاره زبرمه کري. دغه صنعتکران سره د
دی چی کرهنه د دوی دژوند تبرولو یواخنی لار نه وه سرف گنل
کبدل. لوميي سرکی د صنایعو ببلتون د فیودال د ملک په چوکاتِ

کي یل شو ۱
دفیودالیزم په بشپرتيايي پراوکي فیودالانو معمولاً کلیوالو
صنعتگرانو ته اجازه ورکوله چی دبازار په ورخی. چی د اخترونو او
مختلفو جشنونو او نورو په مناسبت د کلاگانوپه چاپپر او عامه
خایونو کی جوربدل. کون وكري او خبل جوركري شیان وپلوري.
خو دغه راز فرصتونه په استثایی دول پبسبدل او له دی کبله د
صنعتگرانو په لاس جورو توکو کله کله د پلورتوکو ایخ پیدا کاوه.
زیاتره وخت تول هغه خه چی صنعتکرانو جورول په کلیو کی پوره
نه پلورل کبدل او هم دوی زیاتره د فیودالانو د سخت زببنساک او
د واکمنی دلی له خوا راغلو فشارونو له کبله د خپکان احساس
کاوه. له دی امله په کلیوالو صنعتگرانو کی داسی انگبزه موجوده
وه چی دوی یی دفيودالي املاکو پرپنودلوته ارایستل ترخو داسی
خای ته لارشي چی هلته د فیودالانو د طلم پرته ددوی په لاس
جورشوی محصول د پلورلو امکان موجود وي. په ماهرو
صنعتگرانو سرببره» هغو بزگرانو هم چی د خبلو ارتباژ د پوره کولو
لپاره یی وخت ناوخت صنعتي کار ته لاس اچاوه.کرار کرار كلي
پربنودل. په دی توکه د تولنیز او عمومي کار وبش د کرهنی او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری .۸

صنایعو تر منخ ورو ورو بشپرتیا وموندله. او دی چار دفيودالي
سارونوله پیدایشت او پراختیا سره مرسته وکره.

په فيودالي دوره کی د سارونو پراختیا: هغو سرفانو چی
له کلیو خخه تتبدل او پا دمالکانو په اجازيی یی كلي پربسودل,
هخه کوله په داسی سیموکی مبشت شي چی د ارتبا ور خامو
موادو سرچینی او ددوی د لاس محصول د خرخلاو امکان موجود
او په نسبي توکه د خطر خخه خوندي وي. کرخنده صنعتگرانو به
لومري سرکی د خبل کار د اوزارو صندوق پر آورو اخیستی ژ او د
پپرو دونکی دموندلو په تمه له یوی سیمی نه به بلی سیمی ته
تلل. خو دغه کسبکر هم ورو ورو پوهب‌دل چی پورتني یاد شوي
شرایط د پاچاهانو امیرانو روحانیونو او نورو برجورو لورو کلاکانو
چاپیرکی موندلای شي. له دی کبله تشتبدلي سرفان. صنعتگران؛
کرخنده پلورونکي. سوداگر او کسبگر په خپله خوسه د دغه راز
مرکزونو په شاوخوا کی مبشت شول. او یا دا چی د سوداکریزو او
سمندري لارو پرسرپرتو کاروان سرایونوکی استوکن شول. د
پلورتوکو مبادله په دغو خایونو کی, زیاتره د مختلفو سیمو د
سوداکرو ترمنخ هم سر ته رسبده. سوداکرو دغو سیمو ته په تک
رانک سره زیاتره د صنعتکرانو د لاس محصول اخیستلو او هم
پخواني سرفان به یی دبار ورونکي او ببری چلوونكي او په نورو
نومون و مزدوران کول او په پای کی ورو ورو د دغه دول
کیوالوکسبکرو استوکن خایونو د نوو شارونو بیه ونیوله. د دغو
سارونو کسبکرو او استوکنو د دشمنانو د برغلونو او فیودالانو د
تبریو خخه د خان سانلو لیاره د کدوالو د استوکن خایونو
(نارونو) چار چاپبر کندی کنستلی او د یوالونه به ی جورول. د
شارونو پراختیا د فیودالیزم د پراختیا او بشپرتیا نشه وه چی د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۲

کسبکرو د کار خایونو تولکیو یااصنافو د جورست. سوداكري او
نورو د پراختیا او بشپرتیا سره يي مرسته وکره.

د كسبکري کارخونی: په فيودالي شسارونو کی لومپی
ماشین او پا کارخانی نه وي. مختلف پلورتوكي چی په بازار کی
پلورل کبدل د کسبکرو په ورو کار خایونو کی د لاس او ساده اوزارو
تفرنته چوربلل» کمبگرو به اورده موده کی شهارت او جریا کر
لاسه کوله. معمولا دهرصنعتکر زامنو ته دپلار دکار اوزار او
دکسب رمزونه په میراث پاتی کبدل. د كسبکري د کار خای اصلي
ره کار اسف یرد کار عامرن کار آوران از خامو منزاده
خاوند او د پلورتوکو مالک کل کبده. ورپسی د ده مرستیال راتلو
چی د کار خای د هبخ دول وسایلو خشتن نه و خو په نوموري
کسی اکن ددمهارت له امله د کار د اشتاه شی لاش گیل کینه:
شاکرد د كسبكري د کار خای وروستنی غری ژچی د کار زده
كوونکي په توکه یی په کار خای کی کار کاوه. د کار استاذ سرببره
پر لومرنیو کارونو چی په کار خای کی به یی د زده كوونكي په غاره
اچول. هغه به پی مجبورولو چی د ده په کور کی هم کار وکري.
البته خواره او د خوب خای یی دکاراستاذ برابرول» خو مزدوري به
بی وگول کار ای مرسقیال خالت هم که شاگرواه
حالت نه خه بنه نه و. دی مجبور و د سهار نه تر ماشام پوری په
کار خای کي کار وكري او د دغو تولو کراوونو په بدل کی دبری
لبری پیسی واخلي. لیکن مرستیال دا هیله درلوده چی یوه ورخ
دكاراستاذشي او کار خای جور کري. او دغه مرستیالان خنکه چی
وویل شول زیاتره د کارداستاذ زامن یا بردی خیلوان و.

د تولکیو جورنت: هغه تول کسان چی په هرنارکی په
یو تاكلي کسب بوخت ژد نوموري صنف په نامه پبژندل کبدل.
لکه داوپدونکو (جولاکانو) آهنگرانو (پشانو), مسکرانو انخورگرو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۳

دبره توگونکو, بت جوروونکو او داسی نورو صنف. هغه سازمان
چی د خبل عصر فيودالي ور وكي پلورتوکیز تولید سره یی سمون
درلودصنفي سا زمان کل کیده. د صنف دغه سازما ن د دله ايزي
اداری د اصولو سره سم رهبري کبده او په خیل صنف پوری د
ترلو چارو د تنظیم دنده یی په غاره درلوده. په دی دول چی د
ساري په توکه د یو توپ توکر د خامو موادو کیفیت. د مرستیالانو
د پیسو اندازه» د توکو پلورلو قوانین, د کالو بیه او نور یی تاکل. په
عین حال کی تولكي د مرستندویه پا تعاوني دلو په بیه ژ او زیاتره
مذهبي ارخ یی هم درلود. داسی چی هر یوه خانته د لمانخه
خای, خانکری ورخی. مذهبي جشنونه او نور درلودل. په دي ترخ
کی هر صنف د یوی پوخی دلی بیه درلوده چی غرو به یی د
جکری په وخت کی, د صنف د استاذانو تر مشرتابه لاندي وسله
په لاس کی اخیستله. زیاتره ارونو داسی قوانین درلودل چی د
سار صنعتگران یی مجبورول د خبل اروند صنف غریتوب تر لاسه
کري. که خوک به د هبخ یو صنف غری نه و په ارونده خانکه کی
یی د کارکولو حق نه درلود. دهر سار پلورتوكي به به هماغه ار
کی د پلورلو ورژ. او اصنافو اجازه نه ورکوله چی د نورو سمو
پلورتوكي د دوی په بارکی وپلورل شي. په لوميي سرکی اصنافو
مترقي ماهست درلو د او صنعت‌گرانو سره یی د مختلفو کسبونو د
چارو په سرته رسولو او ددوی دحقوقو لاسته راورلو دپاره مبارزه
کی مرسته کوله. اود تولددي تجربو حاصلولو, لپردولو او پراخولو
دپاره بوه وسسله وه. خو وروسته یی دخپل ماهست پر بنستِ,
دمولده مشواکونود پرمخنگ او نوو اختراع‌گانو اواکتشافاتو دمنخ
ته رانگ مخنیوی وکر.
سوداگر د فوداللزم به پسر (دوره) کی: فودالانوورخ په
ورخ دپخوانه لازیات د بازارسره تراو پسدا کاوه. که بازار داسی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

خای و چی دوی د خبلی انا ور جور شوي توكي هلته پبرودل او
با یی دخیلو املاکو تولسدات پکّی پلورل. سرفانو هم ورو ورو
خنی محصولات دبازار خخه رانسول. غلی او نورو کرنیزو تولسداتو
ته د نار د استوکنو اٍتا سبب شوه چی دپلورتوکو راکره ورکره د
سارونو او کلشو تر منخ را پیدا شي.

تولنز تولسد په دوو برخو کرنيزي او صنعتي باندی,
ووبشل شواو په ترخ کی یی تولندي محصولاتو به لازناته کچه
پلورتوکیزه ارخ پیدا کر. په دی دول دفسودالسزم ددوری سوداگرو
دصنعتگرانو تولسدات پپرودل اوپه بازارکی به یی پلورل.

په فودالبزم کی دسوداگري پراختا او دپسو رول:_په
شووالسزم کی پسبی دمرستوب په شان دراکری ورکری دپاره سوه
وسله وه چی فورمول یی ژ: پل-پ-پل (لمري پلورتوكي- پسسی-
دوهم پلورتوكي) خخه,خودسوداگري په پراختساسره ورو ورو دگتی
لاسته راورلو او پانگی راغوندولو دپاره وه وسسله وگرخبده. البته
ددغ وسیلی شتون دا مانا نه درلوده چی پانگوالي اریکی په بشپره
توگه بنه نولی او منخ ته راغلی وه. خکه دپانگوالي اریکو منخ ته
رانگ لپاره ضروري ده چی دکار خواک دپلورتوکوبیه نسولی وي.
دسوداگري موخه دا وه چی سوداگرو,پسی دلازیانی کی لاسته

راوزلونوه وله گنله چی دتوکو به پلورلو سره له هغو پنسو نه چی

اخستل ی ورباندي کكري دي. زساتی پسی وگتي. دغه بهسرد پ
- پل- پ په فرمول سره په نه توگه بسانولی شو چی په هغه کی
"آپ" (دوهمی پسی) دلومینو پسو نه دبری دي. ه دي توگه
دسوداگري په بشپرتا سره پسی ورو ورو د خپلی مخکنی, دندی
(دمبادلاتو دپاره سوه وسله) پر سرته رسولو سرببره دپانکی
راتولولو دپاره بوه وسسله شوه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۵

په فسودالسزم کی د سودپانگی رول, دلومرنسو بانکونو
(صرافانو ) پیداشت: دپسو درول به زىاتوالي سره نه سوازی
زیارکشه پرگنی بلکه ضودالان هم وپوهبدل چی دپیسو پور کولو ته
لادبره ارتا لري. دغه بهیر د بو داسی قشر د پندادشت لامل شو
چی غرویی پرمانه پسی راتولی او دگتي په بدل کی یی ببلو ببلو
خلکو ته په پور ورکولی. ددغی نوی پانگی دکرخبدوراکرخبدو
(کردش) بهسر فرمول د "پ - پ " په بیه سودلای شو چی په هغه
کی "پ" دوهمی پسی دلومپنو نه دبری دي. زناتره سوداگرو هم
دپور اخستلو نه پرته دسوداگري توان نه درلود. له دی امله
اعتباري او گروي معاملاتو پرزختسا وموندله اولومرني بانکونه
(صرافي) منخ ته راغلل. بانکونه د لوميي خل لپاره به ۱۳اوع۱
پبری کی دانتاللا په شمال کی. چی پلورتوکیز- پسو ارنکو زناته
پراختا موندلی وه منخ ته راغلل. د بانک د کلمی ردنه, انتالبايي
لغت "بانکا" خخه اخیستل شوی ده چی دصراف خوکی مانا لري.

دضفوالي سستم مخبنا:

تولنسزي طبقی اوقشرونه: سره له دي چی مخکی هم د
فودالي سستم دتولنزو طبقو اوافشارو په هکله بحث شوی دی,
دمسألی دلانی پوهی لپاره به لنیه توگه په دی برخه کی بیاهم
ورته گوته نیسو:

شودالان: شودالان دفيودالي سیستم د دوو اصلي طبقو
نه بوه طبقه وه. دغه طبقه دخمکی او نورو تولیدی وساىلوخشتنه
و او یه سرفانو بی محدود مالکعت درلود. شودالانو واکمنه طبقه
جوروله اود یولنی ۵ مادي شتمنیو به وبش کی بي لونه ونیه
ترلاسه کوله. بوشمبر فودالانو همم روحاني ارخ درلود چی
دفودالانو لا ارتجاعي قشر بی جوراوه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸

خمکه پوری ترلي بزگران (سرفان): دفودالي سستم

دوهمه اصلي طبقه برگرانو جوروله. بزگران خمکی پوري ترلي و
(عتی دفودال دملک دیرپشودلو حق یی نه درلود او دخمکی
سره یوخای پیرودل او پلورل کبدل) اود واکمني طبقی بعنی
فودالانو دزببنساک لاندی واو کله یی سوه وره تویه خمکه ۳
دکرکنلی اوزار هم درلودل چی د فووالانو له خواددوی په واک کی
ورکول کبدل او په بدل کي یی اجاره یا بیه ورکوله. به عامه توگه
سرفانو دفودالانو سره نه پخلاکبدونکی تضاد درلود اوله همدی
کبله د فسودالي پرتارخ. به کراتوکرانو د بزگروپرگنو دپراخه
پاخونونو شاهد دی.

کسبگر: کسبگر هغه دله کسان و چی كوچني تولند سره
یی سراو کار درلود. دکار داوزارو او کار خای خاوندان ژ او په خبله
خانگه کی بی ودول مهارت درلود. دفسودالسزم دتکامل په بهسر
کی دکاراستاذانواومرستیالانوترمنخ توپس ورو و رو دبربده اوداسپی
حد ته ورسبد چی هری دلی. خانته خانگری تولسزی دلی جوری
کري. خو زداتره استاذانو په ندرت سره تولو مرستیالانوته اجازه
ورکوله چبی استاذشي. دکاراستاذ کپدل یواخی ددوی زامنو او
بردی خپلوانو ته خانگري شوي و. له دي کبله دبرومرستیالانو د
استاذ کپدو هیله د لاسه ورکوله او دیوی تولنیزی دلی په توگه
دتش لاسو سّاریانو سره یو خای کبدل.

سوداگر: خنگه چی مخکی یادونه وشوه سوداگر هغه

کسا ند چی د پلورتوکو راکره ورکره یی دسارونواو کلیو په منخ
کی او دسارونواو مختلفو هپوادونوبه منخ کی سرته رسوله.

دسوداگری دتجربو او چارود پراختیا او بشپرنیا سره.
سوداگرو داسی کسان په کارکمارل چی د دوی سوداگري چاری
یی سمبالولی. وروسته بیا دغه کسان کارمندان ونومول شول.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۷

په فيودالي سستم کی طبقاتي مبارزی: دفسوا لانوله
خوا بي پایه زیبماک چی په تو لد کوونکو (بزگرانو) اونورو تولنیزو
ولو لکه دسوداگریزو موسسو کارکوونکو او دیبار تش لاسو کسانو
او نورو یادشووولو باندی تر سره کبده. ددی لامل شو چی دوی
تول دفیودالانو پرضد مبارزی کی بزگرانو سره هملاسي (متحد)
شي.

د سرفانو فسودا لي زببشناک او ظلم ضد مبارزی.ددی
لامل وگرخبدلی چی سرفان دتبنتی پرخای. وسله والو پاخونونو
ته مخه کري. دسرفانوپه خپل سراو غسر منظمو پاخونو نو نشو
کولی بری ته ور سبری. خو د دوی پر له پسی مبارزو وا لان
مجبورو ل چی پر بزگرانو باندي د دبرو زیاتیو او لوتولو خخه دده
وکري. به تولزه توگه دفسو دالي سستم له یو لو ساسي
سازمانونوخخه د پرگنو د خیلو د پا ره کاراخیستل کبده. سترو ما
لکا نود خبلو پو خي دلو نه دبزگرو دپاخونونو خپلو دپاره گنه
اخستله اوهم سلطنتي خواکونو چی په تولزه توگه دفسودالی
طبقی ملاتیگیل کبدل. ددغو پاخونونو په تکولو کی وروستنی
خواک جوراوه.

لومرني نغدي پانگوا ل يا سودخورو نکي: هغه کسان و
چی دیام ور نغديی پیسی یی در لودی او د سو د اخیستلو په بدل
کی یی په پور ورکولی. په دي ترخ کی یی خبله پانگه د مختلفو
پیسو د راکري ورکری په چارو کی په کاراچوله | و غتی گنی یی لا
سته راورلی.

تش لاسي ساربا ن: پور ته یاد شووو طبقو او اقشارو ته
په پاملرنی سره معلوميري چی مرستیالانو زده کوونکو
کارمندانو او غیر متخصص زیارکبا نو او نورو دتش لاسو ساریانو
قشر جوراوه. تش لاسو تل د فیودالی طبقی اوشاري بدایانو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۸

(شتمنوسوداگرو سودخورونکو شار میشتو فیوهالانو د صنف
استاذانو او نورو ) ضد مبارزه کوله او کله چی بزگرانو په پاخون
لاس پوری کاژ ددوی په ملا تر راپاخبدل او دفیودالانو ضد
مبارزي کی یی ددوی دهملاسو رول لوباوه.

دولت په فیودالی سیستم کی: فيودالي دولتونه له پیل
خخه د واکمنی طبقی (فیودالانو) دگتو ساتندوی و. له دی کبله
دفیودالیزم په لومریو وختونو کی دمریتا به پر پاتی شونو باندی
دفيودالي اریکو د بشپری غلبی دپاره فيودالي متمرکز دولتونه منخ
ته راغلل چی مخکش ارخ یی هم درلود. ددغو دولتونو په سرکي د
سیمی تر تولو لوی فیودا ل ژچبی پاچانومول کبده. دفیودالی
طبیعی اقتصاد پرمخنگ او مهن فیودالا نو د پیاوری کبدلو
له امله پاچا هان ارشول چی په ببلوببلوسیمو کی خیل دبر واکونه
فیودالانو ته ورکری. اوکله داسپی پپسبدله چبی دغه فیودالان
دخیل واک د زیاتبدلو او دمرکز ي حکومت دکمزوری کپدو له
امله دپاچاهانو دتابعیت خخه غاره وغروی. نومورو فیودالانو په
خبلو اروندوسیمو کی فضايي اداري. مالياتي دپوخي دلو مشري
او دداسی نورو چاروسمبالتیا په خیل واک کی درلود ی. دغه چار
فيودالي مرکزي حکومت کمزوری کر او د فیودالیزم ملوک
الطوايفي (فيودالي بی اتفاقي) یی منخ نه راوره. دغوسیمه ایزو
فیودالانو دخمکو نیولو او یا دیوبل د تابع کولو پر سر په
دیروجگرو وژلو او لویلو لاس پوری کاوه. وروسته دفيوالي سبستم
دننه دپانگوالي اریکو په ودی سره متمرکز (دیسپوتیزم) فيودالي
حکومتونه منخ ته راغلل چی دفیودالیزم په رنکبدو کی به یی
روشانه کرو.

دفیودالیزم دبوریو با مرتبولیی: هرسترفیودال. په دی
موخه چی دوروفیودالانو دپوخي چوپرتباونه گنه واخلی دخیلو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۸۹

خمکو یوه برخه هغوی ته ورینله. هغه مالک چی د خمکی اصلي
خستن و په "سینیور" مشهور شو او واره فیودالان جی له هغه
خخه به یی خمکه نیوله دده "واسالان" (پوخي گمارل شوي)
گنل کبدل. پاچا د هبوا دد تولو فیودالانو په سرکی . دساري په
توگه, لویدیزه اروپا کی دفيودالي پوریولری په لاندي توگه بسودلای
شود

پاچا -» دوک او کنت - بارون - شوالیه
ددغو مقامونو هریو یوازی دخیل واکمن تابع و.

دفيودالي تولنی فرهنگ اوایدیالوژی: فیودالی طبقی
دزبپسناک او سياسي ظلمونو دلاری په زیارکشو طبقو باندی خبله
واکمني ساتله او په دی بهیرکی ایدیالوژ يكي کراود دوي تر تولو
زوروره وسیله وه. مذهب او روحانیت د فيودالي دولتونو د
ملاتردیاره ریشتونی, ایدیالوژیک خواک . دواکمنی طبقی په لاس
مسخ شوي مذهب. دخمکی دکراوونوپرخای جنت کی دهمیشنی,
نیکمرغی, ژمني ورکولی اوپه دی توکه یی ولسي پرگنی دفیودالانو
ضد مبارزي نه راکرخولی او هخه یی کوله به داسی حال کی یی
وساتي چی دخپلو مالکانو د پاره گتوري وي.

فرهنک د فسودالنزم دیینگشت پراختسا او بشپرتیا به
موده کی, په ژوره توگه دمذهب تر اغبز لاندی و. مذهبي اصولو
دلرغونی زمانی مخکنه پا مترقي فلسفه په تولسزه توگه خندي ته
گري وه رىاضات او طبيعي علوم چی لرغونی زماني کی یی له
فلسفی سره «پری تینکی اریکی درلودی: ببخي محدود او ادیبات
هم دسیپخلو کسانو دژوند په ستادنی باندی بدل شوي . تارسخ
هم پواخی هغو پپشوته, محدود شوی ژ چي روحانونوثبتولی.
شعر موسقي او نورو هنرونو د مذهب خدمت ته ملاترٍ لي وه. به
فرهنگ باندی د مذهب خواکمني دسوراز مسالمت آمیزی اوارامی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری .۹

پراختسا اوپشنیر تناپانله نه وه بلکه دغه خواکمی, ولسی پرگتو
اومترقي متفکرسوسره د فودالانو اوددوی ملاتروروحانونو ترمنخ
دسوي سختی مبارزی په بهسرکی منخ ته راغلی وه. مذهب
اوروحاننت هفه کسان چی روحانی ضدولسي عقاند یی درلودل او
پایی ولسي هنر وراندي کاوه,په ببرحمي سره ربرول او تنگول.

شودالي ضد اديالوژي: به ادديالوژي کی د ادبالسستي او
مذهبي عقاندو لاس بری د مخالفو جرباناتو د نشتوالي په مانا نه
و. دفیودالنزم پیر دمتضادو اندبالوژنو د سختی مبارزي پیردی. په
فودالي تولنه کی دسختو فشارونو اوبندیزونو سره سره د آبن
سناء ابن رشد. سي ژر ببراببنسكي اونوروپه شان مترقی عناصرو
شتون درلود چی دماتربالسستي فلسفي پسروان . شوالانو سره
دشاري اشرافو سرفانو اوتش لاسو سارانو مخالفت. دمذهب
پرضدددوی دمبارزوسره نبردی اردکی درلودی. دمذهب خخه
سرغرونو چی دطبقاتي مبارزی سوه اندیالوژنکه بیه وه زساتره
فسودالي ضد وسله وال پاخونونه له خانه سره درلودل. خني
وختونه په سرف پرکنو او تش لاسو باربانوباندی زورزياتي سره
مخالفت. له خواکمن مذهب سره دنوی مذهبي زده کری
دمخالفت په جامه کی وراندي کبده (لکه په ادران کی دبابک زده
کری).

په فشودالسزم کی داندیالنزم او مذهب ددبمنانو مبارزی
به نو پپپنو کي د ماتربالسزم دخرکندپدولاره پرانستله.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۱

دفیودالی سیستم رنکبدل

سره له دی چی دفودالي سیستم تولیزی خانگرتساو ی,
دفیودالیزم درنگبدو په پراوکی هم همغشان خواکمنی وي,
خوبیاهم دغو خانگرتیا وو دفیودالیزم دننه دنووعناصرو او پر هغو
پوری آروند دمخبنايي عناصرو پیدایشت له امله د پام وربدلونونه
وموندل. په فیودالیزم کی دننه دپانگوالي تولید طريقي د پیدایست
او ودي په پای کی دغه رژیم پای ته ورسبد چی په لاندی توکه یی
ترلتوی ری وا هو

دمول‌ده خوا کون و پر مختگ: دمول ده خواکون و
پراختااوبشپرتا دفودالنزم دننه دپانگوالي اقتصاد دپنداست
اصلي عامل و. پراوبو كرخبدونكي خرخ خخه که اخیستنه
دمرستابه عصرکی دود وه خووروسته دغه خرخ په بشپره توگه
داوبو منخ کی ولکول شو. پخوانسو ژرندو کی پر اوبو گرخبدونکی
خرخ موجودوچی دزرندی ددرنو پلونو په گرخولو کي تری کار
اخستل کبده. ددی دپاره چبی دغه پلونه په خوخست راشبي,
نوموری خرخ به بی داسی ودراوه چی دهغه دکنتنی برخو دپرو پر
مخ داوبو بو خواکمن بهسرتونبده. وروسته با داسی خرخ جور شو
چی د پورتنی, برخی دپرو پرمخ داوبو تونبدو له کبله په خوخبّست
راته. په دی دول چی د سند نه ببلی شوي وري وىالی د خرخ
ترپورتسو برخو پوری غزبدلی. ددغه خرخ دگرخبدو له کبله هغه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۲

مسله (داب) هم په خوخّت راتله چی په دی خرخ پوری لول
شوی اود کارخای ددنننی (داخلی) دنوال نه تبربدله. ددغی مسلی
دگرزپدو له مخواک خخه دفلزاتو د را ایستلو اووملی کولواودکاغذ
جورونی په کارخانواوکانونو او نورو چارو کی هم گنه اخستل
کبده. دلومری بتی, (دم) له اختراع وروسته مسخانکي بعی چی ه
نوموري آوبو گرزبدونكي خرخ سره به خوخست راتلی. دعمل دگر
ته راووتلی. د بتی له اختراع نه مخکی به یی فلزات د لاسي بتو
(دم) په مرسته دنینگی خصری په بیه اپول. په داسی حال کی
چی له دی وروسته پی فلزات دمانع په بیه ایبول اودایی شونی کره
چي د مندکی یا ريخته كري (قالب) له لاری نه مختلف اوزار
جورکري. فولاد. لومینی فلز وچی له دی لاری نه ولی او چان
شو. دغو اختراع گانو داوزارو اووسابلو دسمون امکان برابرکم. په
دی دول دتو رلو خرخ میه (برمه) او دژرندی, ماشین هم اختراع
شو. دساده ماشینونوخخه دکانونو په کیندنو کي هم کته اخیستل
کبده. دنساجي په صنعت کی داوبدنی نبفه دستگاه په پرتي
دستگاه بدله شوه چی تولید یی زیات و. ۱
دفلزي وتو نه گیّی اخیستنی د مدرنو ببریو د جورونی
امکان برابر کر چی زیات بارونه ی لری واینونو ته لبر دول. په دی
ترخ کی لورشود (قطب نما) هم بشپر شو چاپ بشبر او لومرني
کتابونه چاپ شول. په کرنی کی مولده خواکونو له هغه خه نه چی
په صنعت کی وویل شول سته (کرارکرار) کامونه اخیستل.
دکرلاندي مکی پراخه او حاصلا ت یی زیات شول او دکرکیلی
طریقی سمی شوی. خو کروندیز سیستم او په چمتو خمکو کی
دواشو کر پیل شو. دصنعت دبشیرتیا له امله وریو خرمنو پنبی
اودمالداري او نورو کرنیزو محصولاتو ته غوشتنه زیاته شوه. له

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۳

دی امله د فیودالیزم د رنگبدو به پراوکی مالداري, فاليزواني:
بيوالي او تاک کاري دبر پر مختک وکر.

په تولسدي اریک و کی راغلي بدلونونه: مولده خواکونه
دفودالسزم درنگپدنی په پراو کی داسی کچی ته ورسبدل چی په
فودالي اقتصاد کي پانگوالي اریکو دپام ور پراختا وموندله. دغه
چار دبورژوازي اوپرولتاراء نوو طبقو دپداّست سبب وگرخبد. په
تخطفو شانگو کی دضنعت اوکرنی پراغضا او بشپرتیا: دیزگوی
خه دصنعت دلا زیات جلاتوب او نووصنعتي طرقو دخرگندبدلو
لامل شو. دکار تولشز وبش با هم پر مختگ وکر او هره سسمه
دخانگري محصول برابرولو ته لاخانگری شوه. داسی سسمی
موجودی وی چی محصولات اوكورني خاروي یی زناتره د بازار د
پاره روزل: دساري به توگه هاللند سانو دغواگانو په ساتلو
اودلبساتو پلورلو کی تخصص درلود. او با د اسپانی په خنو
سموکی زناتره وگري د مرننوس پسونو په ساتلو اود ورسو په
پلورلو او داسپی نورو بوخت و. دغه چارطبعتاً دپلور توکيزی
راکری ورکری بعنی به فودالنزم کی د سوداگریزو اربکو دبشپرتیا
سبب شو. پخوا بازاري معاملات تقرنباً به سوی تاکلی سسمی
پوری ترلی و خو په دي وخت کی ورو ورو تولو هبوادونو ته پراخه
شول. په نو شرایطو کی د سوداگري پراختا او بشپرتیا د كوچني
تولمدد کرار کرار له منخه تللو اوپانگوالي اریکو د راتللو او پراختا
سره مرسته وکره.

ساده کوپراتسف او مانوفکتور: دصنعت په برخه کی
ديانگوالي تولسد لومرنی گام دساده کوپراتسف (تعاونی) پیداینشت
و. ساده کوپراتتف, دكسبگري پراخه شوی کار خای و چی په هغه
کي زبات شمبر اجرو کارگرانو (هماغه پخوانیو کسب کرو) کا
کاوه. دغو وگرو دخپل کار خواک. دکوپرانمفو نو خاوندانو باندی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹

پلوره (دکوپراتسفو نو خاوندان عبارت ووله سوداگرو سودخورونکی
دتولکیو یا صنف شتمنواستاذانو اوداسی نورو خخه). دپانگوالي په
دغو لومرننو کار خانونو کی دکار وبش, شتون نه درلود. بعنی هر
کارگر دسو پلورتوكي دتولسد. اروندی تولی چاری پخپله سرته
رسولی. به وه کارخای کی دزیات شمپر کارگرانو راغوند‌ید نی
دكسبگري دكوچني کارخای په پرتله, دکار د لاس ته راورنی کچه
لوره بونله, په دي دول چی دکارگرو منخ کی ترتولو شه کار
دمزدوری تاکنی دمقاس په توگه او دکارپه خای او دسوون موادو
دسیماپه اره دسیالی منخ ته راورل ‏ دغو پانکوالو ته د غتو کت و
ترلاسه کولو امکان ورپه برخه شو.

ورپسی گام. دپانگوالي په پراختا او بشپرتيا کی د
مانوفکتور پیداینت و. مانوفکتور داسی کار خای ژ چی دکار وبش
پکنی وجود درلود خودلته هم دلاسي کار د طریقی خخه کته
اخیستل کبده. (مانوفکتور له دوو لاتني کلم و "مانو" دلاس او"
فکتور " دجور به ماناء خخه اخضستل شوی چی ددوارونوخای مانا,
په لاس جورده). دمانو فکتورونو خاوندانو وسامل اولازم خام مواد
پرابر او لوی کارخانونه یی منخ ته راورل چی په هغوکی تولو
اجسرو کارگرانو نو خای دیوچت لاندی کارکاوه. دتو لسد دنغي نوی
بنی دپانكوالي اریکو دپاره ترتولو مناسبه زمنه برابره کره.

دپانگی راغوندبدلو شرطونه:_دپانگی د خرگندبدنی او
راغوندپدتی دپاره لازم شرابط په دی دول و:

الف - پلورتوکیز تولسد نسبتاً پراختسا ومونده چبی
دسوداگرو, سود خورو, دمانو فکتو ر خاوندانو اونوروپه لاس کی
یی د زیاتو پسو راغوندبدنه (تجمع) شونی کره.

ب - دهغو پرگنو شتو ن چی دخبل کار خواک دیلورلو له
نظره آزاد او دتولند وساللو دلرلو نه بی برخی وی. دغه دوه

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۵

شرطونه دپانگی راغوندبدنی بنستزعلتونه وو. په دي دول لومرنسو
پانگوالو دتولسد دوسالو اوپانگی په لرلو او داجسروکارگرو په
استنمارولو سره ورخ په ورخ خیله پانگه زناته کره. خو بادد دپانکی
دلومرنی راغوندبدنی. چی په زور سره دبزگرو او کسبگرو دمالکست
دسلبولو او دولتي پورون و (۱), دکورنس و صنانعو نه ملاتر
اودمستعمرو دلوت له لاری منخ ته راغلی اودپانگی دوروستنی,
راغوندبدنی ترمنخ چی سوزای دکار خواک دزببشاک له لاری
ترسره شوه. تور وشي. مونر دلته دپانگي لومرنی راغوندپدني راز
راز طريقی بانوو:

۱-بزگرو او کسبگرو نه به زور سره د دوی د شتمنی
(مالکیت) اخیستل:

دفودالسزم درنگبدنی په بهسرکی. دپلورتوکیز تولد دکچی
پرمختا, دفووالانو دتمی سترگی دبزگرو خمکی او دکسبکرو دنو
لسد وسانلو ته ور واپولی. له دی کبله دوی دکلو دخمکو په زوره
نیولو (ضبطولو) او د خپلو خمکو نه دبزگرو په شرلو او ددوی
پرخمکوخبته اچولو (غصبولو) اودکسبگرو دتو لند دوسالو په
ضبطولو پل وکر. هغه برگران او کسبگر چی په دي دول دخپلی
خمکی اوتولسد وسالو نه بی برخی کبدل, جبراً دپانگواپی
مانوفکتورونو کی مزدران کبدل.
۲-دولتي پورونه او دمالبی د سستم رغاونه:

دنوژم الو اخستنه اودولتي پورونه. دلومرنی پانکی
دراغوندبدنی (تجمع) پوه وسیله کنل کبده. خکه فودالي دولت د
اردو او اداري دستگاه دساتلو لپاره تل پسو ته ارتسا درلو ده او
معمولا دغه

(۱) دمالیاتی سیستم رغاونه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹1

ارتساوی دمالیی له لاري نشوای پوره کبدلي. له دي کبله
فودالي دولت زناتره دسودخورو اوسوداگرو نه

د دبری کنّی په بدل کی پورکاوه. دبر خله دپورتنیو
ارتیاووسرببره دعیاشیو اودرباري جشنونو لگشتونه داسی کچی ته
رسبدل چی پاچا به ایشو دبوی اندازی تاکلو پسو په عوض کی
(معمولا دغه پسی دهغو دمالباتو سره برابری وي چی نو نادوه
کاله وروسته بامد اخیستل شوی وی) دمالیی اخستل په تیکه
ورکري. د مالیی پیکه دا ر به ددولتي سرتبرو به مرسته دخلکونه
په زوره مالیه ترلاسه کوله چی زداتره به یی دعادی کچی نه دوه
دری برابره زناته وه. به پایله کی نوموري اجاره دار به له هغو پسو
نه چی دربار ته یی په پور ورکري وی لادبری پسی لاسته راورلی.

دکورننو صنانعو ملاتر: د فودالي دولت درنگبدلو دپراو د

خانگرو صفتو نو خخه بو هم دکورنسو صنانعو ملاتر . فسودالي
دولتونو به وارداتي پلورتوکوباندی درنی مالبی ترلی او د اومو موادو
او خوراکی تو کو دصادربدلو مخنسوي یی کاوه. دغو حکومتونو
دخپل هبواددسوداگرو اومانوفکتورونو خاوندانو ته مالي مرستی,
جایزی اونورامتازونه ورگول. خکه دصنانعو او سوداگري په
پرمختگ پسی, دمالبی او داسی نورو کچه هم زناتبده اودوا کمنو
شودالانو شتمني دپربدله.

دمستنعمرو لومار: دپلورتوک و- پیسوارنکو پراختسا
اوبشپرتیا د اروپایی فشودالانولیوالتیاء دلادبروشتمنیوراتولولوته.
زياته کره. دبورژوازي اقتصادي پرمختگ اوپه پادله کی اومو موادو
اوبازار ته ارتا هم دمهمو عواملوله جملی خخه و چی دپورتني
عامل (دیلورتوکو- پیسو ارنکو پراختا اوبشپرتیا) سره بوخای
دنوژلوبووچو د موندلو لامل شوه. دامرنکی وچهه آسترالنا؛ د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۷

اندونزااو فلیین جزبري او نور. د جغرافایی سمو موندل په
حققت کی داروپایی دولتو نو دنیواککری ساستونو پیل و.

هره نوی کشف شوي سمه سملاسي دهفی د موندونکی
او اروند دولت ترواکمني لاندي راتلله. دهری سسمی له موندلو
وروسته دسوداگرو سودخورو حرصو اوتمه لرونکو فوو‌الانو
سلاو دغی سسمی ته مخه کوله. په لوميي سرکی نیواککرو
دناانیوله سوداگري نه گته پورته کوله. عنی خبل پلورتوكي به یی
په دپره گرانه ببه ترنیواک لاندی (مستعمرو) بازارونو کی پلورل او
دخیلی ارشاوراومه موادیی په دسره ارزانه بسه رانسول. نیواکگرو
دوخت په تبربدو سره کرار کرار ورخ به ورخ زباتبدونکی کچی
دپوخي خواکونو غخه دفشار دیاره کته اخیستله اومستعمری یی
نبغ په نبغه دخپلو لاس لاندی هبوادونو په بیه راوستلی. ۱

دمستعمرو دشتمنو لوتِ تالان او اروپایی هبوادونه
ددغو شتمنو راماتبدل, دفسودالي سستم دننه دپانگوالي په
پراختسا او بشبرتیا کی دبر لوی عامل ژ. داسی چی دبانکی
دلومرنیراغوندبدني له دولونه پوهم دمستعمرولوتِ گنل کبده.

د فودالي سستم په مخبنا کی راغلي بدلونونه:

دنووطبقو پنداست: دصنعتي تولسد دپراختا اوبشپرتیا
سره په فودالي فرماسون کی, نوی طبقی پداشوی. ددغو طبقو
خخه بوه بورژوازي اوبله دهفي ضد پرولتارنا با داجسر وکارگرانو
طبقه وه. بورژوازي طبقه د سوداگرو سودخورونکو د
شتمنواستاذانو له تولو قشرونو او د شووالانو د هغی دلی دبشپرتیا
خخه چی په بورژوازي تولندکی یی هم گیون درلود او د پرولتارما
دکارخواک خخه بی کته اخيستله, منخ ته راغله. پانگواله طبقه د
تولند د وسانلو خاونده اودپرولتارنا زببشونکی وه. پرولتارنا دتولسد

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۸

دوسانلو نه بی برخی وه. به فسودالي شرانطو کی دبورژوازي
اوپرولتاربا تر منخ تضاد دفودالي تولنی داصلي تضاد په پرتله عني
دواکمنی طبقی. فودالانو او دو ی پوری دترلو کسانو په وراندی
دزیارکشو پرگنو اوترتولو لادبردبزگرو تضاد. په دوهمه درجه کی
خای درلود. بورژوازي او پرولتاردا دواره دفضودالانو تر کلک فشار
لاندی و له دی کبله دغو دوارو طبقو دفسودالزم دراپرخولویه
برخه کی یوشانته فکر درلود. وراندی به وکورو چی دبرخله
پرولتارسا دبورژوازي تر مشرتابه لاندي په فسودالی ضد ولسي
انقلاب لاس پوری کر.
په ببلاببلوقشرونوباندی دبزگروشننه: په پلورتوکیز-
پیسو اییکو کی, دبزگرو گیون. دخمکی په مالکست اوله خمکی
خخه دکی اخیستنی په بیه کی بدلون, دبزگرو په منخ کی
داقتصادي نااندولي دودی سیب شو. دفسودالیزم درنگبدنی یه
پراوکی بزگروکولی شول خبله خمکه وپلوري اونوره راونسي,
گرویي کري او به پای کي هفه خه یی چی زره غوشتی وي,
دخیلی خمکی په هکله وكري اوهم بزکر مجبورچی دخپلی خمکی
درنه مالیه ورکري. خومعمولا دبری بزگرودخپل و خمکو مالیه
نشوه ورگولای. خکه هم در پپسبدل چی ببوزلو بزگرو خپله توله
خمکه با دهغی بوه برخه دلاسه ورکوله. هو
جاداد په سودخورونکو گرو (کانه) کوله او په دبری وختونوکی.
ملاماتوونکی سود ددی خن گرخبده یی ببرته خبله خمکه لاسته
راوري. بواو بزگرو له دی موقع نه که اخیستله او د نبستمنو
گاوندمانو د خمکو لاسه ته راورلوکي یی کار هفه ای ته ورساوه
چی خنی وختونه به پی دخمکی پراختسا دمعمولی بزگر دخمکی
خوچنده زیاته وه.

په دی دول برگران په دریو فشرونو ووپشل شول:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۹۹

۱- تش لاسي بزگران چی هبخ دول خانی شتمنی یی
نلرله اودیدانو بزگرو اوفودالانو دپاره یی کار کاوه. دا دله دکلسو
دپرولتر اونمه پرولتر په نوم پپژنو.

۲- منخکوره بزگران 3 خمکه اوخاروي بيی درلودل
اودخپل ژونددبرابرولو وس یی درلود اوکله به پی تش لاسي بز
گران هم زبپنل.

۳-دكلي بورژوازي (کولاک). چی شتمن بزگران و اونش
لاسي اوکله به پی منخکوره بزگران هم زبپنل.

دبزگرانو شودالي ضدمبارزی:بزگرو دوو‌الانو دبپرحمانه
زبباک په وراندی په کلک مقاومت اوبلوالاس پوری کاوه. په
فودالزم کی دبزگرو پرگنود طبقاتي مبارزی گد ارخ پر خمکه
پوری دترلتابه اودفسودالي تولوبندونو نه, دخان دآزادولو لپاره
ددوی لیوالتیاوه. دفودالسزم درنگبدنی په پراو کی دبری بزگري
غورخنگونه پیش شول چی زناتره دتش لاسو ساربانو دملاتر خخه
برخمن آوموخه یی دولسي پرگنو د ژوند دکچی لورول و. بزگري
غورخنگونو مخکش رول درلود او دانقلابي برگرانو د هیلوغبرگون
و. دبزگرانو شخصي هیلی معمولا دخان آزادولو دیوی وی
خمکی لاسته راورلو دفيودالي مالبی نه دخان خلاصولواو داسپی
نوروله پولی» نه تبربدل.

داسی چی په خینو نغورخنگونو کی بزگرانو د تولو تکسونو
او فودالي مالی دلغو کولو دغوشتنی جرثت هم نه درلود اوسوازی
د کمشت غوستنه یی کوله. هغوی غلط فکر کاوه چی ددوی تاکلی
غوشتنی به ددغو امتازاتو لاسته راورولو ضامن وي. دمنظمو
سازمانونو نشتوالی او دبلوا گرو منخ کی بي اتفاقي چی دبزگري
قالنه تاره زاره تایه له خاش عایک قایوفحه وم ره

لرونكي مشرتابه اوپه تولزه توگه دبزگرو د پوهی نشتوالي زماتره

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۰

دغه غورخنگونه دماتی سره مخامخ کول. ددی سره سره دیزگرو
مبارزی, برباوی هم درلودی چی تر تولو مهمه یی په خمکی پوری
ترلتابه نه خلاصون و. اوپه دي دول سرفان کرار کرار په آزادوبزگرو
بدلبدل.
دفوداللزم پبه رنگبدنه کی دزورواک و
حکومتونوجورست: ديانگوالي اریک و پراختسا اوبشپرتاء ستر
فووالان د طبقاتي لاس بری دنوی ساسي بنی جورونی له دندبی
سره مخامخ کرل. چی دغه نوی بنه د فودالي زورواكي حکومت
و. دغو فودالانو هخه کوله چی دبورژوازي د ودی په حال کی
صنامعو نه. دخپلو گتولپاره استفاده وكري. دوی په بورژوازي کی
دیتِ خطرانکل نشو کولی نو خکه دبورژواز ي ملاتٍ ته راپاخبدل.
اقتصادي بهرونو دفودالانو دلورتتا ساتنی سره دشودالانو او
بورژوازي تر منخ د سازشت غوشتنه کوله. بو شمپر نورو ضودالانو
نشوکولی په خپل خنگ کی دبورژوازي صنایع (پرته له دي چی
دخواک کچه بی به پام کی وي) وزغمي. پایله داچی سوازی سوزور
واکه متمرکز دولت کولی شول ددوی دخپلو به ترخ کی دغه
چارشونی کري. خکه چی واکمنی طبقی ديانگوالي تولسد په
موسسوبانديی دمالبی په ترلو سره دصنعت او سوداگري له پراختا
او بشپرتا نه گتی لاسته راوري چی به دغه وخت کی یی دیراخو
لشکرواوحکومتي ماشن دساتنی لیاره ورته سخنه ارتا درلوده.
له دی امله, ستر شودالان ددولتي مالبی او گیو له زساتوالي سره
مینه وال و. دبورژوازي مخ پر ودی اقتصادي خواک. د بزگرو
اوتش لاسو شاربانو زببنناک کچه لوره کره. له دي کبله
دفودالي دسپوتزم حکومت زره ته پریوتله ره چی لونه دنده یی
دزبارکو اوناراضو پرگنو خپل دي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۱

دانقلاب مخ نه اوشتونکی بهیر: بشپرتیا موندونکي

مولده خواکونه. دفسودالي کوچنیو توليدي اریکوسره. په پراخه
کچه لاس اوکریوان شول.

خوخرنکه چی ساسي موسسی اوپه تبره ببا فسودالي
دولت له منخه نه ژ تللای "نوي" سعنی دپانگوالي اریکو برلاسي,
نشوای کولای تینگشت ومومی.

همدارنکه دی بهبر نشوکولی چی کرارگرار او دسوله دبزی
بشپرتیا له لاری منخ ته راشي. له دی کبله دانقلاب له لاری
دفودالي سناسي سسستم گنه ۵ تولنشسزی پراختسا اوبشیرتا
یواخنی قانون وّ. دهر انقلاب له پبل نه مخکی داسی حالت منخ
ته راخي چی "انقلابي حالت" نومپري. انقلابي حالت له دوو
ذهني آوعنني ارخونو نه دلاندی خرگندونی سره سم جوربري.

عضی عوامل (د انقف لاب مادي شرطونه):
دمظلوموپرگنودنستي اوتش لاسي زست دبر سختوالی چی دخپلو
غوشتنو طرح کولو ته یی ارباسي او دواکمنو طبقو ساسي
گیودی داسی چی نورنشی کولای خبلی واكمني ته په زایه حالت
دوام ورکری؛ دعسي عواملو له جملی خخه دي.

لومرني بحث کی مود سودالنزم د رنگبدنی په هکله
داسی شرابط باد کرل چی په حقمقت کی دانقلاب عىني عوامل و.
دپانگي لومرنی, راغوندبدنه (تجمع) او دراغوندولورازراز طرنقی, په
فشسودالي اقتصاد کی دپانگوالي اریکو نفوذ ذ اودودی په حال کبی
مولده خواکونو اودفسودالي مرگونی تولسدي اریکو ترمنخ تضاد,
دانقلاب اقتصادي بنستِ جوروي. کله چی مود بزگرانو فیودالی
ضد مبارزو په هکله بحث وکرو دامو ونودله چی د مظلومو پرگنو
ناراضتا او تش لاسي. دو ی دخپلو غوستنو راپورته کولو ته اركيي
او دفودالي حکومت دنوی بیی عنی دسپوتزم د تشرح په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۲

سباسي کیودی یابحران و داسی چی نوریی دپخواني حالت
دساتلوتوان نه درلود. ۹ ۱
اوس دذهني عواملو په هکله غبرپرو.

ذهني عوامل (دانقلاب ايبالوژنکي تساري): ذهني
عوامل په سوه جمله کی لندولی شو: دمرتجع واکمنی طبقی
رایرخولو دپاره به ولسي انقلابي عملساتو لاس پوری کولو کی
دانقلايي طبقی مواکمني. دپانگوالي انقلاب له پل نه وبره موده
مخکی بورژوایی انا لوگان د فودالي رژنم نوکو ته راپاخبدل او
دنوموري د ورکاوی غبر یی پورته کر. بورژوایی رون اندو د
پانگوالي تولند دپرمختگ له کبله دتولو طبعي پدیدو دماهست
کشفولو سبره خاصه ده ین کره. نگه جی بوهیرو:دانونالتوم
برلاسي دعلم له پرمختگ شخه مخنوي کاوه خو دپانگوالي اریکو
له پراختسا سره علمي کشفات او دتجربی پر بنستِ دطیسعت
دقوانسنو مطالعه (چی کلسسا یی مخنیوی کاوه) په اروپا کی پسل
شوه. دغه کشفات د (زاره ) بعنی فسودالی نی لسد پرضد د
(نوي) پرله پسی مبارزی په بهسرکی منخ نه راتلل. دغه راز نوی
نری لید چی ديانگوالي اریکو پر بنست ولار و او دبشر دفکر په تولو
برخو نعنی علم. ادبساتو او هنرکی غربده., منخ ته راغی. په
اندبالوژی کی دنوي سبک (لاری) ماهنت د "هومانزم" (دانسان
دوستي اوبشري کراوونو د کمولو پلوي مکتب) په کلمه کی
لنیبری. داروپا دبورژوازي لومرني اندالوگان به دی باورژچی دالر
غوني فرهنگ ژوند. د نوي توب" (رنسانس) په حال کی دي. اوله
دی کبله خپل فرهنگ او په و لسزه توگه اسدبالوژی یی رنساس
نوموله او هومانسزم ددغی ايددالوژي دنری لیدسبک کنیل کبده.
هومانسزم په دي ترخ کی دنوي فرهنگ غسر روحاني با مادي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۳

ماهت او دفودالی مذهب له بنده دهغه دآزادی شکارندوی هم
دی. بورژوایی رون اندو به بو دغسی نری لد سره دخیلی عقدی
اصول په ولسي ژبه دکتابونو اونورو خپرونو په توگه دخلکو منخ کی
خپرول اودوی یی انقلاب ته چمتو کول.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰

اووم خبرکی

دپانگوالي سیستم دپبدادست بهیر

دفودالی سیستم دننه دپانگوالید تولید وده: دفیووالبزم
درنگبدنی به خبرني کی دي پانلی ته ورسسدو چی دپانگوالید
تولسدطرقی دفودالپزم له دننه خخه سرچننه اخضستی ده. به
کلو او بارونو کی دپانگوالي تولند دپندایست زمنه په ترتسب تر
خبرنی لاندی ننسو:

په کلسو کی دپانگوالی اریکو پراختا: په کلسو کی د مولده
خواکون و پرمختگ په خه ناخه اورده مسوده کی
کرارکرارنسبتانونوی پراو ته ورسید اوپه مختلفو سسمو کی
دکوپراتفونو (تعاوني) دجوردو لامل شو. دی پرمختک په کلسو
کی پلورتوکزه تولند ته وده ورکره او ورو ورو یی دبزگرو په منخ
کي بو نوی قشر منخ ته راور چی دتوللد هبخ رازوسایل یی نه
درلود. دنورو دپاره یی کارکاوه اومزدوری یی اخضستله.
دپلورتوکنزه تولسد پراختا اوودی سره دپسسو آهمیت دبر شو. له
دي وروسته بزگر ار چی خپل محصولات په بازار کی وپلوري.
دخمکی اجاره او مالبه د پسو په بیه ضودال ته وركري, په بله ژبه
بزگران هم پلورتوکو- پیسو اریکوته ورکیشول. دمولده خواکونو
دپر مختگ پر بنستَ, دپلورتوکو-پیسو اریکو پراختیا, بزگران په

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری .۱

مختلفو قشرونو (کولاک- منخکوره بزگران او دکلسو پرولتاربا)
باندی ووپشل. کولاکانو له فسودالانو غخه خمکه په باره اخیستله
بیایی به ورو ورو توتو باندی وبشله او وروسته یی منخکوره بزگرو
ته به اجاره (باره) ورکوله او بایی دتش لاسو بزگرو (دکلسو
پرولتاریا) دکارخواک نه په کی اخیستلو سره خمکه کرله. ۵
پانکوالی ورخ په ورخ زداتسدونكي زببنساک. دفسووالي زببّساک
اوتبربو سره جوخت. دبرگرو دلاننستمن کیدو اوکور ورانی, (کور
گيي) سبب شو. جونه ده چی په فيودالي تولنه کی بزگرو دنفوس
دبری جوراوه, له دي کبله ددوي دیبرودنی دتوان کمست. کورنی
بازار لا پسی کمزوری کاوه او دپانگوالي اریکو د زياتي ودی خخه
یی. چی دنه خواکونو دودی اوسوداگري به پراختبا لین

دنارونو اوکلنو منخ کی پر راکري ورکری ولار وه مخنموی وگ

په نارونو کی دپانگوالی پراختما: دمولده خواکونو پراختا
دتولسداتود ودی لامل شوه. او د سوداگري دغوربدا به پانله کی
شارونو لا پراختا وموندله. دشارونو په پراختسا سره سوداگرمزی
پانگي ورو ورو دبزگرو اولاسي صنانعو دخاوندانو تولسدات ترخیل
کنترول لاندی راوستل. به لومري سرکی سوداگریزه پانگه
دکوچنو تولسدونکو دپلورتوکو د بدلون په بهسرکی. دسوي واسطی
په توگه خرگنده شوه. بسا سوداگرو دکوچنسو تولسدونکو دپلورتوکو
په منظمی پبرودنی پسل وکر او اومه مواد او پسبی یی دمرستی په
توگه هغوي ته ورکول. په دی توکه كوچني تولسدونكي په سوداگرو
پوری وترل شول. په ورستني گام کی دسوداگرمزي پانبی
خاوندانو دساده "کوپراتمفونو" اوبسا یی د "مانو فکتور" په تاسسس
لاس پوري کر. به دی دول دسوداگرنزی پانگی سوه برخه له دی
لاری:به صتنعتی آپانکه بدلنه شوه از د پانگوالی صتاعو خاوندان
منخ ته راغلل. البته وروسته بیا شتمن کسبگر هم په صنعتي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰1۹

پانگوالو باندي بدل شول. سره له دی چی "مانو فکتور" دمنخ ته
راغلو شرایطو پر بنستِ یعني د زورواکه دولتونو د نسبي ملاتر
لاندی یوه اندازه پر مختگ وکر خوبياهم اصناف په بشپره توکه
خواکمن وه او تر اخري اندازي پوري یی هخه کوله چی د"مانو
فکتورونو" او فني اختراعاتو د ودی مخه ونسي. کورنی گمرکي
مالبی (دنو ی سمی نه بلی ته دپلورتوکو د لبرد دپاره). سسمه
انزی مالبی, دصاحب منصبانو اوضودالانو ظالمانه واک په کانو
اومقاساتو کی توپبرونه. تول دسوداگري دلابشپرتیا اودملي واحد
بازار دتشکىل اودپانکوالی اریکو د پراختسا دلاری خنبو. په دی
دول په ضودالي تولنه کی. خه په کلو اوخه په بارونوکی. ضودالي
زر تولسدي اریکی دنوو مولده خواکونو دپرمختگ په وراندی

بورژوازي انقلاب اوپانگوالی ته دفیوودالبزم اوشتون:
دمولده خواکونو همیشنی وده دبشري تولنی پر پراختا او بشیر
تا باندي واکمن قانون دی. خو زري توليدي اریکی دمولده
خواکونودودی خن دي. مولده خواکونه اوزری تولدي اریکی,
دیّولنزو انقلابونو بنستِ جوروي. انقلاب. دزایه فرماسسون پر
خای دنوي اقتصادي تولنز فرماسسون, دیینگشت لامل گرخي.
به دی ترخ کی دغه تضاد. د تارج پر پراخشا اوودی باندی,
واکمن قانون دی. پورتنی تضاد په مخبنا کی, دمرتجع طبقو (چی
د زرو تولسدي اریکو ملا ترٍ كوي) او د مترقي طبقو (په لومری
درجه کی زبارکان چی دمولده خواکونو دهميشني پر مخنگ تر
تولو لوی عامل گنل کسري) ترمنخ د مبارزو په بیه غبرگون
مومي. طبقاتي مبارزه دخبلی ودي تاكلي پراو کی به انقلاب
بدلیری. تولنز انقلابونه د محرکه خواکونو او دانقلاب دمشرتابه
دخصلت او د اقتصادي تولنزو اوسناسي پاملو سره سم مشخص

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۷

کبري. له دي کبله دبورژوازي انقلاب د ارزونی لپاره پورتنی هر
بوعامل په ترتسب سره خبرو.

۱-دبورژوازي انقلاب خصلت: دیو انقلاب خصلت هغه
تضادونه چی دغه انقلاب یی حلوي (دزروتولددي اریکو له منخه
ورل اونوژ تولمدي اریکو تٍسنگنت) او د زری مخبنا پر خای دنوی
مخبنا ینگشت., ياکي. هغه انقلاب چی موخه ٍ یی دفودالي اریکو
له منخه ورل وي دخصلت له نظره ۵ یورووازق انقلاب دی.
دبورژوازي انقلاب اقتصادي اوتولنسز بنستِ. دنوو مولده خواکونو
اودفسودالي زروتولسدي اریکو تر منخ تضاد دی. زببساکگری
واکمنی طبقي دزرو او مرگونی تولسدي اریکو دساننی غوشتونکي
دي. دوي دخپل دولتي خواک خخه دخیلی برلاسي دپاشت په
موخه کنه اخلي. له دی امله انقلاب بی طبقه باید د نووتولددي
اریکو دتینگشت په موخه خواک اوقدرت ترلاسه کري. له دی
کبله دحکومت ترلاسه کول دهر انقلاب تر تولو بنستیزه مسئله
۵۵.

۲- محرکه خواکونه اودبورژوایی انقلاب مشرتابه: خنگه
چی پوهیرو دزرو تولسدي اریکو اومولده خواکونو ترمنخ تضاد,
دطبقاتي تضادونو په بیه په مخبنا کی غبرگون مومی. دلنه هم دا
تضاد له یوی خوا د مرتجعی فیودالی طبقی او له بلی خوادولسي
پرگنو اوبورژوازي ترمنخ . به همدی سبب دبورژوایی انقلاب
محرکه اومخکش خواکونه ولسي پرگنوجورول. ولسي پرگنی.
دبزگرو په تشره ببا دهغو تر تولو ندستمن قش تش لاسي اربانو
خوانی پرولتارما؛ بورژوازی او وروکی ساري بورژوازي د مخکشو
عناصرو خخه عبارت وي چی دزاره سیستم د له منخه تللو
غوشتونکی وي. خوبزگرانو اوپرولتارما دساسي سازمان اوپوهی
دنشتوالي له امله ونشوکرای دانقلاب مشرتوب په لاس کی واخلي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۸

بورژوازي چی په دغه وخت کی مخکسه طبقه وه دانقلاب مشري
یی به لاس کی واخسته. ۱

۳-د بورژاوزي انقلاب اقتصادي تولنزی او ساسي
پادلی: اقتصادي پاملی: بورژوازي انقلاب دنوو تولسدي اریکو په
تسنگشت سره دمولده خواکونو پراختسا اوودی ته لاره اواره کره.
داسی چی دپانکوالی دتینکشت نه لر موده وروسته صنعتي انقلاب
منخ ته راغی او مولده خواکونو په چتکی, سره د بشپرتیا په لار پل
واخیست. بورژوایی انقلاب دکارگرو زببشاک له منخه بونه ور بلکه
بوازی ددی زببشاک بیه یی بدله کره.

تولنزی پانلی: د صنعتي پرولتاربا منخ ته راتنگ د
بورژوازي انقلاب تر تولو مهمه تولنزه پا بله ده. په کارخانو کی
کار دکارگر ود تشکل اوبووالي لامل شو. په دي ترخ کی تولنسزو
شرانطو دپرولتارنا ژوند دتاریخ په ترتولو انقلابي طبقي واراوه. په
دي دول دی انقلاب دصنعتي پرولتارساء چی دبورژوازي قبر
کنندونکی ژ. دپرمختسا اوبشپرتا شراط, منخ ته راورل. دنوي
فرهنگ ینگکست. دپوهی اوتکن‌الوژي چتک پرمختگ, په
نسبتاپراخه کچه د پوهنتونونو آومدرسو دجورشت سره جوخت د
ولسونو دپوهی دکچی لوربدل دبورژوازي انقلاب دئولشزو پابلو له

ساسي پانلی: دبورژوازي انقلاب تر تولو مهمه پانله د
زاره ساسي سازمان رنگبدل اوپر خای یی د بورژواز ي واکمني
تسنگبدل دي. دغه راز د زری واکمنی دتغر راتولبدل اودنوی
واکمت,دغواک متخ ته راقلل داتقلاب مساسی محتوا تصکنلوي,
د داسی پارلمان جوربدل چی دضودالي جرگو په اندول مترقي و او
په ساسي چاروکی د پراخه پرگنو لر او دبررگوون. ددوي دساسي
پوهی دلورپدلو لامل ژ. له دي وروسته زدار کشو پرگنو په تبره بسا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰۹

پرولتارما دهبوادونو په ساسي ژوند کی ددبر مهم رول په لوبولو
پل وک.

دبورژوازي انقلاب بیی: بورژوازي انقلاب په دوو بیو
(«ولونو) پیش شوی دی. لومری بنه یی بورژوا «دموکراننک
انقلاب نوميري. په دي بنه کی دخلکو پرگنی په تبره بسا تر تولو
کسته تولشز اقشار چی دظلم او زببساک تر فشار لاندی زری
زری شوي و. مبارزی ته راپورته شول او د انقلاب په بهسر کی یی
لونه اغپزه درلوده. له دی کبله په دی انقلابونو کی زبارکنه پرگنبی
(برگر او پرولتارما) تربوی اندازی پوری خپلو غونتنو ته رسپري
اوخه حقوق تر لاسه كوي چی واک ته د رسبدلی بورژوازي له خوا
ورو ورو لاندی (غصب) کپري.

په دوهمه بیه (دول) کی بورژوازي انقلابونه دبورژوازي
لوروقشرونو (ستری بورژوازی) په مشري ترسره کبري او زىاتره
دانقلاب به ننمه لار کی دبورژوازي او شودالانو تر منخ - دانقلاب
دژوربدو له وبری-جورجاري کپري او واکمني تر وه وخته پوری د
دغو دوارو تر منخ وشل کسپري چی کرار کرار دفودالانو اغبز
کمبري اوله دی کبله په هغو کي زناتره زار کشان آن د بز گرو
پراخه پرگني خبلو اقتصادي اوساسي غوشتنو ته نه رسپري.

دیانکوالی سیستم تینگشت. پراختا اوبشپر تا:
الف - په پانگوال رژنم کي مولده خواکونه:

مولده خواکونو په دوو ارخونو کی وده ومونده: صنعت
اوکرهنه. دغه دواره په ترتسب سره دشننی لاندی نسسو.

۱- په صنعت کی دمولده خواکونو وده (صنعتی انقلاب):
بورژوازي انقلاب دمولده خواکونو دپراختما او بشپر شا دلاری سر

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۰

دماشنونو د اختراع سبب شو له دی کبله دپانگوالی د پراختا او
ودی مانا چی په صنعتي انقلاب یی شهرت موندلی, دیانکوالی په
کار خابونو کی دلاسي کار پرضای د ماشمن کار, په پراخه توگه
خای پرخای کبدل دي. په بله ژبه دپانگوالی د "مانو فکتور" له
پراونه چي دلاسي کار پر بنست ولارژ, ماشمني صنانعو ته لبرده
صنعتي انقلاب نومبري. دپانگوالی به پبرکی کارخانی په دوو لوسو
ولو وبشل کپري: لومری دله چی درانه صنابع نومبري د کار خونو
هغه وله ده چی نبغ په نبغه لگستي وسایل نه برابروي بلکه دتولند
آلات اووسانل جوروي, لکه دتراکتور جورونی. ماشسن جورونی
اويادنساجي دخرخونو جورونکی کار خونی او داسی نور. دوهمه
دله با سپک صنایع, هفو کارخونو ته وایی چی نبغ په نبغه لگينستي
وسانل لکه خوراک. پوناک, دکور وسایل اونورشیان جوروي لکه
دربشلو اوبدلو کنسرو جورونی او نورو کارخونی. صنعتي انقلاب
په پانکوالو هبوادونو کی لومیی په سپکو صنانعو کی پبل شو اوبسا
یی درنو صنانعو ته مخه کره. خرنگه چی پوهیرو په لوميي سرکی
دماشنونوخرخونه په اوبو گرخبدل او سوازی سسندونو ته نبردی
جور او به کار اچول کبدل. خو وروسته داسی ماشین ته ار تا پیدا
شوه چی په هر خای کي ورخني گنه واخستلای _ً شي. دغي ارتاد
(واتِ) به واسطه د با فان اختراع کر. دواتِ ۳ را
نه په گنّی اخستنی سره په ببلا ببلو صنعتي برخو په تبره بسا
ربشلو پوری ارونده خانگو کی په لسکونه او سلگونه ماشنونه
اختراع شول اوسپکو صنانعو په حرانونکی چنکی‌سره پر مخ نگ
وکر. دماشین دتولند زداتوالي دفلز اٍ تا رامنخ ته کره خودلرگو
سکرو کمسّت دفلز راوبستنی اوولی کبدنی د فن پراختسا تنکه
ساتلی وه تر خو چی "هنري کورت" د وللی کسدنی خانگری بیی,
چی ددبرو په سکرویی کار کاوه اختراع كري اوپه پامله کي د «برو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱

د سکرو لگیست اود فلز د تولسد کچه لوره شوه. په دی دول
صنعتي انقلاب درنو صنانعو ته هم مخه کره. دماشین آلاتو
دپندادست سره جوخت دماشسني انجنيري خانگه. چی په انقلاب
کي یی لوی رول درلود. منخ ته راغله. دلبردرالبرد دوساللو په
منخ کی نوي وسله بعنی داوسینی پتلی اختراع او په کار و لوسده
چی دیام ورارزشت یی درلود. مدرنو ببری جورولو پراختیا
وموندله او دبری لویی ببری جوری شوی. په پای کی دزیاتو
اختراعاتو دمنخ ته راتگ له امله ماشني تولمد دلاسي تولسدای
ونو.

۲- -په کرهنه کی د مولده خواکونو وده: په کرنه کی د
پانگوالی وده» په صنعت 7 دهغی د پراختا به پرتله, به کراتو ورو
وه. خکه پانکوالی به کلیوکی لاهم بایددفودالانو ضد خبله جکره
غخولی وي. دپرمخ تللو هبوادونو تارخ بستی چی په کرني کی
دمدرنو اوزارو اوسامانو راتگ او په پاله کی کرنی کی دپانکوالی,
اریکو پراختاببلی ببلی لاری خپلی کرٍی دي. بوه پی دکلیو دبدایو
برگرانو دشتمنو زىاتبدل اوپه سترو خمکوالو باندي ددوی
بدلبدل و چی په کروندوکی یی د مدرنو ابزارو نه گیّه اخضستل
کبده. اوبله له یی داسی وه چی نوشسر فودالانو خپل واک
وساته او ورو ورو بی به خیله د لازمانی گتی تر لاسه کولو دپاره
نوي تولسدي اوزار د زرو اوزارو پر خای راورل چی دغه راز
دفسودالي زببنناک بینه د پانگوالی زبببساک په بیه واوسته او با
پانگوالو په کلسو کی خمکی رانو لی او د بز گرو دکارخواک نه په
کی اضستتی سره ب بی کی

ب- پا نگوالي تولدي اریکی: پانکوالی داسی سستم دی
چی دتولند ابزار اووسانل په نو موتي پانگوالو او فسو دالانو پوری
اره لري په داسی حال کی چی پرگنی له هر راز ملکست خخه بی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۲

برخی دي نا پیز لر ملکنت لري اوله دی امله اٍ وي چی دکارلیاره
دپانگوالو مزدور شي. د پانگوالی تولسد ي اریکی خاصبی
خانکرتیاوی لري چی په لاندي توگه خبرل کپري.

۱- ساده پلورتوکنز تولسد اوپانگوالي: ومووسل چبی
پلورتوکنز تولند هغه تو لسد دی چی د شخصي لگزست دپاره نه
بلکه په بازارکی دپلورلو (راکری ورکری) دپاره ترسره كيري.

پلورتوکنز تو لد جی دلومرني کمو ن سسستم درنگبدو په
بهسرکی منخ ته راغی دمرستابه او فودالبز م دتو لد په طردقو کی
یی هم دطسعي اقتصاد دبرلاسي سره سره شتون درلود.
دیلورتوکسز تولمد ستن اوبنست. دکار تولشز وبش او دتولسد پر
وسانلو دخصوصي ملکنت شتون دی. کله چپی داشرابط موجود
وي. پلورتوکسزتولد به سرته رسب ي اود تولسداتو راکره ورکره به
د پلورلو اوپبرودلو په بنه وي. د پانگوالی پلورتوکنز تولسد دیو لنسز
وا کلو شرانطو لانديی دساده پلورتوکز تولند له ودی خخه منخ ته
راغلی دی. دساده پلورتوکسز تولمد تر تولو مشخص استازی بزگر او
کسبگر دي. له دی امله ساده پلورتوکز تو لد دوه گونی ماهست
لري. له نوی خوانه, دا چی د تولند پر وسانلود خصوصي ملکست
پر بنستِ ولاردی نوخکه بزگر نا کسبگر هغه خوک دی چی دپانکی
خستن دی او دا دپانگوال سره دده کیه وجه ده. او له بلی رل
خنگه چی ساده پلورتوکز تولسد پر شخصي کار ولاردی, دپلورتوکو
تو لد وونکی هغه خوک دی چی کاركوي او دا دپرولتاربا سره
دده کیه وجه ده چی دده برخلاف د تو لسد دوساللو خشتن نه
دی. ۱

دپانگوالی پلورتوکز تو لد دساده پلورتوکز تولد په خبر
دکار پر تولنسز وبش او دتو لند پر وساملو خصوصي ملکست باندی
ولاردی به دي تو پسر چی داتولند دمزدور کار دزببناک پر بنستِ

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۱۳

ولارٍ دی او پانگوال پخپله کار نه كوي بلکه دتو لسد د وساللو په
لرلواو پرولتارنا په مزدور کولو سره سوازی زببشاک کوي. له دی
کبله ودلای شو چی ساده پلورتوکز تو لسد کولای شي دئولنسز و
تاکلو شرانطو لاندي دیانگوالی پلورتوکنز تو لد ته وده وکري.
ددی چار لپاره سرببره پر پورته باد شوو دوو شرطونو (دکار تو
لنسز وبش او دتو لد پر وساىلو خصوصي ملکست. چی ه پخوانسو
سیستمونو کی منخ ته راغلی دی) درم شرط هم این دی او هغه
به پلورتوکو باندی دکا رخواک بدلیدل دي چی دفودالزم
درنگپدنی به پراو کی منخ ته راغی او په لنیه توگه یی تر شنني
لاندی ننسو.

۱ ۲- دکار خواک د پلورتوکي په توگه: بو کارگر دتو لد
دوساللو دنه لرلو له کبله دمزدور کبدو پرته بله چاره نه لري.
پانگوال هم دتو لووساىلو ددرلودلو سره سره نشي کولای له کار
گرپرته. تولند پبل کری. کارگر دنوروکسانو په خبر دکار خواک
لری چی په هره تولنه کي دتولند مهم عنصر دی. خو په پانگوالی,
کی دکار خواک. رول بدلون مومي. بعنی دغه خواک هم په
پلورتوكي بدلبري. په دی دول پلورتوکسز تولسد خانته عام خوی
غوره كوي (هر خه ته شاملبري). له دی امله پانکوالی, دیلورتوکسز
تولد تر تولو لور پراو په توگه گیل کسبري. ه پلورتوكي باندی
دکارخواک دبدلبدلودپاره دوه شرطه لازم دي. لومری داچی کارگر
بابد شخصا ازاد وی داسی چی وکولای شي دکار خواک په خپله
خوسه وپلوري. په داسی حال کی چی مربی اوسرف دکار خواک په
پلورلو کی آزاد نه وٌ. دوم بانده دی چی کارگر دتولسد او ژوند
تبرولو وسانل ونه لري داسی چی زبرمه ونلري او په پانکوال باندی
دخیل کار خواک پلورلو ته ارتیا ولری. دسرفانو شراطو له دی
پلوه بشبر تور درلود. خکه چی دوی شخصي کروندي لرلي او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹

کولای یی شول د خان او خپلی کورنی دپاره دژوند وساىل برابر
کري.

۳- پلورتوكي:_پلورتوکی هخه شه دي چپ لومری یوه
انساني ارتیا پوره کري او دویم دپلورلو با مبادلی دپاره تو لد
شوی وي نه دشخصي لگست دپاره. پلورتوكي دوه ارخه لري:
داستعمال ارزشت او ارزشت. دیلورتوکو هغه خاصت چبی دانسان
دایتا وونه موه پوره كوي داستعمال ارزشت نومپري. خو دیو
پلورتوكي ارزشت عبارت دی دتو لسدوونکو لازم تولشز کار خخه
چی په دغه پلورتوكي کی نغشتی دی. دسو پلورتوكي ارزشت خپل
پخبله دلندور نه دی او بوازی بل پلورتوكي سره دبدلون په وخت
کی خرگندیری. خکه به دی وخت کی هغه خه چی په حشقت کی
بدلپري لازم تولسز کار دی چی دپام ور پلورتوکو دبرابرولو دپاره
مصرف شوی وي. په بله زبه دغه دکار ارزشتونه دي جي
دپلورتوكي په بنه آوشتلي او بو تر بله مارچه کیری. دهر پلورتوكي
ارزشت دهغه لازم تولنشز کار دکچی په وسله 9 ددغه پلورتوكي
د تولسد دیاره ترسره شوی دی, معلومپري او دکارکچه دکار
دوخت په وسله اندازه کبري.

۴-دکار خواک ارزشت: د کار خواک ارزشت دبل هر
پلورتوكي په خبر د تولید د لازم تولنز کار دوخت په وسله تاکل
کپري. ددی دپاره چی وکارگر دکار وس ولري باند کم ترکمه
دژوند دتبرولو و سابل بعنی خواره» پوشاک. خیلی, کور اونور
ولري. او هم دکار خواک بپرته با پوره کولو لپاره بابد کارکر هم
دخان آوهم دکورنی, لپاره دژوند وسابل برابر کري. اوپه پای کی
ددی لباره چی کارگر مو پسچلی ماشین پکار واچولای شي موی
تاکلی کچی مهارت ته ارتا لري چی پخپله دده زده کره هم لگشت

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۱۰۵

غواري. په دی اساس دکار خواک په ارزشت کی. دکارگر او دده
دکورنی دژوند برابر ولو دپاره دضروري وسالو او دده دمهارت
حاصلولودلگشت ارزشتونه شامل دي. کله چی دکار خواک ارزشت
دپیسو په بیه بیان شي دکار خواک بیه نومول کببري. په پانگوالی
کی دکار خواک بىه دمزدوري په بیه راخرگنديري.
-دپانگوالی زببشاک ماهست:

اضافي ارزنشت: داضافي ارزسشت په مفهوم د اسانه پوهب‌دو
لپاره خبرنه تقرسادنو رسشتونی مثال نه پبل كوژ:ددرزي په سو کار
خاي کی دورخی په منخني دول لس جوری جامی جوربري. تول
لگشت بعنی هغه خرچه چی پانگوال یی (د کارخای خبستن) کري
په تقربي توگه په پام کی شولای شو.
دتوتی» تر اونورو مصرفي لوازمو اخضستلو لکیست (۲۶۰۰) اففانی
دسوون دخای دکرایی اونورولگست (4۰۰) افغانی,
دماشن الاتواو دکارخای دودانی داستهلاک لگسشت
(۲۰۰) افغانی,
دلسو کارگرو مزدوري دهرکس لپاره (2۰) افغانی, (۰۰)
افغانی, کوک

(۲۶۰۰) افغانی,

يعني دهری جوری جامولپاره (۳۴۰) اففانی

چی دهر ی جوری جامو لپاره (۳۶۰) افغانی, كببري. خو
دهری جوری جامو ارزشت چی دپلورلو با مبادلی په وخت کی
تاکل كبري او پانگوال بی به پبسو پلوري (۳۸۰) اففاننو په اندازه
دی. ه پورتني مشال کي پانگوال دهري جوري په بدل کبی,
دورکرل شوي لگشت نه (4۰) افغانی زداتی اخلي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۹

دغه زناتی پبسی دکومه راغلی؟

کله چی پورتنیو تولو ارقامو ته پام وکیو گورو چی دکارگر
دمزدوري پرته هبخ بو دکمشت اودبرست ورندی. د ارزننت
(دلازم تولنز کار ببه چی په هر پلورتوكي کی نغشتی ده) تعریف ته
په پام سره, داسی شكاري چی هغه سوازنی رقم چی دکار خاوند
(پانگوال) په حضقت کی بشبرندی ورکری, هماغه دکارگرو
رشتونی مزدوري ده, خکه دوی دي چی کاریی دنوموري مثال په
جاموکی نغشتی او هر بو کس یی په خپل کار سره (۸۰) افغانی,
دلومرنسو موادو اونورو پر ارزشت باندی (په موه ورخ کی) ورزدانی
كري خو په بدل کی یی پانگوال دوی ته سوازی (۰ع) افغانی
ورگري اوپاتی یی به خبل جب کی اچولی دي. په دي مثال کی
(4۰) افغانی د هر ی جوری جامی په بدل کی اضافي ارزشت دی.

لازم کار اواضافي کار:_دپورتني مثال به پام کی نیولو او
پانکوالی تولنه کی تولندي تولو بیو ته په خیر (غور) سره ونو
چی په پانگوالی تولند کی سو کارگر دوخت سوه برخه دخان دپاره
افبله برخه یی دپانگوال دپاره كارکوي. دکار هغه وخت چبی

کارگریی کم تر کمه د خپل ژوند تبرولواو دلازمو وساللو دبرابر

ولودپاره لگوي دکار لازم وخت بلل كببري او هغه کار چی ددغه
وخت په ترخ کی سرته رسبري لازم کار نومبري. پانگوال سوازی
دلازم کار وخت لپاره مزدوري ورکوي. که په پورتني مشال کی
فرض کرو چی هر کارگر دورخی (۱۰) ساعته کارکری او (4۰)
افغانی, مزدوري یی تر لاسه کری, شه جونه كببري چی لومینو
(0) ساعتونو کی یی دغه پیسی منخ ته راوري او په حققت کی
یی نور (۵) ساعتونه دهبغ دول مزدوری له اخستلو پرته مفته
کار کری دی. داقتصاد د علم به اصطلاح کی لومرني (۵) ساعته د
لازم کار وخت او نور (۵) ساعته د اضافي کار وخت بلل کببري.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷

اضافي کار چی داضافي ولد منخ ته راورونکی دی دپانگوالی نه
مخکی هم شتون درلود. په مرستابه او فسودالي تولنو کی هم
زببساکگرو طبقو داستثمار شوو پرگنو داضافي کار نه په گتی
اخسستني سره ژوند کاوه. خو په پانکوالی سستم کي اضافي تولدد
داضافي ارزشت په بنه رامنخ ته شو خکه دکار خواک په پلورتوكي
بدل شوی دی. اضافي ارزنست دیانگوالو دژوند او چرچو پر لکیّست
سرببره دنوو کارگرو دزببنناک دیاره به پانگه بدلیری چی د
پرولتارنا اونورو زدار کسانو د لا لوتولو او دپانگوالو په وسسله دپانکی
دغوندولو دپاره پکار اچول کبري.

دپانکوالی تولند موخه: دپانگوالی تولسد موخه. په پانگی
باندي داضافي ارزشت بدلولو اودنوي اضافي ارزشت دتولسد دپاره
دهغی پکار اچولو خخه عبارت ده. پانگوال تل هخه كوي خومره
چی شونی وي په لر گنت سره «براضافي ارزشت لاسته راوري.
دوی دئولو شونو وساىلو خخه دغی موخي ته درسبدو دپاره گنه
اخلي. هر پانگوال داضافي ارزشت د دبرست لپاره زدار باسي تر خو
به تول توان سره دکار گروخخه اضافي ارزشت لاسته راوري. د
اضافی ارزشت ددبرشت دپاره دوه لاری شته: مطلق اضافی
ارزشت اونسبي اضافي ارزشت.

مطلق اضافی ارزشت: له هغه خه چی تبر شول داپانله
راووته چی په پانکوالی کی دکارگر دکار ورخ په دوو برخو وبشل
كبري: ۱- دلازم کار وخت ۲- داضافي کار وخت. فرض کووچی
دکار ورخ لس ساعنه وي چی (۵) ساعته بی لازم کار وخت اونور
(۵) ساعته نتتون داضافی کاروخت دی. په دی صورت 9
دزیپنناک درجه با داضافي ارزشت نسبت به په لاندي دول وي ‏

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸

(۵) ساعته داضافقي کار وخت
*0 <- دزبپشاک درجه
(۵) ساعته دلازم کار وخت

که دکار وخت ثابت پاتی شي دکار ورخی په اوردولو سره

کولای شو داضافي کار وخت زیات کرو. دساري په دول که دکار
ورخ له ۱۰ ساعته خخه ۱۲ساعنه ته زیاته کرو داضافي کار وخت
به ۷ساعته وي او په دي توکه دزببساک به به لاندی دول
خرگندپري:

۷ ساعته داضافقي کاروخت
۸ </ ۱۰۰ سس سس << دزیپشاک درجه

۵ ساعته دلازم کاروخت

په دی دول د اضافي کار دوخت په زىاتبدو سره داضافي
ارزشست توق سا نیت اک درجه 204۰ لوربري. هغه اضافي
ارزشت چی دورخني کار دساعتونو داوردولو په وسسله ترلاسه
كببري مارکس مطلق اضافي ارزنت نومولی دی. دپرولتاریا
دمبارزو له کبله د ورخني کار وخت محدود اوقانوناراّستِ شوی
دی. له دي امله دپانگوال دپاره داپوستنه مطرح شوی ده چی په
خه دول پی زیات اضافي ارزست ترلاسه کری. ده ددی پویستنی
خواب په نسبي اضافي ارزنت کی موندلی دی.
نسبی اضافی ارزشت: دلازیات اضافي ارزست لاسته
راورلو دپاره دویمه لاره دلازم کار وخت لنیول دي پرته له دی
چی دورخني کاروخت تغر ومومي. که په صنانعو کی دکار حاصل
ورکونه زباته شي (نوی اختراعات ددی سبب گرخي چی په هماغه
پخوانی موده کی تریخوازدات محصول تولد شي) دغه چپار به

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹

دلازم کار وخت دکمشت سبب وگرخي اوه پايله کي به داضافي
کار وخت زنات شي. دساري په توگه (۱۰) ساعته دکار ورخ په (۰)
ساعته لازم کار او (0) ساعته اضافي کار وبشوء فرض کرو دکار
دحاصل ورگونی ددبرشت له کبله كافي ده د (۵) ساعته لازم کار
پرخای کارگر (۳) ساعته کار وكري خو دخپلی مزدوري مساوي
ببه توللد شوو پلورتوکو ته ولبردوي. خو (۱۰) ساعته ورخنی کار
همغشان په خیل خای پاتی دی. په دی صورت کی داضافي کار
وخت د (۵) ساعتو خخه (۷) ساعتو ته زماتيري. اوپه پایله کی بی
دزببسشاک درجه لوربري.
(۷) ساعته داضافی کار وخت
</۱۰۰»* سس ____دزببناک درجه
(۲) ساعته لازم کاروخت

زمونر په مثال کی داضافي ارزست نسبت دا دزببّساک
درجه (/۲۳۳) ته لوره شوی او داد ورخني کار مودی داوردوالی
زبرنده نه ده بلکه دلازم کار وخت او داضافی کار وخت ترمنخ
نسبت دبدلون له کبله دی. هغه اضافي ارزشت ته چی دلازم کار
وخت دکمسّت او په وراندی کی پی داضافي کار وخت ددپرست له

امله زیات حاصل ترلاسه کپپری نسبي اضافي ارزشت وایی.

پانکه او دپانکی بیی (جولونه) :

بورژوازي اقتصاد پوهان دعوا كوي جی هر رازن دکار اوزار
دلمرنو انسانانو ددبرو او لرگسو خخه نسولی تر اوسضو ابزارو پوری
پانگه ده. خو په حققت کي دتولسد وسال پانگه نه کل کببری
خکه دغه وسابل دهری تولنی شتون دپاره حتمي اوضروري دي.

دتولند وسابل بوازی هغه وخت چی د پانکوال د نٌ شخصي شتمني

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۰

بیه ونسي او دکارگري طبقی دزببناک لپاره په کارو اچول شي
به پانگه بدلبري. پانگه دپسو تاکلی کچه نادتولسد وسسله نه ده
پلکه نوه تاکلی تاربخي تولنیزه تولدي اریکه ده چی په هغي کی
دتولسد وسایل اوهمدغشان دوگرو دژوند لپاره اصلي وسایل
دپانگوالی طبقي په ملکنت کی دي, په داسی حال کی چی کارگره
طبقه دتولنی دتولند بنستز خواک په توگه دنو لسد اوژوند له
وسانلو خخه بی برخی اواره ده چی خپل دکار خواک په پانگوال
وپلوري او دزببشاک لاندی راشي. په بله ژبه پانگه هغه ارزست
دی چی دمزدور دکار دزیبشاک له لاری اضافي ارزشت منخ ته
راوري. پانگه د انحصار نه مخکی پانگواله تولنه کی به خلورو
بولونو لدل كبري چی دلته یی یادونه کوژ:

۱- صنعتی پانگه او اجزا بی: دتولید په پیل کیی: پانگوال
دخیلی پانگي سوه برخه دکارخوني دودانی جورولو خمکی پبرودلو,
تجهزاتو او ماشن آلاتو اومو موادو اومرستندویه موادو پر
رانولو لگوي. دپانگی ددغي برخی کچه چی دتولند دوسابلو برخه
کنل کبري. دکار به بهسرکی بدلون نه مومی بلکه په هماغه کچه
ارزشت چی دتولند دوساللو اجزاء لکول کببری با زرببري دنو
تولد شوو پلورتوکو ارزشت ته لببردوي. په دی دول چی دساري
په توگه داومو موادو مرستندویه موادو اودسوون موادو ارزننت
دتولدي چار په به رکی په بشپره توگه نوي تولسد ته لبردول
کبري خو بو ماشن د (۱۰) کلن تولندي کار په بهسر کی هرکال
دخیل ارزنست بوپر لسمه برخه نوژ پلورتوکو ته لب‌ردوی. دپانبی
نورو دبرابرولو دپاره په کار اچول کبري - چي په حقضقت کی یی
اندازه بدلون نه مومي-ثابته پانگه نومبري. پانگوال دخبلی پانگی
بله برخه دکار خواک رانسولو دپاره لگوي. دغي برخی ته چپ دکار

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۱

خواک پیرودلو دپاره په کار لودلی اودتولند په بهسرکی دکارگر په
وسله داضافي ارزشت منخ ته راورلو په سبب دبرببري, آوشتونکی
(متغره) پانگه وايي.

اوشتونکی یا متغیره پانکه. ثابته پانکه

دکار گرمزدوري خمکه, دکارخانی ودانی اوزار
ماشن الات» اومه توکی,
مرستندویه توکی او دسوون توکی او نور

۲-سوداگریزه پانگه: اضافي ارزننت چی کارگر ه طبقه یی
دتولند په بهسرکی منخ ته راوري په لومري براوکی د صنعتي
پانگوالو په جب کی لوبري اونورپانگوال هم داضافي ارزشت سوه
برخه تر لاسه کوي. دصنعتي پانکی خاوندان دتولسدي بهیرونو
تبرولونه وروسته. پلورتوكي تساروي خو به خبله یی بازار کی
پلورلای نشي. خکه که د صنانعو خشتنان دسوداکرو له
منخکریتوب پرته د خیلو پلورتوکو دپلورلو تمه ولري نوارینه ده
چی باند دخیلی پانگی بوه برخه دسوداگریزو موسسو جورولو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۲

دیلورونکو اوکارکونکو په کمارلو (مقررولو) اونور و باندی ولگوي.
لکن عملادغه کار نشي کولای او سوداگروته یی سپاري.
دسوداگردزی پانگی دنده به نغدی پانگی بانديی د پلورتوکیزی
پانگی بدلول دي. به دي بهسرکی, سوداگر, پلورتوكي دبازار له بسی

نه به ارزانه دصنانعو له خاوندانو خخه رانپ را
سی بازار کی پلوري. ددغو دوارو نرخونو نه لاسته راغلی
توپردسوداگري دگیّی په توگه دسوداگرو په برخه کببري. په
سوداگري نی کی سوداگري په دوو بهرنی اوکورنی برخو وبشل
کيري. کورنی سوداگري دوه دوله ده: تول پلورنه (عمده فروشي)
او لبرپلورنه (پرچون فروشي). تول پلورنه دپانگوالو (سوداگرو او
دصنابعو خاوندانو) منخ کی سوداگر ي ده اولبر پلورنه په لکیّست
کوونکو باندی نیغ په نیغه (په مستقمه توگه) دپلورتوکو پلورنه
ده. بهرنی سوداگري هم په صادراني (لیرونکی) او وارداني
(رالیرونکی) سوداگریو وبشل کیری.

۳- نغده پانکه: خنگه چی په فسودالسزم کی مو ولوستل
دنغدی پانگی لومرنی دول د سودکولو پانگه وه چی وگرو دپور
ورکولو او پر اصل پور سر ببره دسوداخضستلو له لاری پکاراچوله.
خنگه چی دلته پیسی دهغه ارزست په بیّه دي چی کچه یی دیوه
پراو له تبربدو وروسته لوربري, له دی کبله دنغدي پانگی په بیه
اوري. دبانکونو دپندادشت او پانگکوالی دیراختا سره دنغدي پانگی
رول هم زدات شو. بانکونو صنعتي پانگوالو ته په پور ورکولو سره
سوددصنایعو له خاوندانو خخه لاسته راور به حققت کی یی بوه
برخه له هفه اضافي ارزنشت خخه ترلاسه کوله چی دصناسعو
خشتنانو دکارگرو دزیبشاک له لاری اخیستلی 9

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۲۳

-کرهنیزه پانکه: مخکی مووویل چی په پانگوالی تولنه
کی لاهم دفودالزم پاتی شوني لسدل كپري. دپانکوالی تولنی په
نگسشت. پراختا اوبشپرتا کی سوشصر ودالان د کرنسزو خمکو
لونه برخه په واک کی لري. دغه فودالان ن به پانگوالی تولني کی په
دوه دوله داضافي ار نه ونیه اخلي. با فعض دخمکی
دکرطریقه بدلوي او دکرنی کارگر په کارگماري (مقرروی)
اوزببني یی. چی په دی صورت کی دکرهنيیزی پانگی په بیه اويي
وبا خبله خمکه پانگوالوته په تبکه (اجاره) وركوي. هفه پانگوال
چی خمکه یی تبکه کری ده دکلسو دپرولتارنا په کارکمارلو او دهغو
په زببننلو سره اضافي ارزشت لاسته راوري. دکرنی پانگوال ددغه
اضافي ارزشت دوه برخه خانته خانگری کوي اوبله برخه یی
داجاری په دول فسودال با مالک ته وركوي. به هر حال دلته هم
دکرنی پانگه داضافي ارزشت نه برخمنه ده.
اقتصادي کبودی (بحرانونه): دپانگوالی اقتصادي
گیودی داضافي تولند له کبله منخ ته راخي. دنوبحران په بهسرکی
تولد شوي پلورتوكي په هاغه کچه چی تولسد شوي, بازار نلري.
خکه دلکست کوونکو دیپرودلو له وس خخه زات تولسد شوي
دي. اقتصادي کیودی د اضافی تولند پانله ده اواضافی تولند هم
په خپل وار سره په تولمد کی دگیودی اودپانگوالو دسسالی, زبرنده
ده. دساري په توگه خوکار خونی چی خانگري توكي تولسدوي په
لنده موده کی بو پر بل پسی په کار لويبري. دغه کارخونی شیه او
ورخ هخه كوي او خبل تولیدی توكي بازار ته وباسي دومره چی
عرضه دنقاضی په پرتله زباته شي. په دي دول پورتنی کارخونی
زباته اندازه توكي -چی نور اخستونکی نلري - په واک کی لري او
بیه پی دمجبوریت له مخی پرله پسی راتّستوي خووپلورل شي آن
تر دي چی په تاوان یی هم پلوري. داسی حال کی وبل کپری چی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۲

په یوی خانگری خانگه کی کدودی منخ ته راغلی ده. خرنگه چی
دغه موضوع په نورو خانگو کی هم په همدی دول پپسبري په
پادله کی بی کارخانی ترل كببري اوپه زرگونو کارگر له وزکار تبا
سره مخ کپري.
له دغو هری نوی تولدي خانکی نه نورو آرونده خانگو ته
دکیودی آغبز. دعمومي اقتصادي بحران لامل گرخي چی توله
پانگواله تولنه رانغاري. بادد سر شو چی دتوکو اضافي تولسد په
هسخ دول دامانا نلري چی دتولنی دتولو وگرو له ارتا وونه زات
تولسد شوي دي بلکه بر خلاف د اقتصادي بحران په مهال
زبارکشان په دبر سخت حالت کی وي اوددوی دژوندانه کچه دبره
راتّستپري. دببکاری دزياتوالي له امله دپر شسر خلک دژوند لپاره
دلازم و وسالو خخه بي برخی کببري. په بازارکی ددي توکو
زیاتوالی دیولنی د تفای ]با په پرتله نه دی. بلکی ددغو
توکورانولو ته دبری وگرو دوس نشتوالی له توکو خخه دبازار د
دکبدلو لامل دی. داسی چی بازارونه دکرني او صنعتي کالبو خخه
دک دي خو پرگنی یی دپبرودلو وس نلري. لکه چی متل دی:
"خومره پرماني دبره هومره محرومي دبره". دتولسد تولنز
خصوصت او دتولند پر وسانلو باندی د پانکوالی خصوصي ملکست
دبیی تر منخ تضاد. داقتصادي کیودی رسه او بنستِ دی.
بحرانونه په نه ژغورونکي توگه دپانکوالی تولسد د طرنقي پامله ده.
تر خوپوری چی پانگوالی موجوده وي دغه بحرانونه به له منخه لار
نشي. گدودی پا بحرانونه په شه توگه بستی چی, دبورژوازي په
واسطه منخ ته راغلی مولده خواکونه د بورژوازي تولسدي اریکو نه
مخته كپري او به پامله کی دغه اریکی دمولد خواکونو دلاپرمختگ
په وراندی خند اوخند گرخدلي دي. اونايي چی دمولده خواکونو
وروستنی ودی دساننی دپاره دتولند پر وسالو دپانکوالی خصوصي

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۵

ملکست با به بله ژبه دیانگوالی تولندي اریکی ورکی اونابودی شي.
دپانکوالی سیستم» دمولده خواکونو ِ پراختا اودتولسد تِ تولشز
کپدو سره دسوسسالنزم دینگشت دپاره لازم عيني شرایط
جوروي. به عسن حال کی هغه انقلايي خواک منخ ته راويي چی
باسده دی تولنی ته انقلايي بدلون ورکري. دغه خواک کارگره
طبقه ده.

دپانکوالی سیستم مخبنا

دپانگوالی تولنی طبقاتي جورشت: هره طبقاتي تولنه
ببلی ببلی طبقی او قشرونه لري چی ددوي خخه دوه طبقی
دتولنی اصلي طبقی جوروي. ددغو دوو طبقو اریکی دئولنی اصلي
تضاد خرکندوي.

دمرستابه په تولنه کی دغه طبقی مریی وال اومرسان, په
فودالي تولنه کی فسودالان او سرفان او به پانکوالی تولنه کی
بورژوازي اوپرولتارما دي. هاغه خه چي دیانگوالی تولني طبقاني
جورشت تر عنوان لاندی خبرو دامپرسالسزم نه وراندی پانکوالی,
پوري اه لري. دامپردالمزم دزمانی پانگوالی به په اپوند بحث کی
وخبرو. دپانکوالی تولنی طبقی او اقشار په لاندی دول خبرلای
۱- بورژوازي

بورژوازي داسی طبقه ده چی دتولند دوساللو خاونده ده
او دپرولتاردا دزیبناک دپاره ورشخه گنه اخلي. په پانگواله تولنه
کي بورژوازي طبقه په درو قشرونو وبشل کبري:

ا-ستره بورژوازي ۲- منخکوره بورژوازي ۲- وروکی
بورژوازي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۹

ستره بورژوازي دلویو کارخانو اومکانسزه کروندی لرونکو
پراخه خمکو دخاوندانو او هم سترو سوداگرو اوسود خورو ته ویل
کپری. منخکوره بورژوازي زناتره کورنسو تولسدونکو اوسوداگریزه
اونغدي منخکوره پانگو خاوندانو جوره کري او وروکی باکوچنی
بورژوازي د لبرو پانگو او د کار دابزارو هماغه خاوندان دي چی
دبری پی په کارکی نیغ گدون لري. دپورتنیو قشرونو خخه هر سو
یی به ببلا ببلو تولنسزو شرابطو کی دتولنی په طبقاتي مبارزو کی
خانگری رول لوبولی دی. لوبه بورژوازي زناتره داشرافو اوضودالانو
سره سازشت كوي, منخکوره بورژوازي ددوي په پرتله انقلابي
قشر دی چی کله یی گنه به مستقسم خطرکی راشي دلوميي قشر
سره سازشت كوي؛ وروکی بورژوازي دکارگری او پانگوالی طبقی په
منخ کی منخنی وضعت لري. د وروکی بورژوازي د ژوندانه کچه د
پرولتاردا نه لوره ده. خو دسترو اومنخکوره پانگوالو دسختی
سالي تر فشار لانديی ده اوپه پرله پسی توگه ددوی زبات شمبر
ددغو سالنو له کبله له پنو غورخي او دپرولتاربا په للکو کی سو
خای کپری. دغه قشر دشر له مخی په تبره بسا به وروسته پاتی
هبوادوکی دتولنی دوگرو دبری جوروي.

پرولتاردا به پانگواله تولنه کی هغو کار گرو ته ول کپبري
چی دتولند دوسانلو دملکیت نه بی برخی وي اوله دی کبله اردي
دخپل کارخواک دتولدد پر اصلي بستنانو معنی پانگوالو باندی
وپلوري. په دي اساس دتولند دوسالو نه بی برخي, دکارخواک په
پلورنه کی آزادتما لکه دبل هرکالي په مغبر او دتولسد په بهسرکی
دپانگوال به وراندی دربدل, پرولتارما دنوروزببنسل شووطبقو نه
پبلوي. دپرولتارنا کار دپانگوال لپاره دورخ په ورخ زناتبدو نکي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۷

زببشاک اوپانگی راغوندولو سرچنه ده. پانگوال هخه كوي دببلا
ببلو لارونه دزببناک کچه سخته كري اوبر خلاف پرولتارما زبار
باسي واک ترلاسه کري اودتولدوسال تولنز کري. پرولتارما
دخانگرو شرادطو پر بنستِ دهغو تولو طبقو خخه چی دیانکوالی په
وراندی درسري: انقلابني ده: په پانگواله تولنه کی په پرولتارا
سرببره چی په سترو کارخونو کی سره بوخای ده خینی نور
کارگران هم شته چی په ورو کارخانونو لکه دکاولی جورولویا موچي
گري, تركاني. دپش دوکان یا آهنگري اونورو کي کار كوي او نا په
سختو کارونولکه دوداننو به کارونو اوبا په مکاننزه کروندوکی چی
سترو مالکانو پوری اره لري. به کار کولو لکیا دي.
۳- خمکوال او بزگران

په پانگواله تولنه کی پر بورژوازي او پرولتاردا سرببره
دمالکانو او بزگرانو طبقی هم شته. دغه طبقی دفودالي رژیم نه
پاتی دي خو دپام ور بدلون یکی راغلی دی. خمکوال (ملاکسن )
په پانگواله تولنه کی هغه طبقه ده چی دخمکی لویی توتی په واک
کي لري او پانگوالو او با کولاکانو ته یی به اجاره وركوي وبا
دمزدورانو دکارنه په استفادی سره په خپلوسترو کروندو کی په
گنه اخستنه بوخت وي. دبزگرو لونه برخه چی دخیلو تولدي
وساللو په مرسته کار كوي او دبری بورژوازي هبوادونو دنفوس
لوبه برخه جوروي په پرله پسی توگه دتوتی کیدوپه حال کی دي
دغه بهمر دپانگوالی عناصر منخ ته راوري. دنبستمنو بزگرو شمر
ورزماتوي او کورونه یی ورله ورانوي دوی دکولاک.منخکوره او
نبستمنو بزگرو په قشرونو وبشل کبري. نبستمن بزگران هما
دکلیو پرولتاریا یا نیمه پرولتارنا تشکسلوي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۸

- رون اندی اوكاركوونكي

به پانگواله تولنه کي بو شمرکسان ن شته چی دمادي
نعمتونو دتولد په پهسر کی خیلواکه وضعه نلري او له دی کبله
خانگری طبقه نه جوروي. دساري په توگه درون اندو قشردی چی
دپانگوالی نه مخکی تولنو (مرستابه اوضودالي ) کی منخ ته راغلی
او به پانگواله تولنه کی یی زیاته وده کری ده رون اندي با لوستي
کسان عبارت دي له: انجنیر انو تخنکران ونورو تخنيکي
کارکوونکو داکترانو مدافع وکلانو هنرمندانو شوونکو دعلومو
کارکوونکواودکارمندانو یوه برخه یعنی اقتصادي کارکوونکو, شمره
اخستونکو حساب کوونکو او نوروخخه. په تولسزه توگه ول هغه
کسان چی کسب یی دفكري کارونو له جملی خخه دی اودغه چار
ددوی دزژوندانه اصلي سرچنه ده, درون اندو په دله کی شمسرل
کبري. رون اندي دتولنسز موقست اوبوي طبقی ته دخدمت کولو
پر بنستِ د بورژوازي» وروکی بورژوازي او سا پرولتارمايي رون اندو
په قشرونو وبشل کپري. په کارگره طبقه پوري ترلي رون اندي په
پرولتاربايي غورخنگ کی فعاله رول لوبوي.

کارمندان هم دتولند په بهسرکی دخیلواکی وضعی دنه
لرلو له مخی رون اندو سره گد ارخ لري. ددغه قشر پورتنی برخه
(لور پوري چارواکي. دکمپنسو مدران, دبانکونو رشسان اونور) چی
زساتره د رون اندو په وله کی دي. دئولنز موقست او عانداتو
دکچی له مخ بورژوازي طبقی سره کلک تراولري. په داسی حال
کی چبی دبری کارمندان (ددولتي ادارو او دخصوصي موسسو
اوشرکتونو تست پوري کارمندان اونور ) به پرولتارسا پوري ترلي
دي, دغه راز کارمندانو ته معمولا سپین کمیسه کارگران او
دپرولتاریا همغاري واني.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۹

۰- لومپن پرولتاریا

په پانگواله تولنه کی دلومپن پرولتارنا په نامه نو بل قشر
هم شته چی دپانگوالی ظالمانه زبناک له امله دولسي پرگنو
دکور وراني به پاله کي منخ ته راغلي چی په دی دله کي
سوالگران زناکازان: غلسه لنوغر کوشه وبی, جنامتکازان
اونورشامل دي. دوی هغه کسان دي چی دخیلی طبقی خخه
غورزبدلي اوببل شوي تاکلی او منظم کار نه لري او ددوی ژوند
دناخاپي چارو لکه غلاء سوالکری اوخان پلورنی له لاری تبرببری.
خنگه چی د دغه قشر دبری دگدی انیا لوژي اردکی اوطبقاتي
پبوستون نه لري ارتجاع اوپانگوالی له دغو فاسدو عناصرونه
دخپلو موخو دپاره لکه دفاشستي دلوجورولو په کارگري
اعتصابونو کی اعتصاب ماتولو اود ساسي اوتولنسز ومخکسشوکسانو
له منخه ورلو او راز راز دسسو جورولو لپاره که اخلي.
په پانگواله سیستم کی طبقاتي مبارزی:

دمولده خواکونود پراختسا او بشپرتا اودسپکو اودرنو
صنانعو پندادشت سره زنات شمر کارگروته چی دبو چت لاندی
کوب شک کار کر شا ابا شوه یاه کم یی
کارخونی منخ ته راغلی چی دسلکونو خه چی دزرکونو کارگرو,په کار
کمارلو ته یی ارتسا درلوده. یه دی دول تولسد ورخ په ورخ زا
شدونکی توگه لا تولنسزخوی غوره کرٍ. خودتولند پر وسانلو باندی
خصوصي ملکست سوی ور دلی پانگوالو ته امکان ورکر چی د
ملنونو نو انسانانو دیولشز کار محصول د خپل خان لپاره
خانگرکري. له دی کبله پانگوالا سستم په سو ژور بنستسز تضاد
سره خانکری کبري. دغه تضاد دتولندیر وسانلو خصوصي ملکست
سره دتولند دورخ په ورخ زىاتدونکی تولسز خصلت دنه جورست
خخه عبارت دی اودغه تضاد په مخبنا کی دبورژوازي اوپرولتاربا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۰

(چی دیانگوالی تولنی بنستز ضدین دي) ترمنخ دتضاد په بیه
خرگندبري. په پورتنسو تضادونو سرببره نور تضادونه هم په
پانگواله تولنه کی شتون لري چی غیراصلی تضادونه گیل کببر ي.
لکه د پانگوالوتضاد دفودالان و دپساتی شونو سره
دفودالانوتضاددبزگرو سره. دبورژوازي نضاد دوروکی بورژوازي
سره دبزگرو او پرولتارما تضاد دفودالانو سره دئّولنی د تولو
مخکسو عناصروتضاد دضودالانوسره او داسی نور.
دبورژوازي دولت

دولت په هره طبقاتي تولنه کی چی ددشمنو طبقو خخه
جور شوي, په «بری باندی دلركي دواكمني دنكتاتوري دستگاه
ده. بوررژوازي دولت هم دهغو تولو آزادي غوشتونکو عنوانونو
سره سره چی پر خپل مخ یی خوروی له دغی قاعدی نه ببل ندی.
بورژوازي دولت که ددنموكراسي په بیه او که خه هم یه نورو
(دساري په توگه په فاشستي) بو سره وي په واقست کی دتولنی
دبرو زبارکشو باندی دلرکی پانگوال دنكتاتوري ده.

بورژوازي دنمو كراسي که خه دجمهورت با دمشروطت
په بیه وي په عامه توگه ددرنو خواکونو خخه چی مقننه قضاشه
اواجرائسه نومبپري, جوره شوي ده. مقننه قوه چی معمولاً له دوو
پارلمانونو لکه مشرانو جرکه او ولسي جرکی خخه جوربري دهبواد
لپاره تول لازم قوانسن تصويبوي. دقضائی قوی دنده دولنی په
سازمانونو کی دوگرو به کروورو دقوانننو پلی کول دي چی د
سرغرونی په صورت کی دهغوی لباره په قانون کی سزا تاکل شوی
ده. اجراشه قوه ددولت دیبلا ببلو ادارو او وزارتخانو له هیشت
خخه جوربري او دنده یی ددوارو جرکو د مصوبو او دقضاییه قوی
دحکمونو اجرا کول دي. په حققت کی دبورژوازي دموكراسي
بنستز ه موخه دپانگوالو دگتو ساتنه او دپرگنو خینه ده.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۱

به پانگوالي رژمم کی شکبلاک: دشکبلاک (استعمار)
تارنخ په درو پراونو وبشل کبري: لومرنی پراویی دلومرنی پانکی
دغوندولو به پبر پوری ترلی دی چی مخکی دفودالزم په رنگپدنه
کی وخبرل شو. دوهم پراو پی دانحصاري پانگوالی (امپردالسزم) نه
مخکی پپر پوری اره لري. چی زمونبر اوسنی بحث دی او درم پراو
یی دامپردالسزم په پبرکی دی. چی په خبل خای به وخبرل شي.

۱- شکبلاکگر ساستونه دانحصار نه مخکی پانگوالی په
پیرکی: دبورژوازي انقلاب اود پانگوالی سیستم دسنگست نه
وروسته. صنعتي انقلاب پپش شو او دبره وده یی وموندله. اوس
نوه لوبه مسئله رامنخ ته شوه اوهغه دپربمانه کالسو دپاره دبازار او
هغوسترو کارخونو دپاره د اومو موادو دسر چنو موندل ژچی په
کار لوبدلی وی. صنعتي انقلا ب دلبد رالبرد او ترنوالو اریکو
دپاره بی ساري وسایل منخ ته راوري ژ. دنیسوال بازار جوربدل,
دناانیوله سوداگر ي وده, داوسپنی دیتلی پدادشت او دمظلومو
ملتونو پرله پسی مبارزی, داتول دنوي شکبلاک بو ته دلبرد
نبني دي. دآساء افرنقا اولاتمتي امردکی هبوادونه له سوي خوا په
صنعتي هبوادونو کی دجوروشوو مصنو عاتو په بازارونو اوله بلی
خوانه ددوی دتولند دپاره داومو موادو پر ساروونکو سر چسنو بدل
شول. دکمزورو ملتونو او مستعمرولوتول دآزادی سوداگري په بنه
(چی غر عادلانه او دمظلومو ملتونو په زنان سرته رسبري) دوام
وموند. سره له دی دلوتماری پخوانی ظالمانه طردقی لااوس هم
په بشیره توگه له منخه لاری نشوی. آزاده سوداگري
دسوداگریزو کمپنیو (دپانگی لومرنی غوندبدني به پسرکی اروپایی
سوداگرو پر آسایی, افرنقایی او امردکایی هبوادو کي سوداگریزه
انحصار تینگ کری و. دسار ي په توگه په انگلستان کی. دخشخ
هند کمپنی, دهند سره سوداگر ي په بشبره توگه پرخان پوری

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۲

ترلی وه اوله دغه هپواد سره پپی دنورو سوداگر و با هپوادونو
دسوداگري مخه نوله) دانحصار له منخه تللو او دکورنیو صنایعو
نه دملات سیاست دپای, نشه وه.

۲- دمستعمرو پراقتصاد د آزادی سوداگري اغبز
مستعمرو ته دیربمانه پلورتوکو واردبدلو په دغو هبوادو کی
دپلورتوکو- پیسوترمنخ اریکی پساوری اوتبز ي کری. فودالانو
اودقبلو مشرانوهره ورخ دبلي په پرتله لازیانه کته ترلاسه کوله.
ددغه چار پالله دبزگرو دزیبشاک سختوالی اوكورگدي وه. بزگران
دبهرنو پانگوالو خبلو هبوادو دضووالانو اوسود خورو تر نیغ فشار
لاندي ار و اومه مواد او خوراكي توكي دیانگوالو بازارونو دپاره تسار
اوپه دپره ارزانه بسه یی وپلوري.

دصنعتي پلورتوک و لوی سسلاب چی دزببنساکگرو
هبوادوخخه مستعمرو اونمه مستعمروته ورل کبدل,ددغو
هبوادو لاسي صنابع او مانو فکتورونه بی. چی دپرمختللو هبوادو
دصنابعو سره یی سبالي نشوه کولای, له پشو غورخول. ددغو
هبوادو کورنی سوداگري هم دلاسي صنانعو سره بوخای مخ پر
خور شوه. دانحصار نه مخکی پانگوالی په دوران کی دمستعمره
پانکوالی اریکو پراختیا نه وه کری. داهغه پیر و چی آزاده سوداکری
دشسکبلاکگرو او مستعمره هبوادون و ترمنخ داقتصادی اریکو
بنستیزه بیه وه.

دكارگري طبقي دخپلواکه غورخنگ پبل

دکارگري طبقی بنه نسونه: داروپا پانکوالی دصنعتي
انقلاب له کبله دخپلی ودي بونوی عصر بعنی د ماشني تولسد
جضیر کین سوه وه توت جع پانکوالی اریکی واکمني شوی او
ددغو بدلونو نو سره یوخای پرولتاردا هم دخپلی مبارزي بونو ي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۳

پراوته ورننوته. بورژوازي دساسي پلوه هم دیولنی پر برلاسی
خواک (واکمن هیئت) واوشته. پرولتاربا چی دفودالسزم ضد
مبارزي په بهسرکی. دخیل بنستز تضاد سره سره. بورژوازي سره,
همغاري وه ورو ورو یی دواکمنی بورژوازي پر ضد خیله مبارزه د
نوی خیلواکی طبقي په توگه پبل کره. دهمدغی پرله پسی مبارزی
په بهسرکی ژچی دغی طبقی پوري اروند اندبالوژی او ساسي
سازمان نعپی مارکسبزم اوكارگري 0 گوندونه جورشول.

کارگره طبقه پوخل په خپلو دندو او تاريخي رسالت نه پوهبري.
وی یت په هخو غورخنگونو کی 9 د بورژوازي او وروکی بورژوازي
حرونٍ اندو په مشري سرته رسبري. گدون كوي اوجوته ده چی
دتولنی تاردخي بشيرتيايي بهسر نه په پاملرنی سره لومری
دبورژوازي اددبالوژي تر اغبزی اونفوذلاندی وه خو ورو ورو خان
ددغه نفوذ خخه خلاصوي. مونر دلته به دبرلندیز به نولسمه
پبری کی داروپادکارگری طبقی دودی دخرنگوالي ببلگی او په پای
کی دپرولتارما دعلمي اندبالوژي (مارکسنزم) پندایشت اوبنستِ
اشودنه تر خبرنی لاندی نسو

په نولسمه پبری کی داروپا كارگري غورخنک:

۱-دلودیزم غورخنگ: له هغه خابه چی انگلستان دنورو
هبوادوخخه وراندی دپانکوالی پراوکی گام کبنود دکارگری طبقی
غورخنگ هم مخکی له نورو هبوادوخخه په دي هبواد کی منخ ته
راغی. دیا کنوخاصو طرنقود شتون له کبله فودالانو خپله واكمني
دانگلستا ن په پارلمان (عوامومجلس) کی تا ن ساتلی او
داسی قوانسن بی تصویب کرل چی د بورژوازي په تاوان و. په دی
شرابطو کي بورژوازي اوکارگری پر گنی یولاس دیّاکنیزو قواننو
دسمون غوشتونکی شوي. له بل پلوه انگریز کارگره طبقه هم ورو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳

ورو پخپله داقتصادي-ساسي مبارزو وگر ته راوتله. کارگرانوپه
لومري سرکی چی دیّولنی اوطبقو په اروندیی ناسم لسد درلود.
دماشنو نو په ماتولو اودکارخونو په سوزولو سره ی خپله مبارزه
دکارغنر انساني شرانطو - لکه ۱۴ - ۱۵ ساعته ورخنی کان دشخو
اوماشومانو دکار دود اود مزدوري کمشت - ضد خرگندوله. هاغه
وخت زساتره کارگران له هغو کورگدو بزگرو او کسبگرو خخه
جوربدل چی په تولد کی دماشن الاتو دلکولو په ایتا نه پوهبدل
اوماشین یی دخبل ژوند دبد مرغي لامل انگبره اوله دي کبله یی
دماشینونو په خبلو او ماتولو لاس پوری کاوه. دغه غورخنگ په
لودیزم مشهور شو چی دیو افسانه یی کارگر لود دنامه نه اخسستل
شوی و. لود دزسناک له شره دخلاصون لپاره په لوميي خل
خیل ماشن له منخه یوور. دا غورخنگ دومره پراخه شو چی
دمخنيوي لیاره ی دحکومت له خوا دپرسخت قوانسن آن تک
سزا وتاکله شوه.

۲- چارسزم: خرنگه چی ووسل شول د ۱٩‏ پبری به پسل
کی دانگرسز ی پرولتارما دیاکنو قانون دسمون لپاره فعاله رول
ولوباوه اووروسته له هغه چی د تاکنو دطرشی دبدلون لپاره
نمگری قانون دیارلمان نه تبر شو -چی په هغه کي بباهم
دکارگرو حقوق له پامه وغورخول شول - دصنعتي شارونو
کارگرانودخپلوخانگرو سازمانونو په جورولولاس پوری کر. ترخو په
کال (۱۸۳۶) کی دلندن دکارگروتولنه جوره اوترجوربدونو کال
وروسته یی دیاکنو قانون د سمون لپاره بوه کرنلاره وراندي کره
چی دخلکو دمنشوربا "پنپل چارت" به نامه اد شو. له دی کبله
پر نوموري كارگري غورخنگ دچارسزم نوم کبشودل شو. ددغه
غورخنگ په ملاتر کی پراخه لاریونونه او مشنگونه جور شول ین
کله به په هغوکی د۲۰۰تر ۶۰۰ زرو کسانو پوری برخه اخیستله.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۰۵

په لوميي سرکی دمترقي بورژوازي استازو هم پکی برخه درلورده
خوچی کله یی ددغه غورشنگ پراخ ولسي ارخ ولمد او له بلی خوا
یی دپرگنو د پرخای غونتنو دمنلوسره ددولت اومجلس مخالفت
وکوت نوخان یی خني ته کر او په دی توکه یی خپل طبقاني
ماهست لاروشانه کم. له دي وروسته دچارسزم غورخنگ یواخی
دنوكارگري غورخنگ په توگه رامنخ ته شو. دچارتستانو ملي تولنه
په کال (۱۸۶۰) کی جوره شوه. دغه سازمان په حققت کی دکار
گری طبقی لومرنی جورشوی سازمان دی کرنلاره او همیشنی,
منشور په جورولو او خو انقلابي گامونو سره وکرای شول خو
برناوی لاس ته راوري.

۳- به فرانسه کی کارگري غورخنگ: دفرانسی بورژوازي
انقلاب دفسودالزم سته ونروله خو پانی شوني یی دفرانسی 2
اقتصادي او ساسي ژوند کي پاتی شول. دناپلئون له پرخیدو
وروسته نو وارسا زورواکی سلطنت تسنگ شو. البته دیاچا واک
ددووجرگو په وسله تاکل کبده. بو دمشرانوجرکه چی غری یی
پاچا تاکل او بله یی د استازو جرکه دهغوغوره کسانو خخه چی
لبرترلیره کلنی عاید پی ۲۰۰ فرانکه وی او بو ه موده یی په تاکلی
سمه کی ژوند کری وي. او استازوخپله بابد ۷۰۰ فرانکه خپل
کلنی عاند درلودلای. به دي دول لسدل کنبري چی دفودالنزم
پاتی شوني دبورژوازي سره په سووالي کی دهبواد په اقتصادي-
ساسي برخو باندی دیام ور کچی پوري واکمني وی اوزبار کشه
طبقی عملادیاکنی دحق نه بی برخی کبدلی. په تولیزه توگه
فرانسه داقتصاد دلا پر مختگ لپاره په ساسي نظام کی بنستز
بدلون ته ارننه وه. پرولتاربا لومری دبورژوازي سره په بو والی کی
په هغو سازمانونو کی فعالیت کاوه چی دبورژوازي مخکنو عناصرو
جورول. خو ورو ورو بی خپل طبقاتي نضاد اوتارسخي نجربو ته په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۹

پاملرنی سره چی لاسته یی راوری وی دخانگرو سازمانونو
اواستوگن خانونو په جورولو لاس پوری کر اودموجود نظام پر ضد
بلواته راپورته شول. دلسون. پارس او نورو سترو شارونو کارگرو
پاخونونو ته لاس واچاوه, که خه هم دماتی سره مخامخ شول
خودفرانسی دکارگری طبقی دپوهی کچه یی دبره لوره کره اوهواد
یی په تولسزه توگه دو تولنسز انقلاب په لور پرمخ بوت.

۴ په آلمان کی دکارگري طبقي غورخنگ: آلمان
دنونسمی پبری په لومریو وختونو کی له اقتصادي پلوه دفرانسی با
انگلستان نه ددر وروسته و اویوموتی دولت یی نه درلود. په دی
هبواد کی دصنعت دلبری ودی له امله کارگره اه هم لاوروسته
منخ ته راغله. سربیره پردي په آلمان کی دبورژوازي دسموكراسي
دنشتوالي له امله كارگري سازمانونه هم له هبواد غخه بهر
جورپدل (سوس اوانگریزکی) لکه "د آلمان دخلکو اتحادمه" چی
هخه یی کوله دآلمان دكارگري غورخنگ لارشوونه له بهرنه و كي
خو خنگه چی ددوي اردکی دآلمان دمختلفو انالاتو له کارگرو سره
کمی وی ویی نشوکرای دکارگری طبقی غورخنگ ته هبخ دول
مرستندویه لارنونه وکري. سره له دي خپله کارگری طبقی په
آلمان, اویه خانگری توگه صنعتي سمو , کی خلانده مبا بارزی سرته
ورسولی. په آلمان کی دصنانعو لاوده دفسودالبزم بشپر وركاوي
پوری ترلی وه. خنگه چبی دآلمان داتحادیی حکومت؛ چی
دفودالانو نه جورژ, ارینو سمونونو ته یی چمتووالی نه درلود
نوخکه پرته له انقلاب خخه بله لار نه وه پاتی. به تولنزه توگه د
" كمونيستي مانیفست" تر خپربدو مخکی په اروپاکی دکارگری
طبقی غورخنگ خپل سری ارخ درلود اوکارگرولاهم دتولنی
اودتولنی دبشپرتیااوخپل تاربخي رول په هکله گدنبی‌لسد

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۷

اوانيبالوژي نه درلوده, له دي کبله دهغوی کرنی خوری وری او
نامنظمی وی اومعمولا دماتی سره مخامخ کىدلی.

به اروپا کی د (۱۸4۸-۱۸۴۹) کلونو انقلابونه:

په دی کلونو کی داروپا په مختلفو هبوادو په تبره بیا فرانسه کي
پوشمبر انقلابونه پپنس شول چی په هغو کی کارگرو فعاله اورغانده
رول درلود. لومری به فرانسه کي کارگرو بو خه برباوي لاسته
راوری او لوبه بورژوازي پرشاتگ ته اره شوه خو په پای کی. (کال
۱ ) د درم ناپلئون کودتا سره په فرانسه کي سو دول خیل
سری حکومت منخ ته راغی اودستری بورژوازي له حکومت خخه
بور زوا فتموگراشنک خکوت ند دلب ۵ مسعاه لانتخاند بان بشیه:
په نورو اروپایی هبوادو لکه اترش, آلمان, پولنه, انتالسا
اوهنگري کی هم انقلابونه پپش شول خوئولوماتی وخوره. سره له
دی دغو انقلابونو وکرای شول په نولرهبوادو کی د فودالي اریکو
پاتی شوني ااسته وغورزوي اود پانگوالی دلابشپرتیا او د کارگری
طبقی د ودی او پوهی سره مرسته وکري. د (۱۸۶۸-۱۸۴۹) کلونو
په تولو انقلابونو کی تاکونکی رول دزبارکشو پرگنو په تبره بسا
دکارگرو پر غاره ژ اوپه دي انقلابونو کی دلومري خل دپاره کارگری
طبقی خپلی خبلواکه ساسي اواقتصادي غوشتنی وراندي کری.
په اروپا کی دنومورو انقلابونو دماتی تر تولو لوی سبب دلسبرال
بورژوازي خانت و. دغی طبقی چی زیاتره بی دخلکو دغورخنگ
نه گتی پورته کولی اود خبلو طبقاتي تنگ نظره گنو لپاره یی په
نقلاب کی برخه اخستله همدا چی دکارگري طبقي دغورخنگ
دودي سره مخامخ کبدل, پر شاتگ یی کاوه اوزورواكي سره په
سازشت کولو او ببرته پرشا تللو سره یی خلکو ته خضانت کاوه.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۸

دمارکستسم پندایشت
(دپرولتارنا علمي امدپالوژي)

دیرولتارنا انببالوژي مارکسسم لنننیزم ده. مارکسسم
دنونسمی پبری په دوهمه نمایی کی ددغه وخت ددرنو کمي
بهرونو پر بنستِ پراختسا آوبشپرتا ومونده. د مارکسسم دغه
دری بنسته په دی دول دي: دفرانسی انکبری ال (تخضلي)
سوسالزم. دآلمان ن کلاسنکه فلسفه اود انگریز سناسي اقتصاد.

۱-تخلي يا انگیربال سوسالزم (اوتوپسک): دنولسمی
پبری تر نسمایی پوری داروپا کارگره طبقه زباتره دبورژوازي انیا
لوژنو او با انکیریال سوسسالبزم تر اغسزي لاندي وه. انکبریال
سوسالبزم دبر پخو امنخ ته راغلی . دغه مکتب. دپانگوالودزور
زياني اوزببباک په وراندی دکارگري طبقی دغبرگون اونافرمانی,
بسانونکی . دانکپربال سوسالبزم لومرنسو استازو توماس مور
بابوف. کامپانلا. مورلي او نورودتولنی سختی نااندولی نه چی
انسان خخه دانسان پرزببنساک ولاره وه په کلکه غندنه کوله
اودوی عادلانه تولنی دمنخ ته رانگ غوشتونكي و. ددوی په اند.
نوي تولنه کی باده دي تول خلک. دژوند تولو کچو کی له
اقتصادي, ساسي او معنوي پلوه برابروي. هغه لونه مسئله چی
دوی نشو کولای حل بی کري. داوه چی نوي تولنه خنگه بانده
دی تسنگه شي او دغه تولنه یی درشتانی ژوند نه لري خیز
انگبرله.

ددغه دول اند بووتلی استازی توماس مور خیله راتلونکی
تولنه دبو خالي اپو (اتوپا) په نامه ددغه تاپو دبومسافر له خولی
ته انور کردده اوله هنه وروسته د "اتوپا" کلمه دغيرواقمي اوته
ترلاسه کيدونکي خیزپه قطار کی راغلی ده.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳۹

سن سیمون, رابرت آون اوفورده اتو پسک (انگبریال)
سوسالبزم ته په نونسمی پبری کی لاپراختا ورکره او واقست ته
ی لابردی کر. دوی د پانگوالی تولنی تضاد ونه کتل اوباور یی
درلود چی بورژوازي انقلاب دزىارکسانو لپاره آزادي او برابري نده
دالی کری: دوی به پانگواله تولنه باندی دشرم داغ لگاوه. د هفی
کرغبرنتوب او ناولتیا ی په داگه کوله او پرخای یی دزببساک او
طبقاتي مبارزی نه خلاص بونو ی نظام غونت.

دمارکسبزم (علمي سوسیالبزم) دغو مخکسانو (دکار په
مقابل کی دتولیدشوو مادي شتمنیو وبش) داصل پلي کولو او
دخلکو د اساسي ارتیاوو پوره کولو دیاره دتولید دبشپرتیا اهمیت
درک کری ژ او آن یوی دغسی تولني ته درسبدو دپاره یی
دخینولارو وراندیز کاوه.

سره له دی انکبریال سوسیالیستان ونه توانبدل په ول
حققت پوه شي, خکه دتولنی نه بي علمي خیال نه درلود او به
طبقاتو باندی دیّولنی دوبش علمي علت یی نه پپژانده. دلورو
طبقو دشتون آر (منشا ع) رٍ یی دخنو زور واکو شنطاني طبیعت
کانیه چی سا خویبی دژور اونا : یی دنورو لارو نه شتمني او آن
دکمزوره خلکو خان په په خپلی ولکی کی راوستی دی. اوپه دی باور
و چی دلوروطبقو دغه وگري فاشانانه منخ خْ کی پر یوشانته والي او
برابري ولاره اودتضادونو نه خلاصه وه تولنه کی دژوند دخوند نه
ناخبره دي اوله دی کبله دئولنی دتضادونو دحلولو او عدالت
دتسنگولو رشتونی لاری دموندلو نه عاجز ژ او داسی یی انکبرل
چی شتمنو ته په پند او نصحت ورکولو او دببلگه نبزو بونتونو په
جورولو سره کولای شي دطبقاتي تضادونو نه خلاصه تولنه جوره
کري. دوی دطبيعي اوتولنیزو قوانینو په توپیر نه پوهبدل او په
دي باور ژ چی کولای شو تول انسانان په بو خلکو او بدو خلکو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۶۰

ووبشو. تخضلي سوسالستانو نه شو کولای د پانگوالی تولنی
پربشپرتیا باندی واکمن قواننن اوهغه ولنز خواک چي دیام ور
تولتي دجورولو وس لري. کشف کري. داتول هفه کشضات دي
چی مارکس, انکلس اودعلمي سوسالیزم نور مشران یی په موندلو
بريالي شول.

۲- د المان کلاسکه فلسفه: فلسفه داسی پوهه ده چی
دطبسعت. بشري تولنی او تفکر تر تولو عام فوانمن خبري. دوخت
په تبربدو سره طبسعي او پولنسز علوم دبشپرتیا داسی کچی ته
ورسدل چی دنوي سمي علمي فلسفی دپنداشت لومرنی توكي
(مقدمات) پی شوني کرل. دساري په توگه په۱۹-۱۸ پبری کی یه
طبعي علومو کی دریو مهمولاس ته راورنو (کشفونو). د نوی
ماترىاليستي فلسفی دپنداشت بنستونه رامنخ ته کرل. دانرژي او
مادي دپاینت قانون چی دشوروي پوه "لومونوسف" اودفرانسوي
پوه "لاوازیه" به واسطه کشف شو ثابته کره چی هبخ شی پخپل
سر منخ ته نه دی راغلی او هخ شی له منخه نه خي بلکه سوازی
دو حالت نه بل حالت ته بدلون مومي. دمادی دپایشت قانون
وشودله چی تولی پددی دمادي دخوخست اوبدلون دبیی پرته
بل خه نه دي او هبخ خالق ندي پپدا كري بلکه تل ژ او وي به.
دوهم کشف. دژوندو موجوداتو دجورست واحد "دژوندینکی
کشف!" دی چی د روسی "گارسانننف او المانی "شلاندن"
او"شوان" لاس ته راورنه ده. دی مسئالی په داگه ثابته کر ه چی
تول ساکش اوکیاه دژوندينکي په نامه سوه گد آر (منشاء) لري
اوحجره هم دمختلفو مادي عناصرو پرته بل خه نه ده چی په
خانگري جورشت سره یی نونوی کبفست د "ژوند" په نامه منخ ته
راوری دی. به بله ژبه ثابنه یی کره چی ژوند هم دمادی
دخوخشت بوه بیه ده. داروین دساکنو د بشپرتیا علمي نظر یی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱2۱

په وراندی کولو سره چی دعلمي ازمپنستونو اولاس وندونو
(مدارک) پر بنست ولاره وه, دطبعي علوموپه درسم لوی کشف
بربالی شو. داروین په خپلو پرله پسی ازمبنستونو ثابته کره چی
اوسني راز راز ژوی او گساوی د هماغی لومرنی ژونکی له بشپرتیا
خخه منخ ته راغلي. دژوند دپاست دپاره ددوی دوامداره هخی
دهغوی دبشپرتیا سبب شوی دي. دنو دغه شان علمي پرمختیاوو
تراغپزي لاندی د دوو آلماني فلسوفانو هگل او فوبرباخ نظردات
خرگند شول. هگل له نوو علوموخخه دکیّی اخیستلو طریقی
(تضاد. بدلون او بشپرتياء بوله بل سره د شکارندو يا پدیدو ترلتا
اونور) دطبعت اوتولنی دشکارندو (پدیدو) به خبرنه او شننه کی
و غخولي او دنالکشک یی بوي لوري کچی ته اوچت کم. خوهگل
دخپل اييياليستي باور له امله داسپی انکپرله چبی مادي نری,

دمطلقي انیا اوتولنسزشعور تجسم دی اودمادي نی بشپرتیا هم
دهماغی "مطلقي ابا" او "تولشز شعور" دبشپرتیا غبرگون دی.
فوبر باخ دماتربالسزم دفلسفي په پر مختگ, ترقي اوبشبرتیا کی
دبره لونه ونیه لري. ده د هگل داندبالیزم به غندنه کی دخیپل
گر مارتال یکیو گم تاور هو دس شاه
اوطیسعت دانسان دشعور نه دباندی او خپلواکه شتون لري. خو
فویر باخ دهگل دانیبالیزم خخه پرخنه کبدلو سره سره ونه
توانبد دده د دنالکشک نه گنه واخلی. فویر باخ دئولنسزو مساللو
په پوهبدلو کی ایدیالیست پانی شو. ده دانسان دتولسز ی بشپرتیا
بنستِ دمادي تولند په وده کی نه. بلکه په شعور اومذهب کی
لتاوه. په همدی سیب په داسپی حال کی چی خدای اوعسوي
مذهب یی رداوه. دنويی تولنی دجورولو لپاره دانسانانو دمننی پر

بنستٍ دیو نوي مذهب دبنستِ ایسودلو په هخه کی و.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱:۲

۳- دانگرز سساسی اقتصاد: دپانگوالی دتولند طرشقی
بشپرتیا؛ دعلم نوی نوی خشانگي بعني سساسي اقتصاد دبشیرتیا
سره مل وه. په هغه وخت کی چی بورژوازي دوی مخکسی طبقی
په توگه دفمودالبزم مخي ته ولاره وه دپانگوالی تولسد پر بشپرتیا
باندی دواکمنو قوانسنو علمي پيژندگلوي او فضودالي تولسدي اریکو
نابودي سره یی مننه شودله او دغه وخت ژچی ۵ بورژوازي
اقتصاد علم. بیه ونوله. بنستِ اسشوونكي یی انگرسزي پوهان
"آدام اسمنت" "دیوید رنکاردو" او نورژ. لکه دیوپلورتوكي دتولند
دپاره سرته رسبدلی کار اودهغه دارزشت دکچی تر منخ اریکی په
خبردبورژوازي سساسي اقتصاد دبرمهم قانون کشف کر او د بشري
اریکو د «بري مهمی خانگی بعني د تولسدي اریکو علمي مطا لعی
بنستِ یی کبنود. دیو لنسزوعلومو نوروخانکو لکه تارسخ. حقو ق
او داسی نور و هم لا زیاته وده وموندله.

دمارکسزم - لنینیزم پنداشت چی دستر و بنستِ اود
ونکو مارکس او انکلس په وسله د پرولتارنا د انقلاب په نشوونخي
بدل شو سوه پّولزه انقلابي نظریه ده چی درسو لوسو برخو
(فلسفی. ساسي اقتصاد او دعلمي کمونسزم سوري) نه جوره
شوی ده.
ناریا فلسفه:

دمارکسبزم فلسفه ددبالکتسک ماترنا لبزم او تارخي
ماتربالبزم خخه جوره ده. دمارکسبزم دتسوري سته دوبنالکتسک
ماترنالبزم فلسفي پوهه ده چی پر طبسعت. بشري تولنی او شعور
باندي واکمن عام قواننن بسانوي. مارکس اوانگلس دفلسفي په
تارخ کی دلومپي خل لپاره ماتربالبزم او «الکشک ته په پوهوی
(آگاهانه) نووالی بشلی او هغه قوانمن بی کشف کرل چی په تولسز
ه توگه دانسان, تولنی او طسعت دبشپرتیا او خوخست پرنری

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱:۳

واکمن دي. ددالکتنک ماترنالبزم له دی کبله ماتربالستي دی
چي باور لري طبسعت دهبخ خواک په وسبله نه دی پسدا شوی,
تل و او تل به وي او شعور په لورو پپاو ونوکی دمادی د ودی
محصول دی. ماده او شعور دخپلو دنننیو تضادونو پر بنستِ
بشپرتامومي او دغه بشپر تادکمي بدلونونوپه توکه دی چی په مو
اكلي پراو کی دکنفی توپ (بو حالت نه بل حالت ته بدلون) په
توگه منخ ته راخي. مارکس او انکلس دیولنی دبشپرتیا پرواکمنو
قوانننو باندي ددبالکشک مایرسالبزم په غخولو سره د تارسخي
ماتحالترم بسا کبشود::حارتخی ماترتالبزم لهادی کبله
ونالکشکي دی چی باورلري بشري تولنی دخپلو دننشو تضادو
نوپر بنستِ بشیرتیا مومي او دغه بشپرتیا دکمي بدلونونو په بیه
دی چی په تاكلي پراو کی دكنفي توپ (انقلاب) په بیه دمو تولنسز
چوکاتِ نه بل چوکاتِ ته بدلون مومي. تاربخي ماتربالسزم له دی
کبله ماتربالیستی دی چی باورلری دبشر ي تولنو بشپرتیا په
لومری درجه کی دهغو دمادي تولید طردقی دبشپرتیا او دیولنی
دنننشو عواملو دودي تر اغبزي لاندی سرته رسيري نه د تولیز
شعور په وسله. شعور په خپلو تولو بو کی دمادي تولند دبشیر
ناد کچی سره سم بشپرتا مومي. دمو لده خواکونو بشپرتا د
تولتي داریکو او مخبنا تاکونکي ده. تارنخي ماترماسزم د تولني پر
پراخضا اه شیر تن بانتاق ژاکمن عام قواتی غبرق؛
مارکسبستی سباسی اقتصاد:

سناسي اقتصاد هغه پوهه ده چبی دیولنی ببخبنا
(واکمني تولسد ي اریکی) د پلنینی او مرنی لاندي نسسي. داپوهه
هغه قوانمن خبري چی دتولنی د بشبرتیا په ببلاببلو پراو ونو کی
دمادي نعمتونو دتولند په طرقی او دهغه دوبش پر خرنگوالي
پوری اروند دي. به عین حال کی سناسي اقتصاد دمولدخوا کونو

اوتولد ي اریکو ترمنخ اریکی او دمخبنا او ببخبناترمنخ اربکی تر

مارکسستي ساسي اقتصاد په پانگوالو هموادونو کی
دکارگرو او په نورو پخوانسو طبقاتي تولنو کی دنورو زبارکّا نو
داسارت او بندگي دنبستي او محرومي مادي علتونه روسانه كوي
او بُسي چی دبشر دناریخ په اوردوکی په زبارکشوطبقو باندی
زورزیاتی نو تصادفي او سا آسماني چار ندی بلکه دزببساک گرو
رژمو او دلبركي (اقلیت) په وسسله د «بری (اکثریت) استثماري
اریکو دشتون معلول و. او بوازی نه پخلا کپدونکی طبقاتي مبارزه.
دطبقاتي رژنم (پانگوالی) له منخه ورل او دپرولتارنا ددنکتا توري
تسنگبدل دي چی زیارکشان له زبببماک خخه زغوري.
دعلمي کمونبزم تسوري:

دا علم د ساسی اقتصاد او تاربخي ماترسالبزم نه لاسته
راغلو پانلو پر بنستِ د پانکوالی رژنم ارننه رنگبدنه بسی. علمي
کمونبزم ثابتوي چی پانکوالی سستم نوازي دقهر نه دک انقلاب
له لاری سوسالبزم ته اوري اوله دی کبله په دي اوشتون او
دپرولتارنا دنكتاتوري باندي واکمن قواننن خبري. با بانوي چی
خه دول باد کمونستي نوی تولنه جوره شي. ددغی مسئلی په
بسانولو کی دعلمي کمونبزم شوري دغه دری دندی سرته رسوي:
دنوی تولنی دمادي اوتخنشکي ببخبنا د جورول و طرقی,
دكمونيستي تولنی د تولنسزو اریکو جورشت او دنوي دول انسان د
چوکاتِ جورونه. دعلمي کمونبزم دنسوري په جورونی اوپه عام
دول د مارکسبزم په ودي کی د اروپا د مختلفو هبوادو په ولسي
انقلابونو کی د کارگری طبقی مبارزی اوپه تبره بسا دفرانسی
دپرولتاربا مبارزی؛ اوددغو مبارزو له ودی سره جوخت دکارگری

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱:0

طبقي دمبارزو سازمانونو جوربدل؛ په خانگری توگه دکمونسستانو
اتحادبه اولومری انتر ناسونال اوپه پای کی دپارس کمون
داهمست لرونكي دی چی هغو ته لنیه گو ت نیونه کوو.
دپارس کمون:

دنولسمی پبری به نمایی کی د فرانسی زورواکي
(استبداد) دولسي پرگنو دغوتنو په وراندي ولرزسده او درسم
ناپلون دکورنسو ستونزونه دخلکو دپام ارولو دپاره پروس (آلمان)
سره جگری ته ور ودانگل اوخنگه چی اردو نوی دغسبی جگری ته
تساری نه درلوده اودخلکو پرگنو هم ورخنی ملاتر نه کاوه.
دبشپری ماتي سره مخامخ شو. د (۱۸۷۰) کال سپتامبرکی
دفرانسی داردو دماتی خبر پارس ته راورسبد. د قهرجنو خلکو پر
گنی واتو نو ته راووتلی او مقننه مجلس ی به خبلی ولکی کی
راوست. دفرانسی بورژوازي د پرگنو ددغه ور خنگ نه په خبله
گنه کار واخضست او د«ملي دفاع دولت» په جورولو سره بی
دجنرا ل تر وفو په مشری حکومت په لاس کی ونیو. دپارس
کارگرو هم دخپلوخانگرو ساز مانونو په جورولو لاس پوری کراو په
انترناسسونال پوری اروند ساز مانونودپارس په دوو برخو کی
دپروس (آلمان) اردو دبرغل په وراندی دمقاومت او تارسی تولنی
جوری کری چی به سرکی یی دار دمركزي انجمن (پارس
کمون) لارشود پلاوی خای درلود. کمون ژمنه وکره چی دپارس
په دفاع کی به دولت سره مرسته كوي اوپه عسن حال کی یی
دخیل عمل کرنلاره اعلام کره چی دهبواد دفاع لپاره دولسونو به
وسله وال کولو دپولسس رنگولو او دشاردمركزي انجمن با کمون
سملاسي تاکنو باندی ولاره وه. دپروس لنکرو پارس کلابند کر
دکارگرو داتلولي دفاع سره سره. پای کی دبورژواز ي دولت
دخانت له کبله د تروفو د سرتبرو له ماتبدلو سره فرانسی مانی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۶1

وخوره. . دفراد نسی دملي مجلس تاکنی دآلمان ن داردوبه مرسته
ترسره شوی او دای مجلس چی به بشیره توگه یی ارتجاعي به
درلوده منخ ته راغی. د "تي بر" به مشری دوه کابننه جوره شوه

چی سمدلاسه یی آلمان سره دسولی ترون لاسسک کر او وپسله
شوه چی دپارس خنی سسمی تر سوي مودي پوری نیواک کی
پاتی شي. ملي گارد خپلی وسلی ونه سپارلی او ددغه خانت په
وراندی یی دمبارزي او دریخ هوه وکراوسره له دی چی تي سر زور
ته لاس واچاوه زدار کشان تسلنم نه شول بلکی برخلاف, دپارس
کنترول یی عملا په خپل لاس کی واخضست.

دملي گاره فدراسبون (پارس کمون) لارشود پلاوی
دانجمن لپاره دیاکنو کولو ته ملا وترله اوسرببره پرديی خبله
کرنلاره یی په دی توکه اعلام کره: دنورو بشارنو سره دارنکو
تینگول, دتولو دولتي مقاماتو دتاکنو لپاره انتخابات. دحرفوي
اردو او پولسو له منخه ورل. دمزدوركاري او چرکری (گدایی) له
منخه ورل اوداسی نور.

دپاریس کمون دتولنی لپاره دخلکو تاکل شوی استازی
۶ تنه چی زیات بی دکارگرو. کارمندانو اود ازادو کسبکروله منخه
واوتزنی‌ نمسای ی رتوسایین پلوه خبلادکی اویروتن ق
پلودانوخخه وو.

" بلانکی دبلانکسستانو دانجمن بنستِ اشودونکی اودفرانسی دتخلي
(انگپریالو) سوسالسستانو خخه و. هغه په دي باور ٍچی دولتی واک
باید دمترقی اومخکشو عناصرو په لاس کي وي او دولسي پرگنو
بت ارتا نشته.

" پرودون- دفرانسی د وروکی بورژوازي نامتو اقتصاد پوه ژ چی دده
دمکتب پلوبان, پرودونستان بلل کیپری.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱:۷

تولني (پارس کمون) دواک ترلاسه کولو وروسته,
پخوانی دولتی دستگاه رنگه اوپر ای یی خپل حكومتي ارکانونه
کسنول. دکارخانو دخشتنانو لاسونه پی کارخانو نه لند اواداره یی
کارگرو ته پرشوده. دکارگرو دکارشرابط پبی شه کرل اودنوي
دولتي مقاماتو تتخواه یی دماهرو کارگرو ترکچی رانسیه کره. تش
اپارتمانونه یی اروکورنو ته ورکرل اوداسی نور.
دپارس دکمون مانی:

د تي بر بورژوازي حکومت. دپارس کمون دورخ په ورخ
زناتبدونکي خواک په کتلو سره د آلمان صدراعظم بسسمارک سره
سازست وکر. اودتولنی (کمون) د خپلو لپاره یی فعالانه ساری
ونوله. به ۲۸ مي کال ۱۸۱۷ د اردو دپراخه برغل په وراندي,
دپارس کمون زره ورتانه کی دفاع سره سره. په پای کی د
پارس کمون حکومت راوپرخبد. دپارس کمون دماتی لوی
علتونه په تولزه توگه دادي: دواک ترلاسه کولو لپاره دولسي
پرگنو او کارگرو دتماري نشتوالی, په کمون کی دمختلفو گوندونو
شتون چی دخنو مهمو مستالو لکه دىوسوسالستي حکومت او
دنوي طرز دولتي سازمان جورست دخرنكوالي په ایه یی سود بل
سره هم غبري نلرله. دکمون له وتلو مشرانو نه هبخ سو په علمي
قلسفی او اندبا لوژي سمبال نه ژ او دتولنی دبشپرتیا له قوانسنو نه
پی پوره پوهه نه درلوده. دکمون دبری غري دطبقاني همكاري
پلوسان . بلی خوا نه کمون ونشوکرای دبزگرو سره پیوستون
تینگ كري او په دی هکله یی دولتي کرنلاره جوره نکره اوهم
مخکی له دی چی دبمن ته کلک گوزارونه وركري په تاکنو یی
لاس پوري کر, ملي بانک پي ونه سوه او دپیسو له پلوه تنگسا
سره مخامخ شول اوپه پای کی دمختلفو ولانتونو سره یی اردکی

سرببره پرهغه خه چی ووىل شول دپارس کمون خپلی
طبقی پوری دترلي دولتی خواک جورولو لپاره د پرولتارما لومینی
هخه وه. اوله دی کبله د هغه نه لاسته راغلی تجربی د علمي
سوسالنزم د ودي او د پرولتارنا دنكتاتوري دتسنگّستِ لپاره دسر
داهمست وردي او ناد به پی تل په تاربخ کی پاتی وی.
دکموننستانو اتحادنه:

خنگه چی په لنده توگه مو وکتل دمارکسزم دپدابست
یشک رون رجا وا که گرنه ابا شاسی کاس یه
درلودل. که غوستل یی اوکه نه ی غوشتل په وروکی بورژوازي
اوبورژوازي پسی راشکل کبده. دپرولتارنا دگوند با ساسي سازمان
جورول آسانه کار نه وٌ. په تبره ببا چی دوروکی بورژوازي او انکپر
والو راز راز ناسمو اوتخلي نظراتو د اروپا دپرولتري انقلابیونو
پرچاپرنال باندي سبوری غورولی . ددغو ناسمو خو په عسن
حال کي اغبزمنو نظرناتو له جملی نه د "پرودون" نظرنات و.

پرودون: پرودون دفرانسی دانکبروالو سوسالیستانو له
دلی اودوروکي بورژوازي ماهست لرونکی . ده دپانگوالی پرسسستم
دسختونیوکو او تودو جملو په وایندبی کولو او پرولتارنا ته دخلوب
(سراب) به انخورولو سره دپرولتارسایی مب‌ارزننو په تبره بسا
تفرانسوی وانانی او مان پراخد فش رونه ان بر شاه شنو|
راتول كري و. او په خپلو انارشستي او وروکی بورژوازي نظرباتو
سره پي هغو ي بي لاری گول.

مارکس. دپرودون "د بیوزلتوب فلسفه" په خواب کی په
خپل اثر اد فلسفی بیوزلی" تر عنوان لاندی دده د وروکی
بورژوايي نظرمات وتکول او په ترخ کی یی دخپلو فلسفي
اواقتصادي اندونو دبر تكي بان کرل.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱:۹

د کمونسستي اتحادیی جورشت: مارکس اوانگلس دتولو
نورو انقلابسانو خخه مخکی په دی فکرکی دوب شول چی لازمه
ده داروپایی هوادو دانقلابسانو ترمنخ منظمی ارکی آ وی کف
تسنگ كري شو دپانگوالو "سپپشلی اتحاد" به هر وخت کی هلته
اودلته دپرولتري غورخنگونو دخپلو توان ونلري. په دی موخه
لومری "دكمونستي اربکو دکستو" ترسرلیک لاندی کستی ه
بروکسل کی دمارکس په مشری جوری شوي چی دنده یی داروپا
دكارگري سازمانونو او له دغی جملی د انگریز له چارتستانو سره د
اریکو تینگول و.

دمترقي سازمانونو نه سود آنیاوگرو اتحاد" ژ چی
دانگپریالوکمونسستي عقاسدو لرونکی سو بت سازمان ژٌ چی
داوانتلننگ یه نامه بو الماني درزي جو رکری و دغه دله به عامه
معنی دعدالت دتسنگپدو پلوی وه او غوشتل پی دانسانانو منخ کی
دطبقاتي تراو پرته برابری اریکی سنگی شي تول نکمرغه
اوسوکاله وي اوداسپی نور. ددی سازمان شعار داو: تول خلک
بودول (برابر) دي". جوته ده ترهغه وخته چی دمارکسزم عقاند و
لابیه نه وه نسولی, دوانتلسنگ عقابدومثبت رول لوباوه. مارکس
اوانکلس دبره هخه وکره خوددغي دلی مشران دطبقاتو په هکله
ددوی د انکبرنو په ناسم والي او کچه (خام) والي وپوهوي او
دنرنوالی پرولتارما تارسخي رول ور وپپژني.

دمارکس اوانگلس دزده کرو له کبله ددغه سازمان دبرو
غرو مارکسزم ته مخه کره. نوری غونتنی او ارتاوی په پای کی
د" کمونستانو اتحادیی" په پنداست سرته ورسبدی.

دکمونستانو اتحادیی"علمي کمونزم" ته دانگبریال
(تخیلی) کمونسزم په بدلون کی ستر رول ولوباوه او "تول خلک یو

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۷

دول دي شعار" دنری کارگرانو سره بو شی" پر شعار باندی بدل
شو.

دکمونیستانو اتحادیی بوه اساسنامه جوره کره. ددغی
اساستنامی په لسومری ماده کی داسي وسل كبسبري:
"دکمونسستانواتحاديي موخه: دبورژوازي راپرخول اودپرولتارما
دواكمني تسنگول, دزری بورژوازي له منخه ورل چی په طبقاتی نه
پخلا کیدلو باندی ولاره ده. دبورژوازي او دطبقو او خصوصي
مالکنت پرته دبوی نوي تولتی بنستِ ابشودل".

د"کمونستانو اتحادیی" لومرنی کنگری مارکس او
انکلس ته دنده ورکره چی دسازمان مرام لیک مرتب کري. دغه
مرام لیک د " کمونست گوند مانیفست" په توگه خپور شو او په
دغه مانیفست سره به تاریخ کی دیرولتارنا دنرسوال غورخنگ,

۱

نوی پسر پراندستل شو.

دکموننست گوندمانیفست:

مارکس او انکلس دکمونست گوند مانیفست دجورولو
لپاره په مساشتو مساشتو وخت ولگاوه ترخودغه مهم تارخي اثر
دلوميي خل لپاره په کال (۱۸6۸) دمارج مساشت. په لندن کی به
آلماني ژبه او با په نورو ژبو خپور شو. به رستاچی دغه (۲۳)
مخز اثر يودمارکسستي دبرو مهمو آثارو خخه دی چی تراوسه
یی به لسکونو اوبلکی په سلکونو مسلونو نسخی په دبری نریوالو
اوسمه سزو ژبو خپری شوي دي. دغه ستراثر دمارکس او
انکلس دعلمي لاسته راورنو دهغه وخت ترتولو اوچت تکی دی.

دکمونست گوندپه مانیفست کی دلومري خل لپاره
دمارکس او انکلس زده کری په منظمه توگه ورانديی شوی دي. په
دی کتاب کی دمارکسزم دری برخی - بعنی مارکسبستي فلسفه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱5۱

علمي کمو نسزم او ماركسستي اقتصاد بو تر بله په دىالكشکي
کلکو ارنکوسره دمنظمی زده کری په بیه راغلی دي.

دکموننست گوند مانیفست په سوه سریزه اوخلورو
فصلونو کی مرتب شوی دی. ددغه اثر په سرنزه کی هغه چاپبردال
چی په هغه وخت کی په اروپا باندی واکمن ژ به «بره لنیه توگه
بان شوي, له هغی خن به سریزه کی داسی لبکل شوی دي:

"اوس هغه وخت رسبدلی دی چی کمونسستان خیل
اندونه. موخی اوهیلی دتولو نربوالو په وراندی په داگه ببان کي
اودکمونسزم دخبری (شبح) کیسی پرخای دخپل گوند مانیفست
وراندی كري".

"بورژوانان او پرولتاردا": دمانیفست دلوميي فصل عنوان
دی. به دي فصل کی دبشري تولنی اوپرولتارما يي غورخنگ
دبشپرتیا خخه سوه تولیزه خبرنه وراندی شوی ده. تارخي
ماترسالنزم په منظمه او د منلو ور توگه جمعيندي شوی
اوداحققت په داگه اعلام شوی دی چی تول تاریخ (دلوميي
کمون نه دتیربدو وروسته) بعنی دبشر جورکری تول تاریخ په
طبقاتي مبارزو ولاردی اوددغه طبقاتي نه ودربدونکو مبارزو له
کبله په بشري تولنه کی تولنی اقتصادي جورنتتونه (صورت بند
ي) بو دبل خای نسي. دمرستوب سستم له منخه خي اوخای
یی دفسودالنزم سستم نسي چی هغه خیل خای دیانگوالی,
اقتصادي- تولنیز سستم ته ورکوي اوله هغه وروسته
دادسوسالیزم تولشز سستم اوپای کی کمونزم دی چی توله
نری به وندسي. ه دي فصل کی مارکس اوانکلس دیرولتارما
تارنخي رول بسانوي اوپه داگه بسی چی هفغه وازنی‌طبقه چی
دپانگوالی تولنی دبشبرتیا به بهسر کی دکمي او كنفي پلوه

دبورژوازي په وراندی وده كوي, اوهفه سوازنی طبقه چی تر پای

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۲

پوري انقلابي ده ترته نه گوري راتلونکی بشپرتیا غواري,
دبشپرتیا به بهسرکی انقلابي پبوستون مومي اودبورژوازي سسستم
دله منخه ورلو اودسوسا لمستي نوي سستم اوپای کی دبی
طبقی تولنی دبنستِ ابشودلو وس لري, هماغه پرولتاربا ده. دوی
وسودله چی پرولتارنا داسی طبقه ده چی نورتولنسز طبقات اواقشار
پرخان باندی راتولوی اودآزادي بيسونكي انقلاب په لوریی
لارشوونه کولای شي.

"پرولتارسااو کمونستان": دمانفست ددوهم فصل
سرلیک دی چی دکمونستانو اریکی دکارگری طبقی سره او
دپانگوالی تولنی دبدلون دیاره دکمونستانو کرنلاره بسانوي. په
دي فصل کی مارکس او انکلس بادونه كوي چی کمونستان
دتولی پرولتارما نه بسلی او دكارگري گوندونو ضد هبخ راز گتی
نلري. او نورو تش په نامه كارگري گوندونو سره یی توپیر په دی
کی دی چی دوی په پرولتاربایی انتر ناسونالسزم باور لري اودتولی
پرولتا ربا گدي گتّی, پرته ددوی دملست نه, به پام کی لري او
سرببره پر دی کمونسستان داسه توب لري چی په انقلابي تسوري
سمبال دي. دوی د ربا اوتگي هغه پرده چی بورژوازي اویه تبره با
"ددوی سوسال دیم‌وکرات" استازي یی دپانگوالی تولنی
پرترخوواقصاتو باندی غوروي اپسته غورخوي اوددي تولنی
ماهست چی دزبارکشانو به ظالمانه زببنشاک دوروسته پاتی ملتونو
په لوتماری, اودپسسو په واکمني او تر تولو بدو اخلاقي اصولو
باندی متكي دي. په جاگه کوي. دوی خرکندوی په کمونسستانو
باندی دبورژوازي دوزوت ‏ گنی کمونستان دملکت د اصل په
تمه ورلشدی تضی ارادن هه فرش علیت روج
نابودوي او خی شرنکی كوي, داتول د وری بورژوازي د ماهست
خخه سرچنه اخلي. دا پخپله پانگوال دي چی دئولنی ددبری

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۳

آزادي له منخه وري دتولني د غرو نهه پر لسو نه (۹/۱۰) ملکست
سلبوي او د پرولتارما وطن له هغونه اخلي او د ملیتونو منخ کی
دبمنی او کرکي ته لمن وهي, او دا بورژوازي ده چی سخي یی په
حقیقت کی شریکی كري او رسمي او غيررسمي بدلمنی یی دود
کری ده. پرولتاریاء پانگوالی نسكوروي او واکمن خواک په لاس
کی اخلي خو په دغو تولو ٍکرونو کی رشتینی او نیاومنه (عادلانه)
عم ینک کرفی دا حصوضی طالمانه ماکیت بر ای هن خلکوه
عمومي ملکیت كبنوي. د تولني دبری لپاره آزادي رامنخ ته کري
اوملي,فشمتی له متکه :پوس تسخی ۵ شارت اورستسی او
غيررسمي بدلمنی نه وژغوري. مارکس او انگلز په دي انرکی د
ببلوبپلو هپوادونو د پانکوالی له خوا د نیواک لاندی یا مستعمره
ملتونو لویّنه شودلی او د دی تيوري بنستِ ردي چی «بندی
ملتونه د پرولتاریا هملاسی» دي او خرکندوی چی «د یو انسان
په واسطه د بل انسان زبپباک, له منخه تللو سره د یو ملیت په
واسطه د بل ملیت زببزاک به هم له منخه لارشي».

«سوسیالیستی او کمونیستی ادبیات»: د مانیفست دریم
فصل د «سوسياليستي او كمونيستي ادبیاتو» تر سرلیک لاندی
لیکل شوی چی په هغه کی مارکس او انکلز د انکبریال سوسیالیزم
او کمونیزم مختلف بهیرونه چی تر دغه وخته یی شتون درلود
خيري او د سترو تخيلي سوسیالیستانو لکه کرون, فوریه او سن
سیمون مثبتو ارخونو د درناوی په ترغ کی د علمي سوسیالیزم او
کمونیزم برید (پوله) له دغو بهیرونو سره تاکی.

«راز راز کوندونو سره دکمونیستانو اریکی»: د مانیفست
په وروستني فصل کي د بیلوبیلو کوندونو سره د کمونیستانو اریکی
بیان شوي او نورو گوندونو سره په اریکوکی د کمونيستي سمی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹

کرنلاری خلانده ببلگه وراندی کبري. دوی ليكي: کمونیستان په
هر خای کی د هر انقلابي غورخنگ نه چی د اوسني تولنیز او
سياسي نظام ضد سر ته رسبري باید ملاتر وكري او د دغسی
غورخنگونو د اصلي زري په توگه د کمونیستانو دنده بنيي.

په مانفیست کی د پرولتاریا د واکمنی دتینکیدلو ارتیا به
داکه او روضانتیا سره بیان شوی, د برگر انواو نورو قشرونو سره د
پرولتاریا د يووالي تيوريكي او تاريخي, او د پرولتاریا د ديكتاتوري د
ٍینگشت بنستونه اپشودل شویدی. د کمونیستانو موخه داده: «د
بوی طبقی په بیه د پرولتاریا یوموتی کول, د بورژوازي د واکمني
نسکورول او د پرولتاریا د خواک سياسي واکمني».

د کمونیست گوند مانیفست په دی کلکو او تینگو جملو
چی د پرولتاریا خلانده راتلونکی ته په هر کمونیست کی باور او داد
پیدا كوي, پای ته رسبري:

«پربردی د كمونيستي انقلاب په وراندی د واکمنو طبقو
پرخان لرزه راشي. په دي منخ ی به پرولتاریا د خپلو خنخیرونو
پرته نور خه د لاسه ورنه كري خو بوه دنیا به لاسته راوري. د نری,
کارگرو سره یو شي!»
لومٍی انترناسیونال:

د ۱۸۴۹-۱۸۴۸ انقلابونه سره له دی چی دبری یی خپلو
موخو ته ونه‌رسبدل خو د اروپا د بشپرتیا په یون کی یی ژوره
اغبزه پربنوده. بورژوازي اریکی به پراخه کچه وغوربدي. د ۱۸۵۰
نه تر ۱۸۶۰ کلونو په واتن کي پانگوالو اریکو خورا پراختیا وموندله
او د نریوالی پانکوالی بازار عملا منخ ته راغلی و. صنعتي انقلاب
اونوي اختراعات سبب شول چی په زرگونو ستری صنعتي

موسسی د سلگونو او زرکونو کارگرو سره تاسیس شي او په ِ
هپوادونو کي د لارو, د اوسینی پتلو او ببری چلولو جال بی سا

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱9۵

پراختیا ومومي. کارگری طبقي د كمي او كيفي پلوه بی ساری وده
کری وه او داسی شرایط ایجاد شوي و چی به رشتني پرولتري
سازمانونو کی د کارگرو یوموتی کیدل شونی شي.

مارکس او انگلس چی د کلونو راهیسی په نه ستری
کبدونکی توگه په خپل گتور کار سره د خپلو علمي افکارو په وده
او ترویج بوخت ژ د ۱۸۶۰ لسيزي په پیل کی دي پایلی ته
ورسبدل چی کبدای شي د کارگری طبقی نریوال غورخنگ په یو
بین المللي سازمان کی یوموتّی شي او د دغشان یوی دندی سر
ته رسونه په حقیقت کی دیره سخته وه. په مختلفو هبوادو کی
كارگري غورخنگ د فكري پلوه په بشبره توگه خور او د راز راز بی
لارو (انحرافي) نظریاتو او ایدیالوژیو تر اغبز لاندي و.

په پای کی تر دبرو هخو وروسته په ۱۸۶۴ کال کی د
مختلفو هبوادو د كارگري غورخنگ استازي په لندن کی سره

راتول شول او د دغسی یو ساز زمان د بنستِ اپسودونکو کنگره ه پپی

جوره کره. د بنستِ ایشودونکو دغی کنگری, په یو پریکره لیک
کی, د کارگرو د نربوال سازمان دجورولو اصل ومانه او د مختلفو
هبوادو د استازو نه جوره یوه دبرش کسیزه کمیته یی وتاکله خو
د دغه سازمان د بنستِ اپشودونکو اعلامیه او اساسنامه جوره
کري.

دوهی اک تاییوتال کر پلارمادی اکترتانتیوتال لبازهاه
هرارخیزي توليزي کرنلاری جورول د نظر د اختلافونو
لالهاندیو خخه دک جاپبریال کی» دبره گرانه دنده وه. مارکس او
انگان ه توف نتاس تیال ۵ عوشست ۱۷۵ کالب بخو اه
کمونیست گوند مانیفست لیکلی و چی په هغه کی همغشان چی
مخکی مو ورته گوته ونیوله د علمي کمونیزم د اصولو بنستونه په
داکه او غوخه توگه بیان شوي دي.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱9۹۹

د تکلاری په لوميني لاس وندي (سند) کی چی به پای
کی د مارکس له خوامرتب شو دغه اصلي فکر دکار بنستِ ومنل
شوچی د پانگوالی په ودی سره د کارگری طبقی ژوند نه شه
کبري. دغه طبقه یواخی په مبارزی سره خپل حقوق لاسته
راورلای شي او دغه مبارزه هغه وخت آغبزمنه کبدای شي چی
سياسي ارخ ولري او د خپل طبقاتي حکومت په لور د پرولتاریا
لارشوونه وکپي.

مارکس په شکاره او پوره سادكي سره دشمپرو اولیکنو په
استناد ثابتوي چی دپانگوالو د ادعاوو سره سره دصنعت او
سوداكري وده دکارکري طبقی ژوند نه نه كوي او نه به یی سشه
كري او ثابتوي چی دغه وده تر هاغه وخته چی دپانگي دقن

واکمني لاندی وي. دکارگرو په سوکالی تمامبدلای نشي نشي. دزیار
کسانو د ژوندانه د وضعی د رشتياني بدلون بنستِ د کی واک
لاس ته راورل دي.

مارکس ليکي:

«اوس په تولو اروپايي هبوادو کي د هر متفکر لپاره
دمخکنی قضاوت پرته دا روضانه حقیقت دی چی نه د ماشینونو
بشپرتیا, نه په تولید کی د علومو په کار اچول نه د ارتباطي
وسایلو به کول, نه نوی مستعمری, نه نوژ بازارونو ته کده کول,
نه آزاده سوداگري او نه په تولیزه توگه داتتول, د زیارکشو پرگنو
نيستي له منخه نه وري. د مولد خواکونو اوکارهر راز راتلونکی وده
په اوسني نيمکري بیستِ سره ناچاره تولنیز ی هیلی ناهیلی
لاژوروي. او نه پخلاكبدونكي تضادونه زياتوي. یوازی هغه خوک
دغه روسانه حقیقت نه مني چی په دروغجنو هیلو سره د نورو
بیده کولو کی د گنّی خشتن وي" .

او به پای کی مارکس دا پایله اخلی:

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱9۷

" د سياسي واکمني نیول د کارگری طبقی ستره دنده

ده .

د یو كمونيستي بین المللي سازمان دپرانستلو لپاره د
کلونو مبارزو او لازمو مقدماتو د تیارولو وروسته په پای کی په کال
٩‏ نردی د تولو اروپايي. امريکايي او ارجنتاین د هبوادو
كارگري گوندونو استازي به پاریس کی را تول شول اود انکلس تر
مشر تابه لاندی دوهم انترناسیونال پرانستل شو. دغه سازمان په
ماركسيستي بنستِ ولار و او د انکلس تر مشر تابه لاندی د شیرو
کالو په موده کی یی د انترناسیونال - د پرولتاریا نییوال يووالي -
ی علمي سوسیالیزم د افکارو دخپریدو او د كارگري
گوندونو د موقعیت د تینگیست په لار کی زست زیات اقدامات
ترسره کرل په دی موده کی كارگري گوندونه په زیاتره اروپايي
هبوادو کی د دوهم انترناسیونال تر مشر تابه لاندی عملا په یو
لوی سياسي خواک بدل شوي و.

د انکلس تر مرينی وروسته ورو ورو د دوهم انترناسیونال
مشري داپورتونیستانو په لاس کی پریوته او هغو ی کرار کرار په
كارگري غورخنگ کی د بورژوازي افکارو په ورننباسلو سره ددغه
سازمان انقلابي خواک ورو ورو کم زوری‌کر. خو په دوهم
انترناسیونال کي خینی سوسياليستي گوندونه لکه په روسیه کی
باتوی گوتتي هه بساتها رخ ن د جور< جاری کوونکو مشرانو د
سرتیتونکو يا تسلیم طلبانه طریقو او ريفورمستي نوشتونو سره
مبارزی ته را پاخبدل او په دوهم انترناسیونال کی کرار کرار یو
نقلابي ارخ عملاً دلنین تر مشرتابه لاندی, منخ ته رای په کال
۱۹۱۴ کی د لومری, نریوالی جگری په پیل سره د دوهم

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱9۸

انترناسیونال زیاتره مشران, په خیلو هبوادو کي د بورژوازي نکاره
دریز غوره کولو له امله. د اپورتونیسم په ناولي دند کی

وغورخبدل. دوي د پرولتاریا د پیوستون اصول بومخ پرپشودل او
عملا په ظالمانه جگره کي د خیلو بورژوازي دولتونو د گیو
ملاتري شول او دغه نریوال سازمان یی عملا له ورکی سره مخ
کر. خو انقلابی کمونیستانو او په سر کی یی دلنین تر مشر تابه
لاندی د روسبی بلشویک گوند. د دریم انترناسیونال بنستِ

ود

بلانکیزم.

یودهغخوبی لارو (انحرافي) بهیرونو نه چی مارکس او
انکلس ورسره اصولي مبارزه کری ده په بلانکیزم باندی مشهوره
ده. لويي اگوست بلانکي د فرانسی د ۱۹ پیری نامتو انقلايي ۵
دغه جریان بنست اپنسودونکی . بلانكي چی د کمونیستانو په
اتحادیی او لومبی انترناسیونال کی یی هم فعالیت درلود. پر دی
اند و چی کبدای شي د پانگوالی زببنناک د سرتبرو او هودمنو
اقلای اند دیوی وری دلی د قهر نه دک اقدام سره د زیارکشو
پرگنو پراخه برخه اخیستنی او ملاتٍ ته د ارتیا پرته له منخه لار
شي او د حکومت په سرکی د دغي وری دلی راتلل. سوسیالیزم ته
د رسپدو دپاره بس دی. له هغه وخته راهیسیی د بلانکیزم عام
مفهوم د پبشوجورونه اوچل ول او په حقیقت کی په افراطي افکارو
سره د پوي وری دلی هخه. په ولسونو او د دوی په متشکلی او
اصولي مبارزی باندی بي‌باوري خخه عبارت دی. بلانکیستانو د
خواکونو تناسب د ولسونو په تبره بیا پرولتاریا او په سر کی د دغی
طبقی د گوند رول. د بري لپاره لازمو شرایطو, پرله پسی او کله
اورد انقلابی کار ته پاملرنه نه درلوده. مارکس او انکلس, سره له

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱9۹

دی چی د بلانكي انقلابي شخصیت ته لور ارزشت ورکاو د ولنی
د بدلون په هکله‌یی د ده نظریات په غوخه سره غندل.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۰

اتم خپرکی

امپریالیزم
د پانگوالی د رنگبدنی پراو

د مولده خواکونو پرمخنگ:

د امپریالیزم پیدایشت سره نبردی د فلزاتو به ویلی کپدو
کیمیا او انجنيري کی د پام ور فني بدلونونه راغلل او صنعتي
تولید زیاتوالی او تمرکز وموند. د فلز ویلی کبدلو د نو لاروچارو
منخ ته راتگ, د پولادو د ماشینونو او فلز كاري د دستگاوو د
پیداینشت لامل شو. د اوسپنیزومحصولاتو زياتوالي, د انجنيري او
د اوسینی د پیلیو جورولو د لا پراختیا او بشپرتیا امکان برابر کر. د
راز راز نوو ماشینونو لکه د داینموخرخ د بخار توربین. دیزل
تراموا؛ موی دریل گادودیزلی ماشین او الوتکو, د صنعتي تولید د
زياتوالي او د لبرد را لبرد وسایلو د پراختیا لپاره لاره اواره کره. د
انحصار نه مخکی پانگوالي کی د سپکو صنایعو خینو خانگو په تبره

بیاتوکراوبدنی په صنعتی تولیداتو کی برلاس درلود خو د دغه پیر
په وروستیو کي درنو صنایعو په تبره بیا د اوسپنی نی د ویلی کبدو, د
کانونو را وبستو کیمیا او د برپننا صنعت لوی رول لوباوه.
دکرنی په برخه کی هم ورو ورو تراکتّور کمباین. د دوا شیندلو
ماشینونو كمياوي سرو او نورو تولیدی ماجرنو وسایلو د پخوانیو
اوزارو او آلاتو خای ونیو. دمولد خواکونود چتکو پرمختگونو په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۰

پایله کی توليدي اریکو هم په خپل ذات کی بشبرتیاوموندله او
بدلونونه یکی راغلل.

به توليدي اریکو کی راغلي بدلونونه: د انحصا رنه مخکی
پانگوالي. تولی بنستیزی خانکرتیاوی, په امپربالیزم کی هم
همغشان خیل شتون ته دوام ورکوي. د ساري په توگه د تولید پر
وسایلو د پانگوالو خصوصی ملکیت. زبپشاک د مادی نعمتونو د
وبش بیه او نور اصلی خصوصیات پاتی کببری. خو نوی
خصوصیات هم چی د امپریالیزم خانگرتیا ده به دی اریکو باندی
ورزياتبري. چی په لاندي دول یی به ترتیب سره لندولای شو.

الف- د تولید او پانگی تمرکز چی د انحصاراتو د پیدایشت
لامل کیری او په اقتصادي ژوند کی پربکنده رول لوبوي.

ب -د بانکي او صنعتي پانگی د ترکیب پر بنستِ د مالي
ِ- پیداینست او د مالي پانگي پر اساس د مالي" اليکارشي"

پ -د پانگی لبرد د پلورتوکو صادرولو د خانگری بیی په
توگه چی خانگیی اهمیت لري.

ت -د پانگوالو انحصاري او نریوالو اتحادیو جوربدل چی
نری په خپلو کی سره وبشی.

ث -د پانكوالي د سترو دولتونو منخ کی د نری د سیمه
ایز وبش پای.

اوس پورتنی هر یو خصوصیت راسپرو.
الف: د تولید تمرکز او انحصارات

نصا ان یکی فاتوان سات [امم نخان وه
د آزادی سيالي شتون په سترو موسسو کی د تولید د چتک تمرکز
لامل شو چی شمیر یی ورخ ه ورخ زياتبده, آزاده سيالي. دیو
شمیر پانکوالوپه لا شتمن کبدو اود دبر و ورو پانگو الوپه ماتبدو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱1۲

سره د تولید د تمرکز سبب شوه. په بله ژبه پوی توليدي موسسی
خبلی پراختیا سره نوری ورته او وری موسسی ماتولی او په خان
کی بی حل کولی. به دی ترخ کي د تولید تمرکز په سترو مٌسسو
کی د کار خواک د تمرکز سبب وگرخید یعنی په لسهاژ زره کارگر د
یوی تولیدی موسسی کی به دنده یا د آ زادي سيالي له
منخه تلل او د انحصار (مونوپولیزم) پیدایشت د امپریالیزم
اقتصادي ماهیت جوروي انحصارات د پانگوالي دسترو توليدي
موسسو پا د خو تولیدی مسسو پیوستون خخه عبارت دي چی د
اقتصاد یوی تاکلی خانگی د ستری برخی تولید یا پلورل په خپلو
منگولوكي نیسی. انحصارات یا مونوپولونه د راز راز سرلیکونو سره
9 لري چی په دی دول دي
کارتل. سندیکا؛ تراست او کنسرن.

۱- کارنل: د پانگوالي خو سترو مسسو خخه جور
پیوستون دی چی پوتر بله سره د خپلو پلورتوکو د پلورلو د اومو
موادو پپرودلو د بازار وبش او د تولید شوو پلورتوکو او د پپرودل
شوو اومو موادو د بیی تّاکلو او هم د هغو پلورتوکو د کچ په
هامریت ميبایه ولد کری سا ریب ارت
پوري د اروندو مسسو خپلواكي خوندي پاتی کبری.

۲ - سندیکا: د موسساتو یو انحصاري پیوستون دی, چی
د سندیکا غري شرکتونه پکی خبله سوداگریزه خپلواكي له لاسه
وركوي. د پلورتوکو تولید په خپلواکه توگه سر ته رسبري خو
پلورل یی او کله د اوموموادو پپرودل هم د سندیکا د گد دفتر له
لاري ترسره کبري. په سندیکا کی د واک ترلاسه کولو (د مدیره
پلاوی د خوکیو) پر سر د غرو ترمنخ سيالي روانه وي.

۳- تراست: تراست هم د انحصاراتو یو پیوستون دی, چی
تول گدون كوونكي موسسات خبله توليدي او سوداگریزه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱1۳

خپلواكي د لاسه وركوري او په یوي اداری کی نغرل (ادغام)
کیری او خاوندان یی د تراست د وندو لرونکو په بیه د خپلو وندو
د شمپر سره سمه گنه تر لاسه کوي. د تراست. د تولید مدیریت.
مالي او سوداگريزي چاری د لارنودپلاوي تر نظر لاندي وي. د
لارنودپلاوی غري تر تولو لویو ونیه لرونکو له منخه غوره کبري.

۴ کنسرن: یوه انحصاري اتحادیه ده چی په صنعتي او
مالي ببلا ببلو خانگو پوری اروندو مسساتو خخه لکه توليدي
موسسات. بانکونه د تجارت خانی, د لبرد را لبرد کمپنی, بیمی
شرکتونه او داسی نوروبرخوکی گدی مالي گیّی مومي. د کنسرن
غرو د سترو پانگوالو خنی یوه دله به اروندو موسساتو پاملرنه

د ساري به توگه د امریکی متحده ایالاتو کی د بربننا
صنعت د "جنرل الکتریک" , د الوتکو جورولو صنعت "داگاس
کمپنی . د المونیمو صنعت" کنسرن ملون" تر کنترول لاندی
دي او يوازي دوه انحصارات "جنرل موتور" او د "فورد کمپنی" په
سلو کی نبردی انیا موترونه توليدوي.

خو د راز راز انحصاراتو جورپدلو سره سره د دوي په منخ
کي سيالي نه یوازی له منخه نه خي بلکي لا وخناوردوله او وژونکی
کبری. په انحصاری اتحادیو کي د غرو ترمنخ او یا د انحصارات ی
د هغو په منخ کی چی انحصا راتو ته نه تسلیمبوی راز راز دتربکنی,
مبارزی شتون لري. په دغو سیالیو کی له هری طريقي نه خیل
سیال ته دماتی ور کولو او د هر راز سوداگریزی نگي بركي کولو نه
کته اخیستل کپری. د انحصاراتوتر منخ په سخته مبارزه کي د
تولو ناوروکرنو بیی خورلو‌تبري, باج او د هر دول جنایتکارانه
اقدام آن دسیالانو وژلو نه همکار اخیستل کبري.
نیا همالی پانکه او مالی النگارقی:

۱- مالي پانگه: بانکونه د امپریالیزم په پیاو کی لوی رول
لوبوي او په تولیدی چارو کی په جدیت سره لاس وهنه کوی.
بانکونه د پانگوالي هغه خانگري موسسات دي چی ازاده نغده
اگم اما موی نوی ای هایس سب تدای تایه
پور وركوي او له دي لاری پریمانه گنه لاس نه راوري. د بانکونو
پو تر بله د سيالي مبارزه د ورو بانکونو د ماتی خورلو او به غتو
بانکونو کی د هغوی د اوبه کبدلو لامل كببري د دوی خینی د
ظاهری خپلواکی په ساتلو سره د غتو بانکونوپه خانگو بدلبری.

د بانکونو پوخای کبدل او راغونیبدل د بانکی انحصاراتو
د جوربدلو لامل گرخي. با نکونه د پخواني حال نه راوزي او د
خواکمنو انحصاراتوبنه غوره کوی. بانکونه نبردي په تولی نغدی
پانگی او د خلکو په سپما باندی خارنه کوي. هغوی د صنعتی
موسسو سره کلکی اریکی تينگوي, کاریی دپور (کربیت) له لاری
خاري او د اوردي مودی پورونه په واک کی ورکوي. بانکونه د
صنعتي موسسانو نه (چی به دی پراو کی د کرنی پانگه هم د
صنعتی پانگی برخه ده) وندي اخلي او په دي دول د دغو
توش افو هه نو اه وله کی شا ی سیر مدع هیاود
صنعتي موسساتو خشتنان هم د بانکونو د وندو په رانیولو سره د
بانکونو د خاوندانو برخه گرخي. د بانكي او صنعتي انحصاراتو د
پانگی ترکیب د مالی پانگی د:پیدایشت سیب کبتري, ۵ باتکي او
صنعتي انحصاري پانگی ائتلاف د صنعتی او بانکی انحصاراتو د
مشرانو د شرکتونو او اتحادیو په بیه خرگندپري داسی چی هماغه
د صنعتي انحصاراتو د رئیسه یا مدیره هئیت و بانکي
اتختارانه رتست هم بهغازه رخ

۲- مالي اليگارشي: د امپریالیزم د پیدایشت په پراو کی د
پانگوالي د ودی سره د اقتصادي او تولنیز ژوند تولی برخی ۵ مالي

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱30

سترو پانگوالو د پوي وری دلی تر ولکی لاندي راخي چی د هیواد
اقتصادي کنترول او سياسي چاري په واک کی لري. د بانکدارانو
اوکارخاوندانو دغه وره دله خواکمنه مالي اليگارشي جوروي (د
اليگارشي اصطلاح ریشه د يوناني کلمی الیگارشیا خخه ده چی لبر
شمیر وگرو ته د واک سپارلو معنی لري).

د مالي اليگارشي د برلاسي بنستیزو دولونو نه یو پر
اقتصاد باندی د شراکت سیستم دی. دا سیستم په دی دول دی,
چی بو تن يا یوه مالي دله چی په بوي کمپنی, کی د وندو د لويي
برخي کنترول په لاس کي لري ددی کمپنی پانگه د بلی کمپنی د
وندو لویی برخی په رانیولو او کنترولولو باندي لگوي. وروستنی,
کمپنی هم په ورته طریقی سره د نورو کمپنیو د ونیو د غتو برخو
کنترول په لاس کی اخلي.

ستر مالي پانگوال د یاد شوی خو پراویز تراو په وسیله د
هغی پانگی کنترول په لاس کی نيسي چی دده د شخصي پانگی
خو برابره ته رسبري. د شراکت سیستم په هغی ببری (پرشاخ
وبرک) تقسیم بندي سره د سترو پانگوالو خواک په پراخه کچه
زياتوي. دغه سیستم انحصارگرو ته شونی كوي چی راز راز
دسیسی یه کار واچوي او واره پانگوال لوتٍ کري. خکه د دی
کمپنیو نه هبخ یوه دهغوفرعي کمپنیو په اره چی خبلواکه گنل
کپری مسوولیت نه لري.

له دی کبله د گتي کولو په صورت کی لویه کمپنی د
عاید خاونده كپري خو د تاواني کیدو په صورت کی دغه کمپنی,
هیخ راز مسوولیت نه مني.
پ. د پانگی لیرد:

۱- اضافی پانگه د پانگی د لیردولو منشأً: د امپریالیزم د
اقتصادي بنستیزو خانگرتیاو نه یوه هم د پانگي لیردول دي. د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱3۹1

پلورتوکو لیردول د انحصار نه مخکی پانگوالي خصلت و یعنی کله
چبی آزادی سيالي غوخه واکمني درلوده. په امپریالیزم کی د
پلورتوکو لبرد کمنست مومي او ورو ورو خیل خای ديانکي لبردولو
ته سپاري.

۵ امپریالیزم به پراو کی د انحصاراتو واکمنی. ۵ پانگی به
هاغه ستر تمرکز او د سهامي او بانكي کمپنیو په پراختیا او
بشیرتیا ولاره ده چی د خلکو د آزادی پانکی د پام ور برخه
راتولوي او به یو شمیر پانگوالو هبوادو کی د پام ور اضافی پانکه تر
خپلی ولکی لاندي راولي. د ولسي پرگنو د ژوند کچه همفه شان,
په نسبي توگه تیه پاتی كبري او کرنه چی په صنعت پسی گوده
گوده روانه ده د خپلي پراختیا او بشپرتیا لپا پیتتو نه زیدخه ارتیا
لري. خو انحصاري پانگوالي لبوالتیا نلري اضافي پانگه د خلکو د
ژوند کچی د لورتیا لباره ولگوي خکه دغه چار به د انحصارچیانو
گتی کمی كري. له دی کبله پانگه اساسا وروسته پاتی مستعمراتي
او ترلو هبوادو ته لیرل کیری خکه د پانگی کمشت. لرره بیه کمه
مزدوري, او د اومو توکو ارزانتیا په دغو هبوادو کی د دوی دپاره
حیرانوونکی او د نه منلوگتی ترلاسه کوی.

۵ پانگی دلبرد دولونه:

پانگه په دوو بنستیزو دولونولبردول کببری: لومیی د
مولدی پانگی په توگه لکه دصنعت. کرنی: لبرد رالبرد او داسپی
نورو برخوکی. دوهم د پور په دول یعنی حکومتونو او خصوصی
برخو ته د پور ورکول. د پانگی د صادربدلو مختلفو بو سره سره,
لبردونكي یوه موخه لری او هغه د انحصاري پریمانه گتّو لاس ته
راورل دي. شونی ده د پانگی لببرد په پورنه دوارو دولونو (په
دولتي او خصوصي توگه) ترسره شي. د امپریالیزم د پیر په سر کی

د پانگي لبرد تردبری کچی خصوصي ژ یعنی د پانگوالی خانگرو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱1۷

موسسو صادروله. اوس اوس دولتي پانگه د صادران تي پانکی لویه
برخه جوروي او لاپسی زياتبري خکه خصوصي پانگه په تیلو
هبوادو کی د شکبلاک ضد غورخنگونو ورخ په ورخ زیاتبدونکی
ودي ته به پاملرنی سره غوره گني چی ان ن به خطر کی وانه
چوي. خکه د دغو غورخنگونو له بري وروسته دبرخله د دوی
پانگه مصادره کبري. امپرياليستي هبوادونه د پانگی د صادرولو نه
د اومو موادو سرچینو, بازارونو او د پانگی اچوني د خانگو د نیولو
او اقتصادي, سياسي او سوق الجيشي (استراتيژيکی) پراختیا د
لاروچارو برابرولو دپاره کته اخلي.
ت- د نریوالو انحصاراتو منخ ته راتک او د نری اقتصادی ویش:
انحصارات كورني بازار ولکه كوي او په خیلو کي یی سره
وبشي. بیاپه بهرکی پانکه اچونه دسترو انحصاراتو دنفوذسیمو
اوبهرنیو اریکوته به پراخه کچه پراختیا ورگوي . چی د مختلفو
هبوادونو د انحصاري پانگوالو دلکی د اتحادیو په بیّه منخ ته راخي
او د دیرو هیوادو بازارونه د خیل جغ لاندي راولي. د ببلاببلو
هبیای اتحضار خی توبن اما ری تلری عت ال نارق
داسی انحصارات دي چی د يو امپرياليستي هبواد د ملي پولونه
تبر شوي او یا د ببلاببلو هبوادود ملي انحصاراتو له پیوستون
خخه منخ ته راغلي دي.

د امپریالیزم پلوبان دعوه کوی چی انحصارات د سولی
وسایل دی اوشکاره ده چی د دوی شریکان کولای شي هفه
تضادونه چی د امپرياليستي دلو او ببلوببلو هبوادو په منخ کی پیدا
كپري د سوله پیزی لاري حل کري. خو دغه دعوا گانی د حقیقت
سره توپیر لري خکه كورني او بهرني بازارونه په پانگوالي کی
دخواک او پانکی دکچی پر بنستِ وبشل کببری او ديانكوالي
قیواده اسلا صاوا نصا زانیا نو له وهد رنه تیوانه تا اند

کی د موجودو مواکونو په بیوالی (متفابله)اریکو کي تل بدلونونه
راوري. ددی انحصا راتو هره دله تل د نری د بیا و بشلو خپلی
وندی زیاتولو او دخیل واک لاندی سیمو پراخولو دپاره هميشني
کش وکرپونو کی اخته ده. پر دی اساس د انحصا راتو جورشت د
امپرباليستي دولتونو منخ کی د سوله پیزی مرستی په مانا نده
بلکه برعکس د اومو موادو د سرچینو د بازارونو او د پانگی اچونی
د سیمو نیولو لپاره د دوی منخ کی د مبارزی د سختوالی په مانا
ده.

ث- د سترو دولتونو منخ کی د نی سیمه پیزه ویش پای او دهغی
د بیا ویشلو په موخه هلی خلی:

د پانگوالی اتحادیو منخ کی د نری اقتصادي وبش سره
جوخت د امپرياليستي دولتونو منخ کی هم د نری سیمه پیزه
وپش ترسره کبری. ترنواک لاندی سیمی د امپریالیستانو دپاره د
پانگی اچونی حوزی او د صنعتي پلورتوکو د پلورلو دپاره بازارونه
جوروی: 3ج اوه
هرک خر کی ی سره ی
منخ کی پای ته ورسبد. خود نرید سیمه پیزه وبش پای ته
رسبدل د هغی د بیا وبشلو لپاره د مبارزی پیلامه وه. خکه د
پانگوالو هبوادونو هعغه شمبر چی د نورو نه وروسته بيی د‌
امپریالیزم په پراو کی گام کبنود په صنعت کي د پرمخنگ له پلوه
نور امپرياليستي هبوادونه شاته پربشودل به داسی حال کی چی ۵
مستعمراتو د لرلو له پلوه دیر نبستمن و.

بهپایله کي د دی دپاره چي دغه دولتونه هم د خپل
اقتصادي پرمختگ سره سم د مستعمراتو نه پوه ونیه ولري لازمه
وه نری خپل منخ کی بیا ووبشي. لومری نریواله جگره هم په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱1۹

همدی موخه پیل شوه چی په ترخ کی یی نری بیا ووبشل شوه.

دپانگوالي په مخبنا کی راغلي بدلونونه:

د امپرياليستي تولنی طبقاتي جورنت : د پانگواله تولنی
طبقاتي جورست د امپربالیزم په پراو کی بدلون مومي. خینی
پخوانی طبقی اوقشرونه له منخه خي او يا «بر کمزوري كببري او
پرخای یی نوي قشرونه منخ ته راخي.

۱- بورژوازي: دتولید تمرکز او انحصاراتو پیدایشت د
بورژوازي طبقاني بني ته بدلون وركوي. د بورژوازي پاسنی قشر
خودهفی پانگی د کچی له پلوه. چی د کنترول لانديی یی لري, لا
پیاوری او غتبري. به دی دول چی د امپریالیزم په پراو کی د مالي
سترو پانگوالو خو وری دلی د هبواد د پانگو ستره برخه په لاس
کی نيسي. دغو ورو دلو او غرو ته یی امپربالیستان وايي.
امپریالیستان د خپلو انحصاراتو په مرسته. تولو اقتصادي خانگو
کی اغبز كوي او د هبواد چاری به خپل لاس کی اخلي. دغه یله د
کورنی سوداگری په لاس کی لرلو او د صنایعو او بانکونو په بشیر
نیولو سره د پانگوالي دله وید برخه په اقتصادي چارو کی د نبفی
لاس وهنی نه منع کوي. خکه د بورژوازي منخکوره 1 ۱
امپریالیستانو تر دباو (فشار) لاندی د انحصاراتی وندوپه پپرودلو
سره د انحصاراتود وروکو ونده لرونکو په بیه اوري او د ببلاببلو
ارخونو خخه د دوي تر ولکی لانديی راخي.

۲- وروکي بورژوازي: وروکی بورژوازي هم په دي پراو کی
بدلون مومي. د دی قشر هغه برخه چی پخوا یی لبر توليدي
وسایل درلودل (کسبگر او داسپی تووه:.) له دي امله چی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۰

پانگواليي صنایعو سره د سيالي خواكمني نلري نبردی له منخه خي

او بله برخه یی (لکه هتتی وال لاس پلورونکي, د کلیوالوسیمو

كوچني مالکان او داسپی نور. .۰.) سره له دی چبی مخ پرخور
درومی تر پوی کچی پوري پاتی کببري. انحصارات د سترو

پلورنخیو په جورولو او دوبشونکو پلورنکو او داسی نورو وگرو په

کارگمارلو سره چی وروستنیو مدرنو وسایلو سره سر او کار لري؛

نل د وروکی بورژوازي د دغی برخی سره سيالي كوي او د دي دلی
دتویه کبدلو لامل کپري. د انحصاراتو واره ونده وال چی هر یو
یی له خو وندو خخه «بری ونبی په واک کي لري هم د دی دلی
برخه گیل كبري (په امپرياليستي هبوادو کی دا راز ونده لرونکي د
شمبر له مخی دبر زیات دي). د وروکی بورژوازي زره نازره تیاد

امپربالیزم په پراو کی لازیاتبری. په پای کی ددي قشر لویه برخه

په پرولتاریا او لبر شمیر یی په بورژوازی تجزیه کببری. مالي

پانگوال په کرنه کی نفوذکوی او د کرنیزو انحصاراتو په جورولو
سره د "کولاکانو" غیه برخه. چی د منخکوره بورژوازي د قشر
برخه ده, د خیلو ونده والو به توگه اروي او د عمل آزادي ورخنی
اخلي. د خمکوالو طبقه چی په مخكني پراو کی وخبرل شوه د

انحصا راتو مخکی پانگوالي نه, امپریالیزم ته دلبرد به بهیر کی په

بشپره توگه له منخه خي. ۱

۳- رون اندي او کاركوونکي: دامپریالیزم په پراو کی د
رون آنفو او کارمندائو ترکیب هم له منشه کی داپانگوالی به براو
کی د دغه قشر ستره برخه په بورژوازي او وروکی بورژوازي او لبره
غوندي یی په پرولتاریا پوری اره لري. خو په امپربالیزم کی د
انحصاراتو د برلاسي او د كارگري طبقی ستری پراختیا له کبله د
دی قشر لویه برخه په پرولتاریا او وروکی بورژوازي پوري تراو
مومی. رون اندی د امپریالیزم په پیاو کي یا باید د انحصاراتو او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷

مالي پانگوالو دپاره کار وكري او يا باید د لوری نه مره شي. له دی
امله دبری رون اندی خامخا د پانکي به چوپر کی راخی او تر کلک
دباو لاندي وي او په خاصو شرایطو کی د دوي دبری شمبر
انقلابي روحیه مومي. د بورژوازي پوهان دعواکوی چی په

امپرياليستي تولنه کی. طبقاني تضادونه د له منخه تللو په حال
کی دي او دنوموری ولنی دوه دشمنی «لی پعنی پانگوالي او

پرولتاریا به ورو ورو د کارمندانو په طبقه (په اصطلاح منخومی
طبقه) کی سره یو شي. خو په واقعیت کی دغه قشر د خیل ژوند د
پاینست دپاره فكري خواک پلوری او د کارگرو په خبر تر زببنناک
لاندبی كبري. د بلی خوا نه باید په پام کی ونیسو چی د کارمندانو
پراخه وله دیره نا متجانسه ده. د دغه قشر پاسنی برخه (دولتی
لور پوري چارواكي او دکمپنیو مدیران لکه لور پوري رون اندي) په
بشیره توگه بورژوازي پوری ترلي دي. په داسی حال کی چی دبری
کارمندان (ددولتي ادارو او خصوصي موسسو وروكي کارمندان) له
اقتصادي پلوه د پرولتاریا په شان شرایط او دغی طبقی سره نبردی
اریکی لري.

۴- پرولتاریا: د مولد خواکونو چتک پر مختگ او د نوو
توليدي وسایلو پیدایشت. د مزدورو کارگرو طبقه په دیره کچه پرا
خوي. مخکی د هغي پرولتاریا په هکله وغبربدلو چی کسبگري ارخ
ی درلود. خو په دی پراو کی, د پرولتاریا دغه قشر چی بورژوازی
صنایعو سره سيالي نشي کولی. خبله دا هیله چی بوه ورخ به د
خبل کار خای خنتن شي, له لاسه وركوي او د صنعتي پرولتاریا
د قشر سره (هغه پرولتاریا چی په سپکو او درنو صنایعو کی
کاركوي) يو خای كبري. له بلی خوا په کرنه کی د انحصاراتو نفوذ
د منخکوره بزگرو له منخه تللو سبب گرخي او ستره برخه یی د
کلیو په پرولتاریا باندي اروي. د کلیو پرولتاریا هم له دی کبله چی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۲

د نوو توليدي وسایلو لکه تراکتور کمباین او داسی نورو سره سر
او کار لري به بشبر دول صنعتي ارخ مومي او دصنعتي پرولتاریا
برخه گرخي. په دی توکه د امپریالیزم په پراو کی د بزگرو طبقه هم
په حقیقت کی له منخه خي. د وروکی بورژوازي غته برخه هم چی
یله چنی توگه اه متفه علوبه حال کی دمابه تم دورو کارگرو
بدلبري. دغه راز به امپرياليستي تولنو کی پرولتاریا د نفوس لویه
برخه جوروي. امپربالیزم د خپل هبواد پرولتاريايي غورخنگ د
خبلو په موخه د خپلو پریمانه گتو خخه یوه لره برخه د پرولتاریا
بو قشر ته خانگري كوي او د هضوي دپاره نسبتاً سوکاله ژوند
جوروی. د کارگرو دغه سوکاله لبر کي دله به اصطلاح کی "كارگري
اریستوکراسي" نومول شوی ده. امپریالیستان په دی توگه د
پرولتاریا په منخ کی خان نه ملاتري مومي او خپلی ادي جوروي.
د امپریالیستی تولنی تضادونه:

د امپریالیزم په مرحله کي د پانگوالي تضادونه خپل
سخت پراو ته رسيري او سرببره پر هغو نوي تضادونه هم منخ ته
راخي چی ۵ امپرياليستي تولنی خانگرنه ده.

ترتولو لوی تضادونه په دي دول دی:

۱- دنری دبیا وبش لپاره داقتصادي ودي په ببلو ببلو پراونو کی د
امپریالیستی هبوادونو منخ کی تضاد.

۷ اتعضا ری وش اتجضا رم بان شک کب فاد

۳- د امپریالیستی هبوادونو او مظلومو ملتونو منخ کی تضاد چی د
ملي آزادي بخشونکو غورخنگونو د ودی له کبله اخرنی (حاد) پراو
ته رسبري.

6- د امپریالیزم او سوسیالیزم د کمپ په منخ کی تضاد او داسی
نور. .

امپرياليستي دولت:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۳

د امپریالیزم په پراو کی, دولت په بشبره توکه د یو موی
لویو پانگوالو په واک کی وي او به دي دول "مالي اليگارشي"
جوروي. دغه وله عملا د دولت تول كورني او بهرني سیاستونه
اكي او د هبواد پر برخلیک واک چلوي. په بله زبه دولت د دوی
د غوشتنو ترسره گولو د وسیلی پرته بل شی نه دی. د انحصار نه
مخکی پانگوالي د بحث په ترخ کی پوه شو چی د بورژوازي په
اصطلاح ديموكراسي دولت په حقیقت کی د تولنی دبری زیارکسو
باندی د لركي پانگوال ديكتاتوري ده. د تاريخي پلوه بورژوازي
ديموكراسي د انحصار نه مخکی پانگوالی خصلت دی, خو د
امپریالیزم په پراو کی عملا فاشبزم خواکمن ارخ مومي.
فاشبزم:

فاشیزم د لویو پانگوالو یو حكومتي شکل دی چی دبری
خلکو باندی د لركي بورژوازي د ديكتاتوري تر تولو ارتجاعي بیه
ده. فاشیزم د امپریالیزم په پراو کی په خو لاملونو چی لاندي به
( ره

فاشیزم په دوو بنو خرگندبري : لومبی په ساده دول چی
دامپربالیزم په عصر کی تل د پارلمان او ديموكراسي تر پردی
لاندي شتون لري. دوهم په سخته (حاده) بیه چی پخوانی
ظاهری پارلمان او قضايي خواک په رسمیت نه پپژني بلکه نبغ په
نبغه قانون تصويبوي او په کار یی اچوي (لکه په آلمان کي
نازیزم).

د فاشیزم وده او واک ته رسیدنه په پانگوالو هبوادو کی د
دی نخشه ده چی: ۱
۱) اقتصادي بحران او دپانگي د واکمنی پر ضد د پرگنو کرکه خبل
لور پراو ته رسبدلی ده.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷

۲) پانگوال نور هغه خواک نه دی, چی وکولای شي خبله

ديكتاتوري د پارلمانتاریزم په زرو میتودونو او په تولیزه توگه د

بورژوازي ديموكراسي په بیه تینگه او تثبیت کري.

۳) سرببره پردی پارلمانتاریزم او په پولیزه توگه بورژوازي

ديموكراسي خه په كورني سیاست (د پرولتاریا ضد مبارزه) اوخه په
بهرني سیاست (د نری امپرياليستي بیا وبش لپاره جگره) کی د

پانگوالو دپاره خندونه را منخ ته كري دی. ۱

۴ د انقلابي متشکلو خواکونو د واک او په تبره بیا د خواکمن

کمونیست گوند نشتوالی چی وکری شي د فاشیزم د ود او د

هبواد پر اوضاع باندی د هعه د بشیر ی واکمني مخنیوی وکري.
د دي اوضاع له کبله پانگوالی ارٍ کبری چی په كورني سیاست کی

برالا تروريستي دیکتاتوری او په بهرني سیاست کی بی پایه

شوونیزم ته (دافراطی ناسیونالیزم دودی اود مظلومو ملتونود

نیواک په موخه) چی امپرياليستي جکروته دنبغی سمبالتیا په
گوته کوونکی دهء لاس واچوي. فاشیزم د پرولتري گوندونواو

مترقي اتحادیو تشکیل, د قلم آزادي او دبشر نور حقوق په بشبره

توگه تر پنو لاندي كوي او د لوبو پانگوالو په لاس کی د

پرولتاريايي غورخنگ د خبلو دپاره وروستنی وسله ده. له دی

کبله فاشیزم په خبله د پانگوالي سیستم په مخبنا کی د یوراز ژور
بحران نخسه ده چی دولسونو په انقلاب سره دنبستیکندي ته
درومي.

نوی شکبلاک يا نیو کولونیالیزم:

د امپرياليستي دولتونو شکبلاکگرو سیاستونودمستعمره
هبوادونو دانقلابی پرکنو له مبارزاتی توفان خخه درانه او ماتوونيي
گوزارونه وخورل. د دغو ولسونود آزادي غوشتونکو مبارزو د ودی
به پایله کی به زره بیه (د شکبلاک دوهم پراو) د شکبلاک پایشت

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۵

ناشونی شو, خکه امپریالیستانو د خپلو اقتصادي گیّو او
استراتيژيکي ادو د ساتنی لپاره د ارتبا له مخی د شکبلاک یوه
نوی بیه را منخ ته کره چی له پخوانی بیی سره (د انحصار نه
مخکی پانگوالي) یی ظاهری توپیر درلود. خکه خو د "نوي
شکبلاک" نوم پری منود شوی دی. نوی شکبلاک چی په
حقیقت کی له اقتصادي او سياسي پلوه د زببساک دریم او
وروستنی پراو دی» خانگری خصوصیات لري چی دلته یی په لنیه
توگه خبرو:
۱- د نیو کولونیالیزم اقتصادي خانکرنی:

د کبلاک دریم پراو د پانگی په صادرولو سره خانکی
کببري. باید پاملرنه وکرو د دی سره سره چی د پانگی لیبرد د
زبیشاک د دریم پراو خانگیی خصوصیت دی بیاهم امپریالیزم نه
پوازی د پلورتوکو د صادرلو او په مستعمرو او ترلو هبوادو باندی د
وسله وال تیری نه لاس نه دی اخیستی بلکه په کلکه سره د دی
استعماري طریقو نه هم گته اخلي. په لومری نظر کی کبدای شي
داسی و انگبرل شي چی امپریالیستان په مستعمره هبوادو کی
پانگی اچونی سره د دغو هبوادو اقتصاد پیاوری كوي خو په
حقیقت کی داسپی نه ده. خکه امپریالیستان یوازی په خانگرو
خانگو (لکه دکانونو په راوبستلو او کرنه) کی پانگه اچوي او
هبخکله نه غواري چی په سپکو او به تبره بیا په درنو صنایعو کي
پانگه واچوي. د دغه راز پانگی اچوني پایله د نومورو هبوادو د
اقتصاد "یو ارخیز " کول دي چی دوي ار باسي زیاتره په یوه
اقتصادي خانگه او هغه هم د امپرياليستي ارتیاوو د پوره کولو
لپاره ظاهري پراختیا ومومي او په حقیقت کی د دوي اقتصاد
ورماتوي او د بو محصولي اقتصاد پرخوا یی بیایی. په بله ژبه د
مستعمرو او ترلو هبوادو خصلت په یو خاص تولید پوري ترلتیا ده

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۹

(لکه کويتِ. سعودي عربستان او تر زیانی کچی پوري ایران چی
اقتصاد یی د تبلوراابستلو پر بنست ولار دی) چپی موخه یی د
امپریالیزم دستر اقتصاد ي ماشین د ارتیاوو پوره کول دي.
۲- د نوي شکپلاک سياسي خانکرنی:

د سياسي پلوم نوی شکبلاک د خیلی ولکی لاندی
هبوادو ته په ظاهر کی سياسي خبلواكي وركوي خو په عمل کی د
فیودالانو او کمپرادوري (دلال) بورژوازي سره د يووالي او په خبلو
مزدورانو او خنخيري سیو باندی د دوي د بدلولو او د زرگونو سلا
کارانو او نورو د لپرلو او د مظلومو ملتونو آزادي بخشونکو
غورخنگونو سره د مقابلی لپاره د پوخي ادو د جورلو په وسیله.
خبله سياسي واكمني هم به دغو هبوادو باندی همغه شان ساتي
په امپربالیزم کی د مستعمرو او ترلو هبوادونو وضعیت:

۱- د مستعمرو او ترلو هبوادو طبقاني جورست: د
امپریالیزم داغبز له کبله په مستعمرو او ترلو تولنو کی قشرونه او
طبقی بدلون مومي چی خغلنده کتنه ورته کوژ:

په دغه راز تولنو کی بورژوازي دري قشره لري: د ستری
بورژوازي يا کمپرادور (دلالی) بورژوازي قشر چی امپریالیزم سره
کلک تراولري او په تولیزه توگه د هغه کوداکی ده. په دغه راز
تولنو کی حکومت دستري بورژوازي په لاس کي دی اوله
اقتصادي پلوه هم د امپریالیزم سره په پانگی اچونی کی شریکه ده
نوخکه گدی گتی لري او په همدي سبب. په دغشان هبوادو کی
د امپریالیزم د نفوذ ملاتری ده. دوهم قشر ملي بورژوازي ده چی
د کورنیو صنایعو د خاوندانو کورنیو سوداگرو او داسی نورو نه
جوربري. دغه قشر عمللاً دیر محدود او کمزوری او دامپریالیزم او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۷

کمپرادور بورژوازي د فشار لاندی دی. دریم قشر وروکی بورژوازي
ده چی د دغو هبوادو د نفوس لویه برخه جوروي او د پخوانیو
قشرونو د سخت فشار لاندی ده. له دی کبله تر يوي تاکلی کچی
پوری انقلابي روحیه لري. د پرولتاریا په قشر بندي کی دومره
بدلون نه لیدل كبري او يوازی د صنعتي پرولتاریا قشر د صنعت د
ودی د نشتوالي له امله د پرولتاریا د هغه قشر نه چی کسبگري
ارخ لري خو واره لا وروکی دی. په دبری مستعمرو او ترلو هبوادو
کي لا هم د فیودالانو خواکمن پانی شوني شته دي چی پر له پسی
د امپربالیزم له خوا پياوري کببري. بزگر هم همغشان
دنومورویادوشوو دریو قشرونو په توگه خپل شتون ته دوام
ورگوي. په دغشان تولنو کی رون اندي زیاتره انقلابي دي او
دملي بورژوازی بزگرانو وروکی بورژوازی په اقشارو يا یو خه یی
هم د پرولتاریا په طبقی پوری ترلي دي.

۲- په مستعمرو او ترلو هبوادو کي ملي او طبقاتي آزادي
بخسشونکی مبارزی:

په دغه شان هبوادو کی د طبقاتي خواکونو مخاوی
داسپی ده: د کمپرادوری بورژوازي قشر جچي د امپرياليستي
پلورتوکو واردوونکی او د هپواد دننه د امپریالیزم تر واک لاندی
صنایعو او کانونو چلوونکی او په بشبره توگه د امپریالیزم ملاتبی
او رجعت پرست يا کزپونکی دی.

امپریالیستان د کرنی په برخه کي هم پانگه اچونه كوي او
د سیمه ابزو پانگوالو په مرسته او زیاتره په هماغو فيودالي طریقو
سره بزگران زيبشي. د امپربالیزم په واسطه هم د فیودالیزم د
پاتی شونو ساتنه د فیودالانو به گنه ده او د دوي د خواک د
پایلتوب سبب گرخي. له دی کبله فیودالان هم مرتجع او د
امپریالیزم ملاتيي دي. دغشان امپریالیستان, کمپرادور بورژوازي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۸

او فیودالان د خلکو پر ضد په یو سنگر کی دي. د دغی جبهی
مشري يا نبغ په نبغه د امپریالیستانو په غاره ده (د پوخي
لاسوهنی له لاری) او یا فیودالان او کمپرادوره بورژوازي په گیه د
ارتجاعي جبهی مشرتوب كوي. د ملي بورژوازی قشر چی نشي
کولای د امپرياليستي صنعتي پلورتوکو او هغو صنایعو سره چی د
هبواد دننه امپریالیستانو ودرولي دي, سيالي وکري: د
امپریالیستانو او کمپرادوری بورژوازی تر فشار لاندی راخي. له
دی کبله ملي بورژوازي د هغه فشار په اندول چی زغمي بی, یا د
خلکو د جبهی سره یو خای كبري (انقلابي كبري) او يا د انقلابي
خواک نه داربري او امپریالیستانو سره سازشت ته غاره ردي او
خبله د هغوی به پانگی اچوني کی شريكبري. له دی پلوه. دغه
قشر دوه گونی خصلت لري.

د خلکو جبهه د پرولتاریا او بزگرانو دکشتنیو قشرونو
خخه چی دواره زببسل کبري او د وروکی بورژوازی او انقلابي رون
اندو خخه جوربري. ملي بورژوازي هم په خینو مواردو کی د خلکو
جبهی سره یو خاي کپري.

۱ ۳ په مستعمرو او ترلو هبوادو کي د انقلاب دولونه :
هغه انقلاب چی په مستعمرو او ترلو هبوادو کی سرته رسبري,
سرببره پردی چی موخه یی د امپریالیزم او د هغه د ملاترو د
اغپزی له منخه ورل دي. د "صنعت" له پلوه د فیودالیزم د
خواکمنو پاتی شونو د شتون له امله زیاتره یو دیموکراتیک انقلاب
دی. دا چی کومه طبقه یا قشر د انقلاب مشرتوب په لاس کی
اخلي د انقلاب بنه او یون بدلون تاکی. ۱

په داسی حال کی چی پرولتاریا کم زوري او بی تجربی
وي د تشکل او ايديالوژي له پلوه یی لا وده نه وي کری, د
امپریالیزم او فیودالیزم د پاتی شونو ضد د ولسي انقلاب مشري

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۷۹

معمولاً ملي بورژوازي په لاس کی اخلي چی هغه ته "ملي
دیموکراتیک" انقلاب وايي. دغه انقلاب د فیودالیزم پاتی شوني تر
پوي کچی (نه په بشپره توگه) له منخه وري او د امپریالیزم او
کمپرادوری بورژوازی صنایع. ملي اعلاموي. ه یو دغشان انقلاب
کی حکومت د ملي بورژوازي او د وروکی بورژوازی د پوقشر لاس
ته ورخي (چی ده دی ضوزت کی "بورژوازي ديموكراسي
نومبري). او هبواد عملاً دپانگوالي د پراختیاپه لار کی پل اخلي,
لکه هندوستان. سوریه او داسی نور.

په داسی حال کی چی پرولتاریا پوره تياري ولري او
دخواکمن کمونیست گوند له خوا یی لارشوونه وشي دولسي
انقلاب مشري په لاس کی اخلی چی دغه رازانقلاب ته ولسي
"ویموکراتیک انقلاب" وايي. دغه انقلاب د هفو دندو په سرته
رسولو سرببره چی پخوایی یادونه وشوه د صنایعو د سوسياليستي
کولو د فیودالیزم ۵ پاتی شونو د بشپری نابودي او د سوسیالیزم
د منخته راورلولار هواروی. په دغشان یو انقلاب کی حکومت د
پرولتاریا او نورو زیارکشو هملاسو, په منگولو کی لوبري (چی هغه
ته «ولسي دیموكراسي» وايي) او هبواد سوسیالیزم ته د بشبرتیا
په لار کی گام اخلي (لکه د چین, ویتنام. شمالي کوریاء کیوبا او
داسی نور انقلابونه). د امپریالیزم او فیودالیزم د پاتی شونو ضد
مبارزه هله کولای شي په غوخه او کلکه توگه پیل او تر بشپر بري
پوری دوام ومومي چی پرولتاریا د ولسي جبهی لارشوونه وكري. له
دی کبله «ملي دیموکراتیک انقلاب» د امپریالیزم ضد مبارزی له
پلوه د دغی مبارزی لومرنی پراو گنل كيري او کله چی په پای کی
پرولتاریا حکومت په لاس کی واخلي, امپرياليستي ضد مبارزه په
تولیزه توگه د ولسونو په گته پای ته رسبري.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۰

د امپریالیزم تاريخي موقعیت يا تیکاو:

امپریالیزم د پانگوالي یو خانگری, تاريخي پراو دی.
امپریالیزم. انحصاري, وروستنی او مرگوني پانگوالي ده. د
امپربالیزم د انحصاري ارخ خانگرني به تبرو پانو کی وخبرل شوی
(د تولید تمرکز د انحصاراتو زبرنده او داسی نور). اوس د
امپریالیزم پر تاريخي خصوصیاتو لر غوندی غربرو.
۱- امپریالیزم ورسته (پوسیده) پانگوالي ده:

هغه خانگرنی چی امپریالیزم به پراو کي د پانگوالی د
وراسته اومفت خور یا پاخکی خصلت خرگندونکي دی:

د ونده لرونکو پراخه دلی شتون چی خبلی کلن یکت ته
سترگی په لاردی,د وزگارو خلکو پرگنو همبشني قشرشتون,
دملیتاریزم وده دبورژوازي طفيلي دوله لگست زیاتوالی (په دی
«ول چی دوی په تولید کی د گیون پرته د تولنی د تولید پایله په
ببخایه مبلمستیاوو او جشنونو لگوي (په داسی دول چی «برخله
د دغو میلمستیاوو یو وار لگشت په پو کال کی د منخنی, کورنی, د
ژوند د لگیّست کچی ته رسبري). او د امپرياليستي دولتونو كورني
آوتزرش ارتجاعی ستاسوه اما رایر شون یل نان کی
رکودیا په تپه دربدني او پوسندکی یا ورستبدلو ته لبوالتیا لري. د
هفي غلبي له کبله چي انحصارات یی د امپريالیزم په پراو کی لري
د نرخونو د تثبیت او په لوره کچه کی د هغوي تصنعي ساتنی ته ار
دي. به همدی سیب د صنایعو خاوندان زیاتره د اختراعاتو نه
گتی اخستنی او په مدرنو اوزارو د زرو اوزارو د بدلون سره دومره
لبوالتیا نه نيي.

خکه خو د پانگوالي دبری انحصارات. ثبت شوي (کسشل
شوي) اختراعات رانیسی او پتِ بی ساتي. ورستبدلو ته لبوالتیا په
دی مغتی نذه ی به امپریالیزم کی هیغکله همم پراختیا ار

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۱

بشبرتیاته خای نشته. انحصار د تیه دربدنی زپربدوونکی ده خو
سيالي چی لاهم په آمپریالیزم کی شتون لري تل پانگوال ار باسي
خود خپلو سیالانو نه په ارزانه بیه د پلورتوکو د پلورلو او د زیانی
گتی لاسته راورلو په موخه د تولید په برخه کی د وروستنیو علمي
او تخنيكي پرمختگونویه نوست ياابداع لاس پوری کري. له
همدی امله امپریالیزم کی په پوشمیر خانگو, په تبره بیانوو جورو
شوو خانگو کی تكنالوژي په چتکی سره بشپرتيامومي. ورستبدلو
ته لبوالتیا له بوی خوا او ستر تخنيكي پرمختگ له بلی خوا
همیشه پو تر بله په نکرکی روان دي. کبدای شي چی کله وخت
دوهم ارخ به لومری ارخ لورتیا ولري او دا په خبله په امپریالیزم
کی د تضادونو د سختوالي او د لا زیاتی نا انبوله پراختیا او
بشپرتیا سبب شي چی داهم دامپریالبزم له خانگر وخصلتونوخخه
دی.

د امپریالیزم د وروستوالي دنخشونه یوه دا ده چی
امپریالیستان د خیلی واكمني سانلو لباره او کارگری طبقی سره
دخپلوشته تضادونو د کمبّت په سوچ او يا په بله ژبه د پرولتاریا
بندی سانلو لپاره. دهغو گیّو لر خه چی د مستعمرو او تبلو
هپوادو د زیبساک له لاری یی لاسته رای دي د بیو به توگه د
کارگري طبقی پاسني قشر ته وركوي او په بدل کی یی دغه قشر
ارباسي چی د دوی د گنّو دپاره چوپرتیا وکري. د پرولتاریا دغه
قشر ته د کارگرو آریستوکرات قشر (دکارگرو اشراف) هم وايي چی
معمولاً په طبقاتي مبارزو کی د پرولتاریا تر مشر تابه لاندی جبهه
کی برخه نه اخلي.

۲- امپریالیزم. مرگونی پانگوالي ده:

امپریالیزم د پانگوالی تّول تضادونه د شدت وروستی,

کچی ته رسوي. له دی کبله د پانگوالی پراختیا اوبشپرتیاپه خپل

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۲

تر تولو لور پراو کی په سوسياليستي انقلاب پای ته رسبری چی د
تولید پر وسایلو خصوصي ملکیت او د انسان له خوا د انسان
زبببّاک پای ته رسوی. د امپریالیزم په پراو کی د پانگوالو هبوادو
وده په نا انوله او دوره ابزه توکه ترسره کوی. د ساري په توگه د
٩‏ پبری به وروستیو او د ۲۰ پبری په لومربو کی د انگلستان او
فرانسی په شان هبوادونه او د اروپا نور امپرياليستي هبوادونه په
خپلی چتکی ودی سره امپرباليستي پراو ته ننوتلي او په پایله کی
یی نری خبل منخ کی سره وبشلی وه. وروسته. د متحده ایالاتو او
آلمان په شان هپوادونو په چتكي سره د بشبرتیا لار مخکی ونیوله
او پخواني هبوادونه پی هم شا ته پربنسودل او په همدی سبب
دخیلی ونی لاسته راورلو دپاره د نری په وبش کی دنوی کتنيی
غوشتونكي شول. د امپرياليستي هبوادونو منخ کی د شته
تضادونو لا سختوالی د دغه بهیر پایله وه چی په پای کی د نریوالی,
جگری لامل شو. وروسته به د لنینیزم په بیان کی وگورو چی
خرنگه پورته یاد شوي شرایط د امپربالیزم په پراو کی په
سوسياليستي انقلاب اوري. په همدی دلیل امپریالیزم ته مرگوني
پانگوالي یا د سوسياليستي انقلاب سریزه وايي.

دریم انترناسیونال یا کمونيستي تي انترناسیونال:

خنگه چي مخکی مو ورته گوته ونیوله فرصت طلبه و
سازستکاره مشرانو د دوهم انترناسیونال په مشر تابه کی لاس
بری وموند نوخکه خوهغه د خورتیا پر خوا لار او كيفي وده یی
هبخکله هم د کمي ودی سره متناسبه نه وه. خو خینو کین ارخو
گوندونو په تبره بیا د روسبی بلشویک گوند چی په انقلابي مبارزو
کی رسبدلی یا آبدیده او همدغشان ۵ شام انقلابي شوونو ته
وفا دار پاتی شوی ژ د دوهم انترناسیونال موقع پرسته مشرانو د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۳

لاس پرسرکبدنی او بیاکتنی پر ضد سخته مبارزه کوله. د دغه
انقلابي ارخ مبارزه تریخوازیات د لنین تر مشر تابه لاندی راغله او
د اکتوبر د سوسياليستي انقلاب په بریالیتوب سره «چی حقیقت
کی د علمي سوسیالیزم (مارکسیزم-لنینیزم) بری و د كارگري
انقلابي گوندونو د جورست په لار کی یو لوی گام پورته شو. دغه
گوندونه د مارکس د وخت له دود سره سم او د ريفورميستي
انترناسیونال خخه دخیل بشپر جلاوالي شودلو لپاره " کمونیست
گوندونه" ونومول شول. كمونيستي انترناسیونال د دغو انقلابي
گوندونو له خوا په کال ٩۱۹۱کی‏ جور شو او تر کال ۱۹۴۳ پوری
یی خپلوچارو او د پرولتاریا نریوال غورخنگ لارشوونی ته دوام
ورکر. دریم انترناسیونال د نریوالی پرولتاریا د آرمانونو پلي کولو په
لار کی لوی گامونه واخیستل او یو رستینی انقلابي او نربوال
سازمان او دنیی د كارگري غورخنگ د مشر تابه مرکز . د دریم
انترناسیونال لومری کنگره ه کال ۱۹۱۹ کی د نری د ۲۰ هیوادو
كمونيستي گوندونو او ولو په گدون جوره شوه. ماركسيستي
انقلابي غورخنگ په بیره سره په اروپاء اسیا او امریکا کی
پراختیاوموندله او کمونیست گوندونه په «برو هبوادو کي تأسیس
شول.

ددریم انترناسیونال دوهمه کنگره په کال ۱۹۲۰ کی د
۱ گوندونو په گیون جوره شوه او په کمونیزم کی د افراطي کین
لاري ضد مبارزی او د کمونیست گوند ۲۱ گونو شرطونو په تولونه
کي یی مهم رول ولوباوه. په اصطلاح "کین ارخو" د
ریفورمیستانو تر مشر تابه لاندی سندیکاگانو او پارلمانونو کی د
کمونیستانو هر راز گیون سره مخالفت کاوه. "په کمونیزم کی
کین لاري د ماشوم توب ناروغي" تر عنوان لاندی د لنین نامتو
کتاب خپرونی د دغی کنگری د تياري دپاره مهم رول تر سره کم.

کمینترن د کمونیستانو تک لاره په مستعمره او نیمه مستعمره
هبوادو کی او د دغو هبوادو د بزگرو او محرومو پرگنو رول خرگند
ک

د کمینترن آوومی کنگري د جورشت په وخت کی
خانگری پاملرنه د فاشیزم ضد مبارزی ته وشوه. په دغه وخت کی
په نی کی ۷۶ کمونیست گوندونو شتون درلود چی یوازی ۲۲
گوندونو په خپلو هبوادو کی د شکاره چاروسرته رسولو اجازه
درلوده او نورو یی په ناخرگندو شرایطو کی فعالیت کاوه. د
دوهمی نریوالی جگری د پیل نه وروسته. د کمینترن غرو
کمونیست گوندونو د فاشیزم ضدستر فعالیت سر ته ورساوه او په
اتلوالي سره یی په خپلو هبوادو کي د مقاومت یانینگار د
غورخنگونو لارشونه وکره. په دی وخت کی د کمونیست گوندونو
دندي دبري پبچلی شوي وی او به ببلو هبوادو کی د مبارزی
شرایطو یودبل سره دبر توپیر درلود. کمونیست گوندونو په «برو
هبوادو کی وده او تینگشت موندلی او د دي وس یی درلود چی په
پوخوالي او مهارت سره د خیلو هبوادو د زیارکنانو د مبارزی
لارشوونه وکري. په دی دول د تولو هبوادو لپاره د یو واحد
مشرتابه پاتی کبدل د نوو شرایطو سره عملاسمون نه خور او له
دی کبله په کال ۱۹۴۳۳ کی د کمونيستي انترناسیونال د رنگولو
تکل و شو. له دی وروسته کمونیست او كارگري گوندونه هر یو به
خبلواکه توگه د خپلی تیولنی د پپژندنی اود هر هپواد د خانگرو
شرایطو سره سم د مارکسیزم - لنینیزم د عامو زده کرو په تطبیق
او د كمونيستي غورخنگونوپه لارشوونه بوخت شول. د راز راز
اریکو ددوه پا خوارخیزو سلامشورو . د مختلفو گوندونو د کنگرو
د مطبوعاتي اطلاعاتي او گدو تیوریکو همکاریو به تینگولو او پای
کی د سیمه پیزو کنفرانسونو او نریوالوسلامشورو سره پی د تولی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۰

نری د کمونیستانو منخ کی د سلامشوری چار ته دعمل بنه
ورکوله.

خنگه چی یادونه وشوه د امپریالیزم د پیدایشت او د
سوسياليستي انقلابونو د پپر د پیل اوپه نری, کی د لوميني
سوسياليستي انقلاب دبریالیتوب نه وروسته. مارکسیزم په نوي
بشپرتیا يي پراو کی گام کبنود. دا پراو د ولادیمیر ابلیچ لنین د
نامه سره نه شلبدونکی اریکی لري. له دی کبله مونر په دبره لنده
تک زوین ۱۹۱۷ اند اکقییر دتاشلای هونی اند
امن دما سم لنیی سای لیات ند لته باون کرد

د اکتوبر سونباليستي ستر انقلاب: داکتوبر ستر انقلاب
د لنین ترمشرتابه لاندی د روسیی د کمونیست (بلشویک) گوند
په لارشوونه په کال ۱۹۱۷ کی بري ته ورسید. د روسبی پرولتاریا
او زیارکنانو د ۱۹۰۵ او ۱۹۱۷ د فبروري په انقلابونو کي د خپلو
مبارزو نه ستری تجربی ترلاسه کی وي. د فبروري د انقلاب او
تزاریزم تر نسکوربدو وروسته . د لنیمهاله دولت تر خنگ چی
تشکیل شوی و یو بل خواک "د کارگرو برگرو او سرتبرو د استازو
شوراگانو" له خوارامنخ ته شوء د پلشویکانو گوند د لنین تر مشر
تابه لانديی د دغو شوراگانو د انقلايي خواک په ملاتر, د موقت
دولت انقلابي ضد ماهیت او هم د منشویکانو تسلیم غوشتونکو
سیاستونو د بنودلو دپاره ستر فعالیت پیل کر.

لنین په امپرباليستي پراو کي د پانگوالی تولنی د بشیرتیا
يي قوانینو به دودولو سرهء یوازی به یو هبواد کی د سوسیالیزم
دبریالیتوب امکان ثابت کر او په خپله لنین او پرولتري گوند یی د
دغه تز د پلی کولو دپاره چمتو کبدل. د اپریل په تزونو مشهور د
لنین تزونه په حقیقت کی سوسیالیستي انقلاب ته د فبروري د
بورژوا دیموکراتیک ره د لبرد باه د جکری نخشه وه. د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸3

لنیمهاله دولت. انقلابی ضد فهرنجنوطریقو له آمله , بلشویک
گوند اٍ شو د اپریل نه تر جون میاشتو پوری پتِ شي او په په یی
د وسله وال پاخون چمتوکبدل پیل کر. د گوند اتمی کنگری چی
په پیه پتروگراد (اوسنی لنینگراد) کی جوره شوه دغه کرنلاره
تصویب کره. دخومیاشتو (د ۱۹۱۷ کال د فبروري نه تر اکتوبر
پوری) بورژوازي حکومت په لیکی او هم پخوانیو کلو کی, ولسونه
په خپلی تجربی سره د بلشویکانو د کرنلاری په سموالي پوهبدلي
. لنین د سیتامبر د میاشتی نيمايي د ولسونود وسله وال پاخون
لپاره مناسبه موقع وکنله. د اکتوبر په دولسمه نبته د انقلاب
پوخي کمینه د لنین په مشرتابه جوره شوه. لندمهاله دولت.
پاخون سره د مخاوی دپاره خان چمتو او د اکتوبر په ۲۴ یی د
بلشویکانو په مرکزونو برغل پیل کم. وسله والو کارگرو انقلابي
سرتبرو او سورگاره برغل پر شا وتمباوه او د اکتوبر په ۲۵ ورخ د
سار دبری مهمی سیمی (دولتي اداری. پست او تلگراف؛
وزارتخانی او بانکونه) د انقلابیانو په ولکه کی راغلي او د دغي
ورخی په شیه کی ژمنی مانی چی د لندمهاله حکومت تیکاو ژ د
انقلابي خواکونو په لاس کی پربوت. د اکتوبر په ۲۵ د شپی په
مهال. د روسیی سر | سري شوراگانو دوهمه کنگره د لنین په
مشري پرانیستل شوه او د شوراگانو حکومت رسماً اعلام شو.
لومرنی شوروي سوسياليستي دولت د لنین په ریاست جور شو. او
په دی دول د اکتوبر انقلاب. د بورژوازی زور دولت. د زببناک
کرو طبقو د دولت ماشین مات او پرشای یی او د نوي طرز دولت,
د کارگرو او بزگرو دولت جور کر.

د اکتوبر انقلاب په تاریخ کی د لومري خل لپاره د
استنمارچیانو واک را نسکورکر او د ظلم. زببناک او طبقاني ستم
خخه خلاصی تولنی د جوربدو بنستٍ یی کبشود.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۷

خنگه چی تر اوسه مو وخبرل د بشري تولنی بشپرتیایی
بهیر چی د لوميني کمون د پیر خخه یی خانته خانگری بنه نیولی
د پرله پسی بدلونونو او بشپرتیاپه بهیرپوری ترلی ده. زور پیردزوال
په لوري درومي او خیل خای د خانگرو توليدي طریقو او اریکو او
ارونده مخبنا سره نوي پیر ته سپاری. د سوسياليستي انقلاب نه
ورانديی ۵ تاریخ تول انقلابونه. که خه هم هر يو دمخکنیوپه پرتله
مترقي , خو په هر حال یی یو نوی پیر چی پر زببنناک باندي ولار
و د پخواني پیر پر خای کیناوه او د زری طريقي د زببناک پرخای
یی دنوی طريقي زبپنناک را منخ ته کاوه چی د زببناک او ظلم
جرری نه ابستل کبدلی. بوازی سوسیالیزم ته د تولنی لببرد دی
چی د مولده خواکونو د ودی لپاره ترتولو بشپر شرایط برابرولای
شي او د بشر پخوانی هیلی یعنی د رشتینی برابري آزادي او
تولنیز عدالت تینگشت او د انسان په واسطه د انسان د هر راز
زبببّاک ورکاوی د خان سره د دالی به توکه راوري. دغه په اصل
کی نوی او له هر پلوه د نوي کیفیت لرونکی پراو د بشر په تاریخ
کی د اکتوبر په سوسياليستي انقلاب سره پیل شو. له دی تاریخ
وروسته. د ظلم او زبپنساک دورکاوی شرنكاني کرنکبده او د
کیفیت له مخی دوژٌ متضادو سیستمونو د سوسیالیزم سیستم او
د پانگوالی سیستم د مبارزی پیر پیل شو او دغو دوو سیستمونو
تضادونه د تاريخي دوران په ستر تضاد بدل شو. د سوسياليستي
انقلابونو او ملي آزادي بخشونکو انقلابونو پیر رارسبدلی او د
امپرياليستي او مرتجع دولتونو د تولو هلو خلو سره سره. په
توندی سره مخ پر وراندی درومی. تر اوسه د انسان له خوا د
انسان د زببشاک ظالمانه سیستم. د خمکی د کری ۱/۲ نه لا
زیاته برخه کی, رسماً غورخبدلی دی او د امپریالیزم د وروستني
مرگ دزبري راورلو په لور روان دی.

د سوسياليستي انقلابونو تاريخي دوران, له هغو اوشتنو
او گدودیو سره سره چی په سوسياليستي هپوادو کی لبدل كبري
او د زاره نظام نه نوي نظام ته د لپرد په دوران کی طبيعي برنی,
همغشان به خپلی لاری ته دوام ورکری او د تاریخ د جبر پر بنستِ
به د نری د زیارکنی طبقی وروستني بري ته و رسبري.

لنینیزم:

هفه تعریف چی استالین د لنینیزم نه کری تقریباً په دي
مضمون دی:

"لنینیزم. د امپربالیزم او پرولتاربايي انقلاب د زمانی
مارکسیزم دی, . . لنینیزم په تولیزه توگه د پرولتاربايي انقلاب
تيوري او تاکتیک او په خانکری توگه د پرولتاریا دديكتاتوري
تيوري اوتاکتیک دي. . .۰" داتعریف په داکه کوی چی لنینیزم. د
امپریالیزم په زمانی کی ۵ مارکسیزم بشپرتیاده. دی تيوري په
خاصه توگه د روسیی د سوسیال دیموکرات گوند (بلشویزم) د
مبارزو او د دوهم انترناسیونال دننه دبي لارو بهیرونو ضد مبارزو
او د دریم انترناسیونال د بنستِ ایشودلو په بهیر کی بشپرتیا او
شکل وموند چی په لاندي لند دول خبرل كپري:
۱- د مارکسیزم د فلسفی لنيني پراو:

تر تولو غتِ چوپر چی لنینیزم, د مارکسیزم فلسفي په اه
سرته رسولی, دی, مارکسیزم خخه د بی لارو او ناسمو مکتبونو په
وراندی دفاع وه چی دامپریالیستانو یا د دوی د کوداکیانو له خوا
د مارکسیزم پر ضد د کارگری طبقی منخ کی خپربدل. لنین او د
پرولتاریا نور مشران د مخالفینو پر ضد خبلی پر له پسی مبارزي په
بهیر کی نه يوازی د دسمنانو له زیان خخه د مارکسیزم د فلسفی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۸۹

په ساتنه بربالي شول بلکه د دغي مبارزی په بهیر کی وتوانبدل
چی ماركسيستي فلسفی ته لا بشپرتیا وبخني. په دغه وخت کی د
لنینیزم بنستیزه دنده, موجودوشرایطوسره دمارکسیزم سمون او
دیرولتاریا غورخنک لپاره ماركسيستي پایله اخیستنه وه. لنینیزم
خیل دا تاريخي رسالت په بنه توگه سرته ورساوه. د دی چار تر
تولو شه شاهد په شوروي اتحاد او بیا به نورو هبوادو کی د
سوسياليستي انقلاب بری دی چی په یوه هبوادکی دسوسیالیزم
دبریالیتوب په اره د لنین پرنوي کشف ولار و. لنینیزم: دیالکتیک
ماتریالیزم ته لا وده ورکره او د بلشویک کمونیست گوند انقلابي
مبارزو او د اکتوبر د انقلاب په بهیر کی په شوروي انحاد کی یی د
سوسیالیزم جورونه بدایه کره.
۲- د ماركسيستي سياسي اقتصاد لنيني پراو:
مارکسیزم؛ د انحصار نه مخکی, د پانگوالی تولنی

قوانین او خصوصیات په خیر سره وخبرل. خو د پرولتاریا د سترو
مشرانو, مارکس او انکلس د ژوند په دوران کی د امپریالیزم د
شرایطو خبرنه شونی نه وه, خکه امپریالیزم لا خبله خانگری بیه نه
وه شکاره کری. د نوو اقتصادي شرایطو (امپریالیزم) د خبرنی
دنده د لنینیزم پر غاره پربوتپی و۵ ماركسيستي سياسي اقتصاد ته
دلنینیزم لومرنی خدمت دامپرياليستي سياسي اقتصادخبرنه وه.
هغه خه چی مو تر اوسه د "امپریالیزم" تر نامه لاندی لوستلي
ده اتید رفن کففبائع له جملی شحه‌ هي لشیم همدا شان
د سوسپالیزم او کمونیزم د اقتصادي قوانینو لویه برخه هم
راخرکنده کری ده.
۳- د علمي کمونیزم د تيوري لنيني پراو:

مارکس او انگلس په داسی زمانه کی اوسبدل چبی
پانگوالي هبوادونردي په همغاره توگه بشپرتیا موندلی او پانگوالو د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۰

كارگري بین المللي غورخنگونو په وراندی هملاسی جبهه جوره
کری وه. په طبیعی توکه مارکس او انگلس په دی باور ‏ چی
سوسياليستي انقلاب بایده دی چی په یو وخت کی په تولو يا کم
تر کمه د پانگوالي پرمختلفو دبری هبوادو کی یوبل سره جوخت
سرته ورسبري خو پانگواليي پی دخپلو نوان ونلري. خو پانگوالو
هیوادو د امپریالیزم پراو ته په رسبدلو سره په نا انیوله توگه
بشپرتیا کري او د نبی د بیا وبش پرسر د دوی په منخ کی شته
تضادونو بیساری زور وموند او په پای کی د دوی ترمنخ د جگری
لامل شو. لنینیزم د یاد شوو شرایطو په خبر لو سره داسی پایله تر
لاسه کره چی د امپربالیزم په پراو کی دهبوادونو بی تولی
اتاتووله اقصادی آوسیابی بشیرصیا ه مسیالیسی اسلا
بري دپاره لازم شرایط په یو هبوادکی, او په ببلوبپلووختو کی په
نورو هبوادونو کی برابر وي. خکه د امپرياليستي تضادونو زور
اخیستل او پای کی د دوی په منخ کی جگره د امپربالیزم د
نریوال خنخیر د شلیدلو شونتیا د هغه تر تولو کمزوری کری کی
برابروي. سرببره پر دی لنین او استالین د پرولتاریا د ديكتاتوري:
د کمونیست گوند د ستونزو د سوسیالیزم د تینگشت او د خلکو
امپرياليستي ضد نربوال غورخنگ او په لسگونو نورو ربرو په
بیانونه کی. د علمي کمونیزم تيوري ته بشبرتیا ورپه برخه کره.

د امپریالیزم په پراو کي انقلابي چاپپریال:

لنین:ه انقلاب شرایط داسی راتول کري دي:

۱- عيني عوامل: د امپریالیزم په شرایطو کی په هر
انقلاب کی, انقلابیان دنده لري د خپل هبواد دننه او بهر عيني او
ذهني شرایط په پام کی ونيسي. د انقلاب عيني عوامل په دوو
ولو کورنیو او بهرنیو وبشل کببري. د دیالکتیک د قوانینو او د
پرولتاریا د سترو مشرانو د زده کری سره سم» كورني عوامل

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۱

پنستِ او بهرني عوامل د انقلاب شرطونه گنل کببري. د
امپریالیزم په خبرنه کی مو ولوستل چی د تولید تمرکمز او د
انحصاراتو پیداینست. د لبر شمیر په لاس کی د پانگی او تولنی
شتمني د تمرکز سبب گرخي, په داسی حال کی چی د دبری
زیارکشانو د ژوند کچه ورخ په ورخ را تيتيبري. زیارکشه پرگنی په
تبره بیا پرولتاریا چی د نيستي او ببوزلي له امله د لوري نه
دخلاصون لپاره بله چاره نه ت پرته له دی چی د پانگی مزدور
شي. د امپریالسیتانو په ببرحمانه زببناک کی نبسلي او پرله پسپی
لانبستمن کببری. له بلي خوا مالي اليكارشي دامپریالبزم په پراوکی
دحکومت په لاس کی نیولو او دبورژوازي دموكراسي نه فاشیزم ته
په لیرد سره ونودله چی نور نشي کولای په خبل دموكراسي دوله
زاره سیاست باندی وه ولگوي. په دی دول چی دهر هبواد دننه
دنه پخلا کبدونکو تضادونو په قوت موندلو او دزیارکبّسو پرگنو
دطبقاتي مبارزو او آزادي غوشتونکو غورخنگوزور اخیستنی سره
دانقلاب دننني عيني عوامل تیار او چمتو کبری. انقلابیان دنده
لري چی په خانکری توکه دهبواد کورنیو عواملو ته پاملرنه وکري
خو بایده دی بهرني لاملونه هم تر خبرنی لاندی ونيسي.

بهرني مساعد شرایط داسی لنیولای شو: د امپرياليستي
دولتونو د تضادونوقوت او له هغوي نه د گنّی اخیستنی
رنگوالی, د نری د انقلابي او ارتجاعي خواکونو موقعیت او
سمبالتیاء د نورو انقلابي غورخنگونو د ملاتر او مرستی کچه او د
نریوال امپریالیزم د پوخي لاسوهنی د شونتیا اندازه او په اوسنیو
شرایطو کی په تبره بیا د نبی د انقلابي کمپ او په خانگري توگه
انقلاب خخه د سوسياليستي هپوادو نو د ملاترٍ امکانات او داسپی
نور.

۲- ذهني عوامل: د انقلاب په چار کی د بري دپاره بایده

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۲

دی پرولتاریا او زیارکنی انقلابي پرگنی دمارکسیزم - لنینیزم په
تيوري سمبال وي. پرولتاریا د دغی تیوریکی وسلی او خبل جنگي
درستیزوال (کمونیست گوند) په لاس کی لرلو سره کولای شی د
دغو عواملو په برابرولو کی بنستیز او لارشوونکی رول په واک کی
ولري. د ذهني عواملو د پوره کولو دپاره لازمه ده چی کمونیست
گوند د انقلابي اود مارکسیزم - لنینیزم به خلاقي پوهی سمبال
کادرونو د روزتي په ترغ کی, د هبواد دننه به یو لر رسوا کوونکو
تبلیغاتو او فعالیتونو چی د نریوال امپریالیزم او کورنی بورژوازي
ماهیت په داگه كوي, لاس پوری كري او د خلکو منخ کی
مارکسیزم په ساده ژبه خپور کري. کمونیست گوند باید دولسونو
رول هغوی ته وشيئي او هغوی د انقلاب خلانده پایلو او د
سوسیالیزم جورونی سره آشنا كري. دغي موخی سره د مرستی
دپاره کمونیست گوند باید دپرولتاریاد تولو انقلابي اوغيرگوندي
نار مانو نو لک و اتخاهیی و مشعیکاگانه ستری :هي به خیله عاره
واخلي او د دوی خخه ولسونو سره دنشلوونكي خنخیر په توگه
گتّه واخلي. د دغشان شرایطو لاندی پرولتاریا کولای شي د
انقلاب د مشرتوب په لاس کی نیولو دپاره بشپرچمتووالی ونيسي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۳

دنریکارکرانوسره یوشی!

نهم خیرکی,
۵ کمونیزم اقتصادي - تولنیزه

۳

سریزه
له هغه وخته چی په انساني تولنو کی د لومبی خل لپاره
طبقات منخ ته راغلل. پپری تبريی شوی. د نری
زیارکشانواورنخکاللو د پپریو پبپیو راهیسی د نیستی او بد مرغی, به
تل کی د آزاد او د ظلم او زببناک نه خلاص ژوند خوبونه لیدل.
هفوي هميشه خپلی دغي هیلی ته د رسیدو دپاره په هاند او
مبارزه کی ژوند تبراوه. په همدی سبب د طبقاتي تولنو تاریخ د
طبقاتي مبارزی پرته بل خه نه دی.
د تاریخ هره پانه دخبپشاککرو ضد د زیارکشانو د خونریو
بلواوو انقلابونو او پاخونونو نه که ده. خو د نری د زیارکزانو
مبارزه په ببلا ببلو دلایلو له دغی جملی نه د خبل وخت د شرایطو
نه ناخبر او د مبارزی د سمی لاري او د هغه خه نه درلودل چی په
راتلونكي کی باید منخ ته و زیاتره د ماتی سره مخ کبده. خکه
د دوي بلواوی پاخونونه او په تولیزه توگه مبارزی یواخی د روان
حالت نه د دوي دببزاری غبرگون ژ. پای کی د علمي کمونیزم
بنستِ ایشودونکو مارکس او انکلس د نوی تولنی ودانول, د
زیارکننو پرگنو ستر اکثریت لپاره د نیکمرغی تولنی د جورست په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹

ستر چار کی د بري سمه لار پرولتاریا ته ونودله او د دوي دلاری
لارویانو لنین, استالین او د پرولتاریا نورو مشرانو هغه قوانین چی
دوي کشف کري وو د پانگوالی نوو شرایطو یعنی امپریالیزم سره
برابرونه او په پای کی د نریوال امپریالیزم په مرگوني تن باندی په
غوخه توکه کوزار کولو سره ؛ یی د خمکی د کري یو پر شپرمه برخه
کی سوسیالیزم بري هرازه او په نری کی یی لومرني
سوسياليستي دولت منخ ته راورٍ. هوکی! پرولتاریا چی د تاریخ
ترئولو انقلابي طبقه ده د خپل مخکش, کمونیست گوند تر مشر

تابه لانديی یی د انقلاب خونری بیرغ راپورته کری اولکیاده د نری,

د زیارکنانو په لومری کتارکی د زبپناکگرو پر ضد پرله پسی مبارزه
کوی. په دي دول د نی د زیارکسنانو هیله بریالی شوه او پرولتاری
وکرای شو د نیمی پپری په موده کی تن کري پر قابونيمايي
برخی خپله واكمني تینگه او د سوسیالیزم ستره اده منخ ته
راوري. د کمونیزم اقتصادي تولنیزه جورشت په خپل پراختیا
اوبشپرتیا کی له دوو پراوونو نه تبرببري چی لومری پراو یی
سوسیالیزم او وروستنی او لا لور پراو پی چی بی طبقو تولنه ده,
کمونیزم نومپري.

له پانگوالی نه سوسیالیزم ته دلبرد پراو د سوسیالیزم د
الفه سوسیالیستی انقلاب:

د تولنیزو انقلابونو هغه گروپ چی د پانگوالو واکمني
پای ته رسوي او موخه یی د بورژوازي اریکو رنگبدنه او
دسوسياليستي توليدي اریکو زینگیدنه ده د خصلت له پلوه
سوسياليستي (پرولتاریایی) انقلابونه دي. خوخوونكي خواکونه
یی پرولتاریا او د هفی هملاسي (د سراسری تولنی زیارکنه پرگنی)

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۵

جوروي. سوسیالیستی انقلاب د خانگرو خصوصیاتو لرونکی, دی
چی بورژوازي انقلاب سره بنستیز توپیر لري. د توپیر ارخونه
استالین په لاندی پنخو یکو کي ند کريدي:

۱- معمولا بورژوازی انقلاب هاغه وخت پیل كپري چی د
پانگوالي توليدي اریکو خواکمنه پاتي شونی لا پخواد فيودالي
تولنی په تل کی منخ ته راغلی, وده اوپرمختک یی کری وي: خو
سوسياليستي انقلاب هغه وخت بري ته رسبري چی د
سوسياليستي توليدي اریکو له ارخونو نه هبخ یانزدی هبخ, په
تولنه ی شتون نلري.

۲- د بورژوازي انقلاب اساسي دنده دا ده چی حکومت
ترلاسه او د بورژوازي موجودو توليدي اریکو سره یی هم غایی
كري په داسی حال کی چی د پرولتاريايي انقلاب اصلي دنده داده
چی د حکومت په لاس کی نیولو نه وروسته سوسياليستي نوی
توليدي اريکي تينگي کري.

۳- بورژوازی انقلاب معمولاً د حکومت په ترلاسه کولو
پای ته رسبري په داسی حال کی چی دپرولتا ريايي انقلاب لپاره د
حکومت په لاس کی نیول د کار نوی پیل دی. دا انقلاب,
حکومت خخه د زری تولنی د جورشت له منخه ورلواو د نوي
اقتصادي - تولنیز جورست د رغاوني لپاره د یوی بنستيزی
وسیلی په توگه گته اخلي. ۱

۴- بورژوایی انقلاب یوه زببنساکگره دله چی د حکومت په
سر کی ده (فیودالان یاخمکوال) د بلی زیبناکگری دلی (پانگوالو)
سره بدلوي او له دي امله د زاره دولتي خواک اور ته ارتیا
نلري, په داسی حال کی چی پرولتا رای ش دس مت بر
ت تولی او هر راز زببشاکگری دلی راغورخوي او د تولو زیارکشانو
او زیبییل شوو مخکان يعني د کارگری طبقی گوند د حکومت

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹1

په سر کی راولي. دولتي زور ماشین ببخي او په بشپره توگه ماتوي
او د نوی بنی حکومت (د پرولتاریا ديكتاتوري) منخ ته راوري.

۵- بورژوایی انقلاب نشي کولای د اوردی مودی دپاره په
ملیونونو زیارکشه او زببننل شوی پرگنی د بورژوازي په شاوخوا
چی زببسشاکگره ده راتولی كري, په داسی حال کی چی د
سوسياليستي انقلاب بنستیزه دنده يعني د پرولتاريايي حکومت
تینکنست او د سوسیالیستی نوي اقتصاد ودانول. یوازی د
پرولتاری! بزگرو او د تولنی د تولو زیارکشانو ترمنخ د نه شلبدونکي
پیوستون او پووالي له لاری سرته رسيري.

ب -قهرجنه مبارزه د سوسياليستي انقلاب یواخنی لار:

تاریخ شودلی ده چی زبببشاکگرو طبقو هبخکله په خپله
خوسه د واک نه لاس نه دی اخیستی. له دی کبله انقلابيي طبقی
ناچاره دي د زور او جبر له لاری پر هغوي بریالی شي او واکمني
ترلاسه کري. وروستنی یوی پبری نه زیاتی مودي کی د پرولتاریا
تجربو د دی تاريخي واقعیت سموالی تایید کری دی. خکه.جوته
ده چی بورژوازی هبخکله نه غواري د هغو مانیو ساتبریو او
سوكالي ژوند نه. چی د پرولتاریا او نورو زیارکشانو د زببساک له
لاری یی تر لاسه كي لاس واخلي او د پرولتاریا کچی ته رانیته
شي. به همدی سبب په بشپر خناورتوب سره د خپلو طبقاتي
امتیازونوساتنه كوي. تاريخي تجربو په بردی تولو برخوکی ثابته
کری ده چی پرولتاریاء پرته د زور او وسله وال پاخون له لاری د
خیلو حقه حقوقو تر لاسه کولولپاره بله لار نلري. که خه هم د
پرولتاریا مشرانو سوسیالیزم ته د پانگوالي د سوله پیزه اوستون
ور وه کر وه و هه که ی لا بر اوه خاربی تجربی
ثابته کری: دا ده چبی دغه چار دیر استثنايي او نسبتا لری

راتلونكي پوری اروند دي, نه په اوسنیو شرایطوپوری. له قهریزی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۷

لاري د واک تر لاسه کول په اوسنیو شرایطو کی د بورژوازي نه د
واک ترلاسه کولو یوازنی لار ده خکه چی امپریالیزم دتبي شوي
مار په شان د پخوا په پرتله په لسکونو چنده زیات خورل کوي. او
تر هغه وخته پوری چی د نری په یو گوتٍ کی هم پانكوالي واکمنه
وي پرولتاریاته نه اي او نشي کولای چی خیله وسله پر خمکه
پ -سوسیالیزم ته د پانگوالي د لبرد (تللو) پاو یوه تاريخي ارتبا
د:

له هغه خایه چی د تولید په بهیر د پانگوالي د برلاسي له
کبله سوسياليستي توليدي اریکی نشي کولای د پانگوالي تولنی
دننه منخ ته راشي او په تولنه کی د دغو اریکو تینگشت په لنده
موده کی شونی نه ده نوخکه په تولو هبوادو کی د سوسیالیزم د
تینگشت د لازمو شرایطو برابرولو دپاره یو خه موده وخت لازم
دی ترخوچی ورو ورو سوسیالیستی اقتصاد د پانگوالي اقتصاد
خای ونيسي. دغه وخت ته له پانكواليي خخه سوسیالیزم ته. دلبرد
(تللو) براو وايي.

په دی پراو کی سوسیالیزم لا ودان شوی نه دی خو د
جوربدو په حال کی دی او پانگوالي لا اوس هم نربدلی نه ده بلکه
په خوخست کی ده. دلبرد پراو د هر هبواد دپاره چی په
سوسیالیزم کی پل کنبردي. که صنعتي او پر مختللی وي او که
وروسته پاتی, یو حتمی پراو دی چی البته موده یی پر هر هبواد
باندی د واکمنو اقتصادي, تولنیزو او ناريخي شرایطو په پرتله
توپیر لري. په تولنه کی د سوسیالیستی سترو بدلونونو د سرته
رسولو او د راپرخيدلي بورژوازي د دسیسود شنیولو دپاره د
حکومت یوه نوی بنه یعنی د پرولتاریا ديكتاتوري منخ ته راخي.
ت -د پرولتاریا ديكتاتوري:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۸

د پرولتاریا ديكناتوري د سوسياليستي انقلاب د بري او
د بورژوازي دولتی ماشین د توتی توتي کبدو له کبله منخ ته
راخي. د پرولتاریا ديكتاتوري, د دولت نوی بیه ده چی د پخوانیو
دولتونو سره بنستیز توپیر لري.

«د پرولتاریا ديكتاتوري, د پرولتاریا او د بزگرو زیارکشو
پرگنو طبقاتي یووالی دی چی د پانگوالي پاتی شونو د راپرخولو او د
سوسیالیزم وروستني بري دپاره» تينگپري. خو په دی شرط چی د
دی يووالي لار شود خواک. پرولتاریا ده.» پخواني دولتونه په
«بری زیارکسّو باندي د لركي زببناکگرو ديكتاتوري وه په داسی
حال کی چی د پرولتاریا ديكتاتوري پر لرکي زببباکگرو باندي د
دبری زیارکشو ديكتاتوري ده. کله چی سوسياليستي انقلاب بریالی,
کبري. دبورژوازي مقاومت. چی مانی یی خورلی او خبله دولتي

واکمنی یی د لاسه ورکری ده. د تپيي شوي مار په شان خو برابره

كبري او په دي لته کی وي چی تولنه تر هغه خای پوري چی
کولای شي زهرجنه كري او يا یی پخواني حال ته راوگرخوي له
دي کبله به داسی شرایطو کی د ولسی پرکنو او په لومری درجه د
برگرو په ملاتٍ سره د پرولتاریا د ديكتاتوري ترتولو ستره دنده د
زببناکگرو طبقو, په خانکري دول دبورژوازي. خپل دي.

دزببسا ککروضد او د سوسیالیزم د ودانی به موخه د

کارگری طبقي او بزگرو گده مبارزه د دوي منخ کی نه شلبدونکی

پیوستون تينگوي. د پرولتاریا د ديكتاتوري تر تولو لوي او لور
اصل دا دی چی سایی د کارگری طبقي او زیارکشو بزگرو منخ کی
تینگ اتحاد شتون ولري. د پرولتاریا د ديكتاتوري مفهوم د
اقتصادي چارو په اداري, د دولتي ارگانونو په کار او د تولنی
دتولنیز او فرهنگي ژوند د تولو برخو به رهبري کی د زیارکسو
پراخو پرگنو فعاله او نبغ گدون خخه عبارت دی. د پرولتاریا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۱۹۹

ديكتاتوري د سوسياليستي یولنی د بنستِ جورلو وسیله ده.
پرولتاريايي دولت د یوه سوسياليستي اقتصاد د منخ ته راورلو په
لار کی هلی خلی كوي او اقتصادي برخو کی د دولت د عملي کرنو
په پایله کی د توليدي اریکو پو نوی سیستم منخ ته راخي. د تولید
پر وسایلو سوسیالیستی مالکیت او د هغو خلکو منخ کی چی
زببشاک نه خلاص شوي سوسياليستي متقابله مرسته. له سیالی,
نه دکه ملگرتیا او همكاري, د دغو اریکو بخ او بنستِ جوروي.

ث -د سوسياليستي انقلاب د پراختیا او بشپرتیا بنستیز قوانین او
د سوسیالیزم رغاونه:

سوسیالیزم ته د پانگوالي لبرد د هغو قوانینو پر بنستِ
عملي كببري چی د سوسیالیزم پر لور تولوبشپرتیا موندونکو
هبوادونوکی یوشانته دي. دغه قوانین به لانديی دول دي:

(- د پرولتریا په وسیله د سياسي واک تر لاسه کول او د
کمونیست گوند تر مشر تابه لاندي د پرولتاریا د ديكتاتوري

۲- د د دبریو بزگرو او نورو زیارکشانو سره کارگری طبقی
پیوستون.

پانگوال رد مالکیت له مشکه گنه او و لین اسیل
وسایلوددله از مالکیت پینگشت. ۱

۴ به سوسياليستي کوپراتیفونو باندي دکرنیی کرار کرار
بدلون.

۵- پرو کرام سره سم دملی اقتصاد پراختیا او وده او د
سوسیالیزم او کمونیزم د رغاونی پر لور د هغه لارشوونه او د
زیارکشود ژوند کچی لوربدل.

۶ په ايديالوزي او فرهنگ کی د انقلاب او د دبری رون
اندو د روزنی له لاری چی خانونه یی د کارگری طبقی او تولو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲.۰

زیارکضانو او د سوسیالیزم موخو ته خانكري كري. د سوسیالیستی
انقلاب سر ته رسول.

۷- د ملی زورزیاتیو له منخه ورل او په یو هبواد کي د
مبشتو تولو ملیتونو منخ کی د مساوي حقوقو او دوستانه اریکو

۸- د سوسياليستي دولتونو تینگست. پراختیا او بشپرتیا
او د کورنیو او بهرنیو غلیمانو په وراندی د سوسیالیزم د لاسته
راورنو خخه دفاع.

-٩‏ د سوسیالیستی هبوادونو کارگری طبقی او نورو
هبوادو د پرولتاریا یعني پرولتاريايي انترناسونالیزم منخ کی
پووالی.

د مارکسیزم - لنینیزم پر بنستِ د سوسياليستي انقلاب
د پراختیا او بشبرتیا او دمارکسیزم-لنینیزم پر اساس اوبنستِ
دسوسیالیزم رغاونه. په سوسياليستي هبوادونو کی د کمونیست
گوندونو د سیاست اصلي منخ پانکه (محتوی) جوروی. لبکن د
سوسیالیزم د جورشت دولونه او طريقی د هر هبواد تاريخي عيني
شرایطو ته ه پام سره کپدای شي یو تر بله توپیرو لري خو په اصل
کی دئولو موخه د سوسیالیزم ودانول دي.

ج- د لپرد د پراو اقتصاد:

د لپرد د پراو اقتصاد ته پانگوالي پا سوسياليستي اقتصاه
نشي ویل کبدای بلکه د دوارو خخه یو ترکیب دی. دا اقتصاد د
اقتصادي ببلا ببلو برخو پر بنستِ ولا دی. کبدای شي د مختلفو
هبوادو اقتصادي برخی, د لبرد په پراو کی. دول دول وي خو هر
یو هبواد چی د لبرد پراو ته ورننوزي خامخا به د دریو اساسي
برخو لرونکی وي. سوسیالیستی برخه. کوچنی‌پلورتوکیزه برخه او
کاپیتالسشتی برخه:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰۱

ای بر

هغه لومرنی او لوی گام چی د پرولتاریا ديكتاتوري یی د
اقتصاد په برخه کی اخلي د سوسياليستي ملي کولو له لاری د ملي
اقتصاد د مشر تابه مقام ترلاسه کول دي. . سوسیالیستی ملی
کول د زببباکگرو طبقو د شتمنیو مصادره کول او په دولتي یا
سوسياليستي شتمنیو (د عامو خلکوشتمنی) د هغو ارول دي. د
تولید د وسایلو سوسياليستي ملي کول د پانگوالی تولنی اصلي
تضاد یعنی د تولید تولنیز خصلت او د تولید پر وسایلو د
خصوصي مالکیت تر من تضاد, په دی اقتصادي برخه کی تر
دبری کچی پوری حلیری. دا کام توليدي اریکی د مولده جوا کونو
سره همفاری كوي او د هفو د ودی په لار کی شته خندونه له
منخه وري. ملي گول. لومری په درنو صنایعو,بانکونو د اوسینی
په لارو داریکو په وسیلو, سوداگریزو مژسسو او نورو کي پلی
كبري او کرهنه هم دخمکی له شرایطو سره سم ملي کببري. په
دی دول سوسياليستي دولت د بوي داسی برخی په جورولو لاس
پوری كوي چی پخوا یی په ملي اقتصاد (پانگوابی تولنی) کي
شتون نه درلود چی هعی ته سوسیالیستی برخه وایی
سوسیالیستی برخه د لبرد پراو په اقتصاد کی لارشوونکی 1
لوبوی. خکه دا برخه د ملي اقتصاد اصلي خانکی او ترتولو مدرن
تخنيكي وسایل په واک کی لري. په سوسیالیستی مسسو کی د
انسان نه د انسان زببناک نشته او دکار خواک دیلورتوکی په بیه
نه راخرکندبری هغه خه چی په سوسیالیستی برخه کی توليدپري
ِ تولی تولنی پوری اره لري.
۲- دکوچنیوپلورتوکوبرخه برخه:

وروکي پلورتوکبزی برخی کی,بزگران (پرته دکوپراتیفونو),
کسبگران او هغه صنعتگران شامل دي چی اقتصاد یی دمحدودو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳.۲

خصوصي توليدي وسایلو د نومورو د شخصي کار پر بنست ولار
دی. د لبرد د پراو به لومییو په تبره بیا په هغو هبوادو کی چی
ملي پانگوالی دبره وده نه ده کری, وروکی پلورتوکیزه برخه د
نفوس دبری برخه رانغاري. وروکی پلورتوکیزه برخه د سوسیالیزم
درغاونی په بهیر کي د کوپراتیفی شرکتونوله لاري» ورو ورو په
سوسیالیستی تولید بدليري.
۳- کاپیتالیستی برخه:

په كاپيتاليستي برخه کی, لا هم د پانگوالي تولید طریقه
شتون لري خکه سوسياليستي دولت نشي کولای او نه نایی یو
وار د هبواد تول اقتصادي سیستم په بل مخ واروي. کاپیتالیستی
وسایلو دخصوصی مالکیت او مزدوري کار پر بنست ولار دي. دا
برخه په کلیو کی د شتمنو بزگرو (کولاکانو) او په بارونو کی د
پانگوالي منخکوره موسسو د خاوندانو نه چی تراوسه لا ملي شوي
نه دي. جوربري به دی برخه کی لا هم زببنساک شته او د کار
خواک دیلورتوکویه بیه دی. سوسیالیستی دولت په لوميي سر کی
کاپیتالیستی برخی دپاره خندونه را منخ ته كوي او په تبره بیا به
دی برخه کی, د کارگروزیات زببشاک له منخه وري او ورو ورو د
دوي په وضعیت کی لا سه والی راولي او بیا د لازمو شرایطو په
برابرپدلو سره. چی ترتولو مهم یی د سوسیالیستی برخی وده ده.
دغه برخه به بشپره توگه له منخه وري.
۴- د هپواد سوسياليستي صنعتي کول:

سوسیالیزم ته د رسبدو دپاره لازمه ده چی د لیرد پراو د
اقتصاد کاپیتالیستی او وروکی پلورتوکیزه برخه له منشه لاره شي.
د دی برخی د له منخه ورلو یوازنی لاره په سوسیالیستی طريقی د
هبواد صنعتي کول دي. پانگوالي معمولاً په دبری هبوادو کی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۰۳

پوازی د اقتصاد هغه خانگی صنعتي كوي چی دبري گیی ورته

راوري. . له دي کبله خینی هفه هیوادونه چی د لیرد پراو ته
نوش لا هم د صنعت له له په دی برخو کپ کمزوري و بپ
وسی دي. په داسی حال کی چی د هیواد سوسياليستي صنعتي
کول د اقتصاد د تولی خانگی د لا پراخه صنعتي کولو پرلور بیایی
سوسیالیستی دولت. د پانگوالي پرخلاف لومری د درنو صنایعو په
پراختیا لاس پوری کوي او بیا د دغو صنایعو د پراختیا سره
جوخت سپکو صنایعو ته هم وده ورکوي. له بل پلوه د هیواد د
صنعتي کولو لمن د بارونو نه کلیو ته غخوي او د میکانیزه او
مدرنی کرکیلی بنستٍ ,ردي. د هبواد صنعتي کول په تولو هبوادو
کی د سوسیالیزم رغاونی ترتولو مهمی بنستیزی ستنی گنل
کپری.
۵- د کرنی سوسياليستي اوشتون:

لومری کام چی پرولتاريايي دولت یی د کرنی په برخه

کی پورته کوي, د زببساکگرو د خمکو مصادره او بزگرو ته د
هغوسیارل دی. خو د خمکی ۳ مصادری وروسته د اقتصاد
واکمن دول تر یوی مودی پوری د بزگرو وروکی او خصوصی تولید
دی, خکه سوسیالیزم په دوو بشپرو متضادو ستنو (سوسیالیستی
برخه او وروکی پلورتوکیزه برخه) رغبدلای نشي. یله دی کبله
دکرني ماهیت هم باید بدلون او د سوسیالیستی بني په لور
بشپرتیا ومومي. د دی موخی سرته رسبدو دپاره سوسياليستي
دولت د کئوپراتیفونو په جورولو لاس پوری کوي. کنوپراتیفونه
یوه اشتراكي بانده ده چی د یو پا خو کلیو بزگر ان سره راتولوي.
برگران» کئوپراتیفونوته په ورننوتللو سره د تولید بنستیز وسایل
یعنی د کرنی وسایل خاروي. زری (زنی)» دعمومي خارویو د ارتبا
ور واه او د بانیو ودانی اشتراكي کوي. په داسی حال کی چی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰

خمکه په تول ملت پوري اره لري. سوسياليستي دولت یی تر هغه
وخته پوری چی کوپراتیفونه شتون ولري د دوي په واک کی
ورکوي. کویراتیفونه او توله شتمني یی د بزگرو ده. د دی
کوپراتیفونو عاید د بزگرو د کار په اندول. د دوی منخ کی وبشل
کبري. د کرنی اشتراكي او میکانیزه کول د کلیو په اقتصاد. ژوند
او فرهنگ کی بنستیز بدلون او تغییر راولي او د بزگرو کار لا آسانه
او گیّور کببري. سوسیالیستی دولت هم د كرني فني وسایلو
ماشین آلاتو فالتو وسایلو, كيمياوي سری او د تولید نورو وسایلو
ته, د کئوپراتیفونو ارتیا لري كوي او په سلگونو زره د کرنی
ماهرین روزي او د لگشت ور صنعتي محصولات کلیو ته استوي.
له همدی امله. بزگر په دله ایزو لویو بانیو کی غریتوب د خانگرو
ورو باندو د اداری په پرنله غوره گني او عملاً به کرنه کي د
خانکری وروی برخی د له منخه تللو لامل کيري.

چ- د لیرد پراو کی د تولنی مخبنا:

۱- د پرولتاریا ديكتاتوري:د پرولتاریا ديكتاتوري موضوع.
د اهمیت اود وخت له پلوه. په نوروبدلونونو باندبی د لومریتوب له
کبله, مخکی وخبرل شوه.

۲ طبقاني ترکیب: په دي پراو کی د یولنی طبقاني
ترکیب, د پانگوالی تولني په پر تله بشپربدلون موندلی دی. په
پانگوالی تولنی کي کارگره طبقه د ظلم او زیبنساک لاندی وه.
دلته. د پرولتاریا دیکتاتوری د تینگست نه وروسته د مشر تابه
رول لوبوي. په بله ژبه. په واکمنی طبقی بدله شوي او د
سوسیالیستی دولت له لاري د نورو زیارکشانو په ملگرتیا د
سوسیالستی تولید د وسایلو خارنه کوي. بزگران د سترو مالکانو د
ترلتیا نه خلاص شوی او سوسیالیستی دولت ورته خمکه ورکوي.
د پرولتاریا ديكتاتوري د کولاکانو د زبیشاک په وراندی ددوی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲.۵

ملاتٍ كوي او دمرستندویه یا کوپراتیفی شرکتونو په جورولو کی ور
سره مرسته کوي. سوسیالیستی دولت د لبرد به پیاو کي د بزگرو
سره په خپلو اریکو کی لنینی فرمول سره سم چلند کوی:
"منخکوره بزگرو سره یووالی» په نیستمنو برگرو دده لکول او د
شتمنو برگرو ضد مبارزه".

د تولني اصلی طبقی. کارگر او بزگر جوروي خو پرولتاریا د
نورو زیارکشو لکه انقلابي رون اندو کسبگرو او نورو سره
پیوستون تينگوي او د دوي د خواک نه کته اخلي. بورژوازي د
سیاسی خواک ترختمبدو او د تولید پر اصلی وسایلود مالکیت د
لاسه ورکولو له امله نوره دتولنی واکمنه طبقه نه جوروی خو تر
«یری مودی پوري پاتی کبري. خکه وروکی پلورتوکیزه تولید پرله
پسی, په پراخه کچه پانگوالي عناصر منخ ته راوري او سرببره پر
دی بورژوازي د واک د لاسه ورکولو وروسته, لا هم د نریوالی
پانگوالی له ملاترٍ نه برخمنه ده او تل هشه كوي چی د لاسه تللي
خیزونه. په هردول چی وي,بیا ترلاسه کري.

۳- طبقاتی مبارزه:

پانگوالي نه سوسیالیزم ته د لیرد (یون) براو کی طبقاني
مبارزه خامخاترسره کبدونکی چار دی. راپرخیدلی بورژوازي نشي
کولای دا حقیقت ومني چی نوره واکمنه نه ده او باید دخپل شان
او دبدبی نه دک او پاخکی (طفيلي) ژوند نه لاس پريمنخي.
بورژوازي چی په هبخکله هم د پرولتاریا د بري وراند وینه نه کوله
د انقلاب نه وروسته, حیرانه لالهانده پاتی ده او نشی کولای خپله
فان یکی به نوحعان تعالیت کیک وا کم مره توا لو
دپاره له هری وسیلی نه کته اخلي. دغه طبقه د خیلو اقتصادي
امکاناتو نه, د رون اندو پاسني قشر دولتي لور پورو چارواکو د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰۹

اردو پخوانو قوماندانانو او داسی نورو نه گّه اخلي او سرببره پر دی
د پردیو امپرپالیستانو نه هم د مرستی غوستنه كوي او له هفوي
نه غواري چی پر سوسیالیستی دولت او هبواد باندی تیری وکري.
په دي اساس د انقلاب تربري وروسته هم مبارزه په نوی بیه دوام
مومي. په بله ژبه, د پرولتاریا ديكتاتوري, طبقاتي مبارزه له منخه
نه وري بلکه په نوی بني یی خاری. خو د طبقاني مبارزي دا بیه
د هغی مخکنیو دولونو سره توپیر لري. خکه دلته پرولتاریا او
هملاسي یی واکمن خواکونه دي او بورژوازي چی بو ارتجاعي
خواک دی نسکوره شوی ده. لنین وای کی داد باید د
مرگونی پانگوالی او نوی راپورته شوي کمونیزم منخ کی د مبارزی
پراو وي,به بله ژبه دلبرد پراو دنوي بريالي شوی خو کمزوره
کمونیزم او دماتی خورلي پانگوالی‌ترمنخ چی له منخه نه ده تلي
یوه مبارزه ده. د پورتني یاد شوی تضاد سرببره د لبرد پراو کی نور
تضادونه هم شته لکه د سا راو کلی تر منخ تضاد. د فكري او بدني
کار منخ کی تضاد. د نیستمنو بزگرو او شتمنو بزگرو منخ کی
تضاد او داسی نور چی په کراره د سوسیالیزم وروستني ینگشت
به بهیر کی له منخه خي.
فرهنگی انقلاب:

فزهنگی انقلاب دشوسالسی انشلاب نه یلپ ونکن
برخه ده او مانا پي دبشپرنوي او عالي يعني سوسیالیستی فرهنگ
بنستِ ایشودنه اومنخ ته راورنه زیارکشو پرگنو دپاره د دغه
سوسیالیستی فرهنگ او ايديالوژي دخپلولو لپاره دهر ارخیزه
شرایطو برابرول دي. د سوسياليستي انقلاب په پایله کی واکمن
خواک. د پرولتاریا او متحدینو لاس ته ورخي. نوی توليدي
طریقه. توليدي اریکی (ببخبنا) د مولده خواکونو او د
سوسیالیستی دولت د پرله پسی ودی سره متناسب تينگپري.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰۷

سوسياليستي نوی, فرهنگ پر دی تینگ بنستِ باندی
ودانیدلای شي. فرهنگی انقلاب یعنی د خلکو د پرگنو د فرهنگ او
پوهی هر ارخیزه لورتیا او د دوي د طبقاتي او ايديالوژيكي غلیم پر
ضد مبارزی لپاره د دوي سمبالول. فرهنگي انقلاب مختلف
ارخونه لري چی په لنده یی خبرو:

۱- د عالي کیفیت لرونکی او په ربننتني معنو کی ولسي
او تولیزه شوونه او روزنه. د نالوستي (ببسوادی) چتک او بشپر له
منخه ورل او د تولنی تولو غرو لپاره دوریا او وچ زور تحصیل
برابرول او کرار کرار د دغو زده کرو کچه تر لورو تحصیلاتو پوری
اوچتول. جوته ده چی د زده کم موسسو مدرسو شوونخیو
پوهنتونونو او په هغو پوری ارونده موسسو دپر پراخه جورست د
فرهنگی انقلاب مادي او لازمه برخه ده.

۲- ولسي سياسي روزنی: علمي نری لید (مارکسیزم -
لنینیزم) خپرولو او د تولو زیارکشو د سياسي پوهی کچی لورولو
دپاره پراخه او پرله پسی کار. د کار د نوی روحیی او انساني لورو
صفتونو او اخلاقي اولیترو ون وه قبرو طبقاتي ایدیالوژیو دتولو
پاتی شونو کرار کرار له منخه ورل.

۳ د نوی طرز رون اندو او ماهرینو پراخ لمنه روزنه چی
په بشپره توکه د خلکو پرگنو او نوي سوسياليستي نظام پوری ترلي
دي. دا د فرهنگي انقلاب د مهمو ارخونو خخه یوارخ دی چی په
خیله د ببساري او پراخه مادي شرایطو منخ ته راتللو ارتیالری لکه
د لورو زده کرو او پوهنتونونو د موسساتو د خبرنیزو او فني
موسساتو او نورو لازمو تأسیساتو ورخ په ورخ زیاتبدونکپراختیا
ته اوهمدارنکه ول هبوادکی په پراخه کچه دشوونیزو کادرونو
روزنی دپاره او د خبرنیز: هنري, ادبي فعالیتونو د خپرولو دیاره. د
سوسياليستي هبوادونو ببساری او دیری ستري لاسته راورنی په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰۸

نومورو تولنو کی د فرهنگي انقلاب دبلي کبدلو خرگندی نبّسی
دی.

۴- به تول هبواد کی د مختلفو ولسونو منخ کی او د نی
په کچه دهبوادونو منخ کي د فرهنگي همغاري د کچی برابرول. د
دي دیاره د لازمو شرایطو برابرول چی تولی علمي, هنري او ادبي
لاسته راورني او تول فرهنگ د زیارکزانو په لاس کی وي او د
ولسونو د پوهی عامه سطحه په یو شان لوره شي. د کتابتونونو
موزیمونو, تیاتر او سینماء د کنسرت او نندارو سالونونو د تأسیس,
د تولو خلکو دپاره د رادیو او تلویزیون نه د پراخه کنی اخیستنی د
امکان برابرول. په سیمو شارونو او کلیو کی د لیلیو او فرهنگ
خونو تأسیس او په یو هبواد کي په شنه تولو ژبو د کتابونو
ورخپانو او خپرونو ببساري او براخه چاپول, دا تول د دغوکرنو
برخه ده.

د فرهنگی انقلاب همیشنی پرمختگ سره د هبواد د
بپلاببلو سیمو فرهنگي وروسته والی, له منخه خي او ه تولو سیمو
کی فرهنگي سطحه یو شان پرله پسی لوربري. تبری تولی
فرهنگی مثبته او گتوری لاسته راورنی جذب کببری او لابشپرتیا
بشبرتیا؛ دبرلور او نوی پراو دی او د بشر د تبر فرهنگ تولی
گتوری لاسته راورنی ساتي او پراختیا ورکوي.

ح- د سوسیالیزم بریالیتوب:

په اقتصادي. سياسي او فرهنگي برخو کي انقلابي
بدلونونه چی د لبرد په پراو کی رامنخ ته كببري سوسياليستي
برخی ته بریالیتوب ور په برخه كوي او په دي دول سوسیالیزم
پیاورتیا مومي. د سوسیالیزم بری په دي معنا دی چی د تولید پر
وسایلو خصوصي مالکیت له منخه تللی او د انسان له خوا د انسان

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۰۹

زببناک په تاریخ کی د لومري خل دپاره ورک او نابودبري. د
سوسیالیزم بری په دی مانا دی چی سوسیالیستی دولت دیرو کرام
سره سم د هبواد دیول اقتصاد لارشوونه كوي. په تولید کی
سيالي. کدودي. د وزکارتیا بحران او نور د تل دپاره له منخه خي.
بویت مک خادناک٩ه‏ د خلکو منخ کی د دوي د کار د کمیت
اد کتشیت یر پشست: ویشان کیوی آوا هه اه خامندد انجففاة
به اندازه او هر چاته د هغه د کار په اندازه" اصل نینگبری. دا
اصل دخپل کارحاصل ته دخلکو لوالتياراپاروي او په پایله کي
فردي او تولنيزي گتي په دپره بنه ممکنه طریقه یو له بله سره
سمون مومي.

د سوسیالیزم ینگشت. پراختیا او بشپرتیا

۱- په سوسیالیزم کی مولده خواکونه: په سوسياليستي
تولنه کی د مولد خواکونو خانگبی خصلت. د ملي اقتصاد به تولو
خانگو کی ماشيني ستر تولید دی چی د تكنالوژي ترتولو لوری
بني ۹ و دی.

9(
دی دول دي: د تولید پراختیا او بشبرتیا؛ د کار ماشيني او
اتوماتیک کول د بربشنا او اتومی انرفي د غواک استعمالول اوه
تولید په بهیر کی د کیمیا نه پراخه کته اخیستنه. په دغه چارکی د
باصرفه او زیات تولید کوونکو ماشینونو اختراع او ورخخه که
اخیستل, د کانونو د ویستلو طریقو سمول او د اومو او نورو موادو
خخه کته اخیستل, دنوو اومو موادو اونورو موادو منخته راورل, د
تودوخي د خواک او نورو توليدي بهیرونودچتکوونکو وسایلو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۰

اوداسی نوروخخه کنّه اخیستل شامل دي. د کار بهیر ماشيني
(شکاشته) کون کش اسف را شا ای ماش تن که گنه
اخینستل ۵ انسان کار آسانوخ اوه سفسپالیستن افتضادی چتکن
ودي او د تولید حاصل ورکولو د لورتیا سبب گرخي. په

سوسیالیزم کی اقتصادي تولي شانگي (آره یا اصلی او غیرآره
یافرعی) ماشيني کيبري او د اقتصادي خانگو ماشيني کبدل د
دوي اتوماتیک کولو دپاره لاری چاري برابروي. "اتوماتیزبشن" د
ماشین نه د کنی اخیستنی اوچت پراو دی او د اتوماتيکي کبدو
موخه د اتوماتیکو ماشینونو نه کته اخیستنه ده چی لاسي کار په
ی هش ره اسکلا وری آخما بو اتزسانی کب لو ی
دکارگر خواک د لگت کچه کمبيري او تولید زیاتوالی مومي په
دی ترخ کی په دغه راز کارخانجاتو کی د کار دپاره د کارگرولازم
شمبر هم كمبري او پایله کی د دغو کارگرو د خواک خخه دتولید
په نورو برخو کی کته اخیستل كيري چی ورسره د تولی تولنی په
کچه د کار په حاصل ورکوونه کي د پام ور زیاتوالی راخي. تولیدی
بهیرونو ماشيني او اتوماتيكي کبدل, په تولید کي د بربنسنا د
خواک نه د پراخی کنی اخیستنی سره تینک تراو لري. «کمونیزم
مساوی دی د تول هبوادد الکتریفیکیشن سره» "لنین". په
اوسنی تكنالوژي کی د بربنسنا صنعت د انرژي دبره مهمه

سرچینه گنل کبري, له دی کبله په سوسياليستي تولنو کی د
ستر لنین د طرحی پر بنستِ د صنعت دغه خانگه د نورو صنایعو
د ودي لپاره د ستن او بنستِ په بیه رامنخ ته كببري او په تولو
اقتصادي برخو کی ورنه پراخه کته اخلي. په فني پرمختگ کي بل
لوی:قامل دا کیمیا خه کته |لخیمکته دهد کیمیا غلم انسانائو
ته دا امکان ورپه برخه كوي چی د توکوخاصیتونو ته بدلون وركري
او داسی توكي جورکری چی اصولاً په طبعیت کی شتون نه لري.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۱

په بله ژبه د فلز په ویلی کبدو د ماشینونو په جوربدو د بربنا په
صنعت. کرنی, لیرد رالیرد (حمل ونقل). تولنیزی روغتیا او نورو
کی پرمخنگ د کیمیانه د کی اخیستلو پرته شونی نه دی. به
همدي سبب وروستی خبره داده چی سوسیالیزم کی له هغی نه
هر ارخیزه پراخه گنه اخیستل کببري. په فني پرمختگ کی بل
لوي عامل. چی په نبردي راتلونكي کی د سوسياليستي تولنو په
صنعتي دبرو خانگو کی د انرژي تولید د سرچینی په توگه منخ ته
راخي. د اتومي انرژي نه کته اخیستل دي

ب- د سوسیالیزم مادي آوفني بنست:

د تولنی مادي او فني بنستِ د مولد خواکونو د پراختیا او
تکامل د کچی او ورسره د توليدي اریکو د سمون له اندازی سره
تراو لري. د سوسیالیزم مادي او فني بنستِ په صنعت کی د
تمرکزه تخصص او تعاون د کچی له مخي یَاکل کبري. د یوه ستر
واحد په پو توليدي بهیر پوری ترلوصنعتي خانگو ترکیب ته تمرکز
ویل کبري. دغه واحد ته په اصطلاح کی کمباین" وايي. ۵ ساري
په توگه د فولادو کمباین د اوسینی او فولادو جورولو تول پراوونه
را نغابي. په بله ژبه هغه تولی کارخانی چی د اوسینی او فولادو په
جورولو کی ونده لري. دفولادو کمباین نومول کببری. لکه د
اوسپنی او فولادو جورولو ستری کارخانی. د کانونو د را ابستلو
موسسات. د دبرو د سکرو توليدوونكي موسسات. د فولاد جورونی
په کارخانو پوري ترلی پتروشيمي صنایع او داسی نور تّول د
فولادو کمباین برخی دي. په یو کمباین پوری ترلو موسساتو منخ
کي د کار وبش, تخصص بلل كبري داسی چی په یو کمباین کی
هره برخه پو خانگبی توليدي عمل سرته رسوي. د موسساتو منخ
کي د کار وبش ددی لامل كبري چی هر یو بی د کورنی خپلواكي
په لرلو سره د خپل تخنیک. نو اختراعاتو او د متخصصو کارگرو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲

روزنی د کچی لورولو کی هخه وكري. او به پایله کی دخیلی
موسسی دکار حاصل زیات کري. به داسی حال کی چی به یو
کمباین پوری ترلي موسسات دنسبي خيلواكي لرونکي دي.
یوتربله تینک تراو هم لري. دغه ترلتیا د همچاري او مرستی)
سوسياليستي کوپراتیف (له لاری د ببلاببلو مقسساتو منخ کی
راپیدا کبري. همچاري او مرسته د هغو اریکو په مانا ده چی د
سمو پروگرامونو له مخ د هغو مسساتو منخ کی چی په که
سره خانگری تولید كوي, تينگبري. دغه مسسات یو تربله د
مرستی په ترخ کی د یو بل په کار کی لاسوهنی خخه خان ساني او
د تولید بهیر د چتکی ودي لامل كببري. تخصص او مرسته نه
یوازی د بو سوسياليستي هپواد دننه بلکه دسوسياليستي کمپ
منخ کی هم د موخی سره سم ترسره گبري.
پ- کارگره طبقه د تولید د اصلی خواک یه توگه:

د ملي اقتصاد په تولو برخو کی د تولید ستر ماشيني او
قني پرمختگ زیات شمبر ماهرو متخصصو کارگرو ته ارتیا لري.
سوسياليستي تولنه د کره موخی سره سم کارگر روزي او د
سوسیالیزم او کمونیزم د جوروونکو تر کچی پوری یی لوروي.
دغی موخی ته رسبدو دپاره سوسياليستي دولت د تولو شتو
امکاناتو خخه کته اخلي لکه د توليدي سترو موسساتو په خنگ
کی. چی کارگرو ته د علومو او مدرنی پوهی د زده کری او عام
فرهنگ د کچی د لورتیاپه چارو بهخت دي, د اجباري زده کرو
مختلفو فني تولگیو تاسیس. د هنر خایونو او حرفوي فني
پوهنخیومنخ ته رانک. په دی دول کارگره طبقه په سوسياليستي
تولنه کی خانگری او عالي شخصیت مومي او تریخوا زیات د تولنی
۵ اضلی رغانده او لارشوونکی غواک په توگه راشرگندپري,

۲- به سوسیالیزم کی توليدي اریکی: په سوسیالیزم کی د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳

توليدي اریکو بنستِ. د تولید پر وسایلو تولنیز ملکیت رامنخ ته
کوی, د تولید پر وسایلو او مصرفي توکو باندی ملکیت تل و او وی
به. هغه خه چی بدلون مومي. د دي ملکیت بیه ده, کمونیستان
باور لري چی باید د خصوصي ملکیت ببه له منخه لارٍه شي او پر
خای یی تولنیز ملکیت كبني. دوي هبخکله دا نیت نه لري چی د
ملکیت مفهوم په تولیزه توگه له منخه پوسي. مارکس او انگلس
ليکي: "په تولیزه توگه د ملکیت له منخه ورنه د کمونیزم خانگیی
خصلت نه دی بلکه هغه بوژوازي ملکیت دی چی په په پام کی یی
لری." په سوسیالیزم کی د تولید وسایل هنو خلکو پوری اره لري
چی کار كوي او پر دي اساس د پانگی او زببناک د وسیلی په توکه
خپل شتون دلاسه ورکوی. د تولید پر وسایلو باندبی سوسياليستي
مالکیت. د تولید به بهیرکی د خلکو ددوه ارخیزو اریکو د خصلت
تا کونکی دی. دغه اریکی ۵ زیبناک نهذ خلاصو علکو متخ کی ۵
سوسیالیستی دوه ارخیزی مرستی او د ملکرتیا همک‌اري او
«هرچاته د ده د کار پر اساس» د اصل سره سم د زیارکنو په گنه
د تولیداتو پر ویش ولاردي. سوسياليستي اریکی د پانکوالی نولنی
ته پخلا کبدونکی تضاه (د تولید تولنیز خصلت او د تولید پر
وسایلو د خصوصی مالکیت تر منخ تضاد) له منخه وري په بله
ژبه د سوسیالیزم د تینکّت په پایله کی تولیدی اریکی د مولده
خواکونو د پرمختک سره همغاري کببري. په سوسیالیزم کی
توليدي اریکی تل بدلون مومی او د مولده خواکونو د پرمختک
سره ان سموي. د دي مسألی لوي دلیل, به دبره لبره ممکنه
موده کی د سوسیالیزم د کمپ حیرانوونکی پرمخنک دی.

د سوسیالیستی شتمني دوه دولونه:په سوسیالیزم کی
تولنیز ملکیت په دوه دوله دی:۱- د دولت شتمني یعنی د عامو
خلکو شتمني ۲- د تعاوني موسساتو ملکیت.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳

دوه دوله سوسياليستي مالکیت د دوه دوله
سوسياليستي موسساتو پر شتون- دولتی او تعاونی - باندی دلالت
گوي چی دواره جوله د ورته ماهیت لرونيي دي. خکه: لومری» ۵
سوسیالیستی مالکیت دواره دوله د تولید پر وسایلود تولنیز
مالکیت پر بنست ولار دي؛ دوهم. دواره زببساک له منخه وري؛
دریم. د دوارو د اقتصادلارشوونه د پلان او برنامی پر بنستِ
کبری؛ خلورم.دواره «هرچاته د ده د کار پر بنستٍ » د اصل خخه
تابعیت كوي. سره له دی چی د مالکیت د دغو دوارو دولونو منخ
کی ورته والی شته. یوله بل سره توپیرونه هم لري. دغه توپیرونه د
تولید پر وسایلو د تولنیز توب د کچی پر بنست ولار دي. خکه
تعاوني ملکیت یودله پیز ملکیت دی. یعنی توليدي وسایل چی د
یو تعاون په واک کی دي په تولیزه توکه تولو خلکو پوري اره لري.
تماونی محضولات بوازی بهآهماغه قعاون پوریاره لری, ‏ عولب
خواکونو پراختیا او بشپرنیا سره تعاوني ملکیت.دپوهی او د
کمونیست گوند او سوسياليستي دولت دکره (دقیقی) نخشی سره
سمء سوسیالیزم نه کمونیزم ته د لبرد په وخت کی به بشبر دول
له منخه خي.

پبه سوسیالیزم کی خاني (شخصي) ملکیت: په
سوسیالیزم کی دتولید وسایل او محصولات پولنیز ملکیت گنل
کببری. د دي محصولاتو یوه برخه چی مصرفي توكي دي د
زیارکشو منخ کی د دوی د کار د خومره والی او خرنکوالی سره سم
وپشل كبري او د خلکو خانی ملکیت كرخي. نو په سوسیالیزم کی
د محصولاتو هغه برخه چی د خانی لکّت د پاره جوريري د خانی
ملکیت په مانا ده. همدارنکه په سوسیالیزم کی د وکرو کنه
اوسپماء استوکن خای. د کور وسایل او هغه توكي چی د کور د
لکشت او سوكالي د پاره لازم دي شخصی ملکیت کیل کبری. د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹۵

سوسياليستي تولید موخه د خلکو د ژوند د کچی لورول دي. د
دی موخی پرمختک به د وکرو شخصي ملکیت ته پرله پسی وده
ورکری. خو سوسياليستي دولت د دي چار د مخنيوي د پاره
خینی خنیونه را منخ ته کوی چی تر تولو لوی یی په دي دول
دي: به سوسیالیزم کي نشي کبدای, خانی ملکیت د نورو وکرو پا
د سوسياليستي دولت په زیان په کار واچول شي. هغه توكي چی د
وکرو خانی ملکیت دي د پلورلو او پپرودلو ور نه دي او بله غته
مساله د میراث له منخه ورل دي چی سبب كببري د یوی تولنی
زامن د ورته اقتصادي شرایطو نه برخمن او وكري د خپلو زامنو د
پاره د شتمنیو د راغوندولو په فکر کی نه وي.

د سوسياليستي تولید موخه:

د سوسياليستي تولید موخه. د تولنی د تولو غرو مادي او
معنوي ارتیاوی پوره کول دي. سوسياليستي تولید نشي کولای
پرته ددی, بله موخه ولري. خکه په سوسیالیستی تولنه کی د
تولید پر وسایلو خصوصي ملکیت نشته او په ایله کي د انسان په
فسهی ات رفاک هی تفه لیی لفق کل هه که
پرخلاف چی په پانکواله تولنه کی شتون لري. دسوسياليستي
تولید اصلي خوخنده خواک د هغو زیارکشو کتّی جوروی چی د
تولید د وسایلو او محصولاتو خاوندان دي. د سوسیالیزم موخه. د
انسان د پاره او د انسان په کنه تولید دی. که وغوارو چی د
سوسیالیزم دغه خانکری خصلت د علمي پلوه وخبرو باید هغه د
«سوسياليستي اقتصاد بنستیز قانون» په نوم وپپژنو. دغه قانون.
د تولو اقتصادي قوانینو په خبر یو عيني او د انسان له ارادي وتلی
قانون دی.

دپلان سره سم د سوسیالیستی تولید د بشپریدلو ارتیا:
پوهیرو چی په پانكوالي سیستم کی. اقتصاد د سيالي او کدودی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹۹

سره مخامخ دی او پرته د پلان خخه بشپرتیا مومي. خکه پانگوالي
اقتصاد له مختلفو واحدونو نه جور شوی چی بشپره خبلواكي لري
او له همدی کبله هر پانکوال د تولنی د ارتیاوو ه پام کی نیولو
پرته په تولید لاس پوری کوي. د یو خانكري پلورتوكي د تولید
بهیر دبازار تر دکبدو پوری دوام مومي او په دي حالت کی ده چی
پانکوال تولید ودروي. په سوسياليستي تولنه کی وضعیت په دی
دول نه دی. خکه سوسياليستي اقتصاد راز راز توليدي خانگی لري
چی په یو ستر واحد کی سره راغوند شوي دي. ددفه شان تمرکز
په شته والي کی اقتصادي بشبرتیاء د پلان سره سم. نه یوازی
شوني ده, بلکه د یو حتمی قانون په توکه منخ ته راخي, له دی
کبله سوسياليستي دولتونه د دض «تاریخی ارتیا» بهپام کي نیولو
سره خبل اقتصاد ته د پلان سره سم وده وركوي. د پلان سره سم
منخ کی د اندول جورولو به ماناده. د ساري په توکه سیک
صنعتونه نه سایی یو ارخیز او د درنو صنایعو د پرمختک یه پام کی
نیولو پرته (لکه چی په پانکوالی کی ترسره کیری) وده و کری بلکه
باید د دی دوارو منخ کی انیول تینک شي.

په سوسیالیستی اقتصاد کی انیولونه:

د ملی اقتصاد متناسب او د پلان سره سم تکامل هغه
وخت شونی دی چی سوسياليستي دولت د ملي اقتصاد د انوولونو
پر پیژندنی بریالی شوی وي. د «اندول» د کلمی نه مقصد د
تولیدی ببلوببلو خانکو منخ کی د لازمی همغاري پرکچی پوهبدل
دي. د مختلفو انیولونو منخ کی تر تولو غتِ یی چی په حقیقت
کی د تولید تول بهیر تاكي, د تولید د وسایلوتولید او د«مصرفي
توکو ترمنخ اندول دی. د دغه انیول د ساتلو د پاره باید د تولنی د
لکشت کچه ویاکل شي او د هفی سره سم د تولید وسایل منخ ته

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۷

راوری شي. شکاره ده چی دغه انیول تل د یولنی د ژوند د کچی
لوربدلو او د هفي د لکشت د «بربدلو سره بدلون مومي. دوهم
انیول د صنایعو او د کرنی د ودي منخ کی دی. سوسیالیستی
دولت باید په تولنه کی د کرنیزو توکو د لکشت کچه وتاكي او بیا
په نوموري اندول. په تولیزه توکه, صنایعو ته وده ورکري. نور مهم
انیولونه دا دي: د تولید او لکشت منخ کی انیول. د سیما او
لکشت منخ کي اندول. د خلکو دنغدي عاید زیاتوالی اود کوچنی,
سوداكري د ودی منخ کی انیول, د اقتصادي مختلفو سیمو
تکامل منخ کی اندول, د کرهنی مختلفو خانکو منخ کی نسبت او
د صنعتي مختلفو موسساتو منخ کی اندول سوسیالیستی دولت د
پورته یاد شوو اندولونو په پام کی نیولو سره خپل اقتصادي
پروگرامونه تنظيموي او تولنه خامخاپرمخ بيايي.
ج- د کارد اغبزمنتوب پرله پسی وده. د سوسياليستي اقتصاد
قانون:

په تاكلي وخت کی دتولید شوي محصول کچه دکار
اغبزمنتوب بلل کبري. مارکس د کار اغبزمنتوب په وده کی موثر
عوامل په دی دول بيانوي: د کارگر د مهارت منخنی کچه د
پوهی موقعیت او له هغه خخه د علمي استفادی کچه د تولید
تولنیز سازمان, د تولید د وسایلو پراختیا او ورتیا او د حاصل
ورکونی د ودي طبيعي شرایط. دا د تولو اقتصادي تولنیزو
جورستونو عام قانون دی, خو په پانگوالي او له هغی مخکی تولنو
1 دغه قانون به محدود او نااندوله توکه عملی کبده خکه تولنی
د اغپزمنتوب د ودي لپاره سم پلان نه درلود او دغه قانون ته یی
فیرشت وراوم: بانیم کی افضادی یاو او د
کار د اغبزمنتوب په وده کی شنه ی رن عواملو ته دبشبری
پاملرنی له کبله نوموري اقتصادي قانون په عمل کی پراختیا

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲/۸

موندلی او د سوسیالیستی اقتصاد د قانون په توکه خلبری. به
سوسیالیزم کی انسان د لومري خل لپاره د تولنو د پراختیا او
بشیرتیا په تاریخ کی د دی اقتصادي قانون نه په بشپری خبرتیا
سره د تولنی په کته. په پوی مناسبی طریقی که اخلي.
د پلان سره سم اقتصاد کنی:

د پلان سره سم اقتصاد په سوسیالیزم کی دوه ستری
گتي لري. یوه د مادي سرچینو د ضایع کبدو مخنیوی (دعلم.
تختیک او مالی سرجیی) اوبله۵ اصبانی وک ند که بنه طلم
شخه مخنیوی. په پانکواله تولنه کي پانگوال معمولاً د علم او
۱ ی 09 9
مخ ته شي او دغی موخي ته دلاس رسي په صورت کی نور د علم
او تخنیک وروستني تکامل سره مینه نه لري. داسپی چی دبری
هاغه اختراعات او اکتشافات چی د دوي لاس پوشو پوهانو سرته
رسولی د نورو نه پتوي او يا پی امتیاز رانیسی او له منخه یی وري
خو په دي دول د دوي د سیالانو لاس ته ورنشي. په داسی حال
کی چی په سوسیالیزم کی. سوسیالیستی دولت د هبواد د بودجی
وبره و۱۵۹ ی وراويه او ای دنو ارو
د علم او تخنیک پرمختک سره مرسته کوي. له بل پلوه یو
پانکوال تر هغه خایه پوری انساني خواک ته ارزشت قایل دی چی
کارخانه یی به کار و ولوبري. دا چار ددي لامل كببري چی د
پانگولغ گونتو د اثبتانی غنواک لویه برضه بی کی 1 مضه لاره
شي. اقتصادي بحرانونه. په تولید کی کیودی سیالی. وزکارتیا او
داسی نون د دی چار لویی پایلی دي. حال دا چی به سوسیالیزم
کی سوسياليستي دولت د پلان سره سم د خپل ضرورت ور وگري
روزي او په اقتصادي مختلفو خانگو کی یی وبشي. له همدی کبله
په سوسیالیزم کی د ببکاری, اقتصادي بحران او داسی نورو نی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۹

نه لیدل کيري. په سوسياليستي هبوادو کی د كلني تولید د ودی
کچه او په پانگوالي تولنو باندی یی فوق العاده لورتیا د مادي
سرچینو او انساني خواک نه په گت اخیستنی کی د سوسياليستي
طریقو په سموالي باندی پریکنده دلیل دی. . ۱
په سوسیالیزم کي د کار خصلت:
کار چی د مادي ارزشتونو د تولید په موخه د خلکو زیار
دی د هری تولنی ارتیا ده. خو خصلت یی په مختلفو اقتصادي-
تولنیزو جورشتونو کی پردي اساس چی په دغو جورنتونو باندی
خه دول تولیدی اریکی واکمنی دي, توپیر لري. کار کبدای شي په
رنه عوونها و اراداته وق ار ای اوه تولی د کی دباره
ترسره شي او پا په زور او د زببناکگرو په گنه سرته ورسبري. په
پخوانیو یاد شوو تولنوکی, د کار خصلت اجب‌اري وو او د
زببناکگرو په کته تمامبده خو په سوسیالیزم کی کار د کس او د
ده د تولنی په کته دی. ۱
سوسیالیزم د کار په اره دخلکو فکر ته بنستیز بدلون
ورکری او هغه یی د ویای, زرورتیا او اتلوالي په وسیلی ارولی دی.
په سوسياليستي تولنو کی د کا رخلاق ماهیت په دي کی دی چی
کارکران دض ات آلاتو به اختراع او سمون اه توليدي
بهیرونو لاس پوری کوي. په سوسیالیزم کی هر خوک حق لري
چی کار وكري او کار تل شتون لري. کارکران ن هبخکله د خپلی
وزکارتیا او راتلونكي به ارٍه وبره نه لري. سرببره پر دی چی په
سوسیالیزم کی ببکاري نشته. هر خوک باید د خپلی سلیقی او
شوق سره سم یو کار غوره كري. په سوسیالیزم کی لني او ببكاري
ته هبخ خای نشته. په سوسیالیزم کی د کار بل صفت. دهفه
تولنیز خرکند خصلت دی. سوتتالتتی دولت د کار د خواک پریو
خای را غوندولو او د اقتصادي پلانون و پر بنستٍ د اقتصادي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲۰

مختفلو خانکو د ارتیا په پام کی نیولو سره دهغه په وبش سره د
کار تولنیزخصلت په جاگه شيي.
خ- د کار په بهیرکی سوسياليستي همچاري او سيالي:
پورته ورته گوته ونیول شوه چی په سوسیالیزم کی کارپه

بشپره توکه خرکند تولنیز خصلت لري. هرخوک د سوسياليستي
تولنی د پرمختک لپاره کار کوي. د تولید په بهیرکی کارگران د
تولید د کچی لورولو او د ماشین آلاتو حالت سه کولو د پاره به
خبل منخ کی سوسياليستي سيالي کوي. سوسياليستي مسابقه
پاسيالي د سوسياليستي همکاري خخه نه ببلبدونکی ده. خکه یو
سوسیالیست کارگر پوره هخه كوي خو د کار د حالت په سمون او
د تولید د کچی په لورلو سره تولنه مخ ته بوخي. يو سوسیالیست

کارگر په سوسیالیزم کی د کار لنيني طریقی پر بنستِ په داسی
حال کي چی سوسياليستي سيالي کي ونده اخلي. خبل نور ملگري
د دوي د کار د وضعیت د به والي د پاره هخوي او زیار باسي چی
په دله یبزه او لا پراخه کچه ول پرمخ لارشي. کارکران په
سوسیالیزم کی باید د خپلو غنتلو ملگرو د تجربو نه کته واخلي او
وروستی دله دنده لري خبلی تجربی په پراخه توکه د تولو کارگرو
په واک کی ورکري. په سوسیالیزم کی مسابقه يا سيالي. د
همكاري او مرستي پرته بل شی نه دی. خکه د تولنی په کچه. ۵
تولید د کچی د لورتیا لامل گرخي او پوهبرو چی په سوسیالیزم
کي د تولید د کچی لوربدل دتولو خلکوپه کته دي.
رغاوني لار کنله. د سوسياليستي تولنی پرخلاف " د پانگوالی په
سیستم کی. وكري یو له بل سره له دضمنی دکی سیالی سیالی
کوی او زیار باسي د نورو په تتر باندی په پنو اپشودلو سره د
تولنی د کتو پرخلاف خبلی شخصی (خانی) کنّی لاسته راوري او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۱

هغه خه چی دوي ته ارزشت نلری, د تولنی پرمختک دی."
د- په سوسیالیزم کی پلورتوکیز تولید:

په سوسیالیزم کی د تولنیز ملکیت دوه دوله شتون,
لومرنی او تر تولو مهم عامل دی چی د پلورتوکیز تولید ارتیا
ايجابوي. سرببره پردی, نور عوامل هم شته چی د پلورتوکیز تولید
د پاره لازم شرایط جوروی. دا عوامل په دی دول لندولای شو: د
کار تولنیز وبش چی د دوه دوله تولنیز ملکیت پر بنستٍ منخ ته
راخي: دفكري او بدني کار منخ کی توپیر د ساده او تخصصي کار
منخ کی توپیر د کارگر د کار او دهغه چا په منخ کی توپیر چی په
مرستندویه (تعاونی) کی کار كوي. مونر پوهبرو چی په پانكوالي
پلورتوکیز تولید کی. د کار خواک په پلورتوكي بدلبري خود
پانکوالی د زبپناک لار اواره شی. حال د | چی به سوسیالیزم کی.
پلورتوکیزه تولید (چی د کار خواک هم رانغاري) عام ارخ نلري,
دلته د پلورتوکیزه تولید د عمل سیمه تاکلی ده. د ساري په توکه
د سوسیالیزم د ینگشت په وخت کی د کار خواک نورپلورتوکی نه
دی او نه پلورل او پبرودل کیبری. خمکه د پلورلو او پپرودلو له
بهیره وخي او دغه حالت د نورو سوسياليستي موسساتو په هکله
هم صادق دی. په بله ژبه نور هغوي معامله کبدای نشي.
ذ- په سوسیالیزم کی پلورتوکیزه- نغدی اریکی:

کله چی په پوه تولنه کی پلورتوکیزه تولید ترسره کببری,
د اقتصادي قوانینو پر بنستِ پلورتوکیزه - نعدی اریکی هم منخ ته
راخي. له دی کبله سوسیالیزم هم دیلورتوکیزپیسو اریکو لرونکی
دی خو محتوی یی په بشپره توگه له هغه خه سره چبی
پخواموجودق, توپیر لري.
۳- د سوسیالیزم مخبنا:
الف- د سوسياليستي تولنی طبقاني جورنت:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۲

دنمنی طبقي شتون نه لري او خای یی داسی طبقو نیولی دی
چی د دوستانه او نبردی اریکو نه برخمنی دي. سوسياليستي تولنه
د تولنیزو دوو طبقو (کارگر او بزگر) او پو قشر نه جوربري. جوته
ده چی د طبقی د کلمی پکار ورنه په خپل ذات کی د طبقاتي تضاد
يا اختلاف پرشتون دلالت کوی. خوپه سوسیالیزم کی ددغو دوارو
طبقو تضاد پخلا کبدونکی دی. په سوسیالیزم کی د کارگرو او
بزگرو دوو طبقو د شتون لامل. په لومری درجه د نار او کلیو
منخ کی د تضاد شته والی دی چی په خیل وار سره د دوه دوله
تولنیز مالکیت نبغه پایله ده. له بل پلوه د فكري او بدني کار به
منخ کی تضاد چی لا هم په سوسیالیزم کی ببخي له منخه نه دی
تللی, رون اندی قشر د نومورو دوو طبقو خخه ببلوي. په دی
اساس د طبقاتو د نابودي او بی طبقی تولنی دمنخ ته راتک لپاره.
نه نايي يوازي د زببناککرو طبقو په بشپره توکه له منخه ورلو
بسیاوشی, بلکه باید د نار او کلیو, د فكري او بدني کار منخ کی
تضادونه هم چی په سوسیالیزم کی د طبقاتو د شتون بنستیز
علتونه دي, له منخه یوورل شي. له دي کبله سوسیالیزم نه
کمونیزم ته په لبرد کی لازمه ده د دغو تضادونو د لری کولو د
پاره کامونه اوچت شی. ۱
ب- د نار او كلي منخ کی د تضاد له منخه ورلو لاری:

په پانكوالي سیستم کی سار په ببرحمی سره كلي زبيشسي
(استنماروی) او په همدی سیب د سار او كلي منخ کی تضاد. نه
پخلا کب‌دونکی ارخ لري. سوسیالیزم دنوموري تضاد.نه
پخلاکبدونکی ارخ. له منخه وري او د نار او کلي منخ کی نبردی
همكاري غواری. په دی دول. په سوسیالیزم کی د سار او كلي
ترمنخ تضاد. پخلاکپدونکی دی. په سوسیالیزم کی د دغه تضاد د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۳

شتون بنستیز لامل, د دوه دوله تولنیز ملکیت شتون دی چی د
تولنیز ملکیت دول پر سار او تعاوني دول یی پركلي واکمن دی.
له دی کبله د نار او كلي تضاد له منخه ورل په دی پوری ترلی,
دی چی د کلیو تعاوني ملکیت په دولتي ملکیت باندي واوري. د
کمونیزم د جورسنت په بهیرکی په کلیو کی د تخنيكي آسانتیاوو
رامنخ ته کول ورو ورو کرنه د صنعت په بوه خانکه اروي. د کرنی
د ماهیت په بدلبدلو سره د بزکرو د ژوند لاری او د تحصیلاتو کچه
او په تولیزه توکه د دوی د فرهنک کچه هم بدلون مومي او د
ساري ژوند بنی ته نبردي كببري. ستري ودانی د تولو مدرنو
وسایلو سره (مرکزكرمي. اوبه. بریشناء تلیفون او داسی نور) په
کلیو کی د برزکرو د سوكالي په موخه جوربري. فرهنگي مرکزونه.
مختلف استوکن خایونه کتابتونونه نوونخي. لوبغالي او چمنونه
کلیو اود بانیو د استوکنو په واک کی ورکول کبری. معمولا
سوسياليستي دولت. د لبردرالبرد او نک رانک د اسانتیاوو په
برابرولو سره خو لوی كلي د بو واره سار په چوکاتِ کی راتولوي او
د هوساینی هر راز وسایل د دوي په واک کی وركوي. په دي دول
کله چی کمونیزم تینگشت مومي, نور د كلي او بزگر نسه نه پاتی
كپري او به پایله کی د نار او كلي تضاد هم له منخه خي.
پ- د فكري او بدني کار منخ کي د تضاد له منخه ورلولاری:

په هغو تولنو کی چی د دبمنو طبقاتو خخه جوربري, د
فكري او بدني کار منخ کی تضاد. د بدني کار سپک کنلو او لبر
اهمیت ورکولو په بیه را خرکندبری. له دی کبله نوموری تضاد په
دغشان تولنو کی نه پخلا کبدونکی ارخ لري. په سوسياليستي
تولنه کی د دغه تضاد له منخه ورلو تر تولو لوی عامل. د تخنیک
پرمختک دی. خکه له یوی خوا د کار د ساعتونو په کمولو او د
وزکارتیا په منخ ته راتللو سره د کارگرو او بزگرو د پاره شونی كکوي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲

چی خیل فرهنگي او تخنیکی وروسته والی وته (تلافی) كري او له
بلی خوا تولنه ماهرو کارگرانو ته د ارتیا له کبله هرومروباید لازم
ماهرین وروزي. نو به دي دول له یو پلوه زور نسل ته روزنه
وركوي او له بل پلوه د خوانو او ماهرو کارگرو یو نوی نسل منخ ته
راوري. پورته یاد شوی عامل د نوموري تضاد د حل تر تولو لویی
انکیزی په توکه دا مانا نه لري چی ايديالوژيكي عامل د بدني کار په
اره د خلکو د اند (فکر) دخرنکوالی په بدلون کی رول نه لري, بلکه
برعکس د گوند او دولت توضيحي کار په بدني چارو کی د اداري
او كوندي کارونو فعاله ونیه اخیستنه او د تولو پرکنو به تبره بیا د
رون آندوهمیشنی ايديالوژيكي روزنه. د هر سوسياليستي دولت د
ارینو دندو له جملی خخه ده. په پایله کی سوسیالیزم نه کمونیزم
ته ه لبود سره او د باخبره او روزل شوو رون اندو کچی ته (د
علمي اطلاعاتو له پلوه) د تولنی دبری لورولو سره وه تسا ان
منخه خي. د دغه تضاد له منشه تلل د بدني يافكري چارو له
منخه تللویه مانانه دي, پلکی دکاردنوی بنی پیدایشت دی چی په
پخوانیو تولنو کی پی ساری نه و او تر تولو لوري, شونی بنی سره.
فكري او بدني کار د تولني تول غرٍی یو د بله سره ننلوی. په دی
دول نور په تولنه کی هبخ طبقه په دي مانا شتون نه لري چی
پواخی فكري یا بدني کار سرته ورسوي. بلکه تول وكري به خبله
تخصصي خانکه کي د معلوماتو تر تولو لوريي کچی کی کار کوي.
ت- سوسياليستي دولت:

د پانگوالی نه سوسیالیزم ته د لبرد په پراو کی د پرولتار یا
د ديكتاتوري ماهیت او وني مولبری او دیری ولوستلی. له بلی
خوا پوهپرو چی د مخبنا بدلونونه (د دولت په گیون) به اقتصادي
بدلونونو پوری بشبر تراو لري. له دی کبله د کاپیتالیستی اوورو
كي پلورتوکیزه اقتصادي برخوله منخه تللو او سوسياليستي اریکو

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۲۵

رسبدو ته په پام سره لازمه ده چی د تولنی مخبنا او دولت هم
بدلونونه ومومي. په سوسياليستي تولنه کی د زبیشاکگرو طبقو په
له منخه تللو سره (د سوسیالیزم د بشپر تینگست په وخت کبی)
په لومری درجه کی د دغو طبقو د خیلو دنده له منخه خي. خکه
ددوي ترنابودي وروسته. د دوي خپل مان‌انلري. خو
سوسياليستي دولت لا اوس هم کولای شي او باید د دغی وسیلی
نه د بهرنیو لاس وهونکو, قانون ماتوونکو او سوسیالیزم ته خیانت
کوونکو پر ضد کارواخلي. په دی هکله په تبره بیا د بورژوازي او
رویزیونیستی آیدپالوژیو لرونکو او د هغوي پر ضد مبارزه چی د
دولتي او كوندي مقامونو نه په خپله کته کته اخلی, د
سوسياليستي دولت د لویو دندو خخه ده. سوسياليستي دولت د
كورني سیاست په هکله د پرولتاریا د ديكتاتوري تول ارخونه
خوندي كوي او وده ورکوی. د سوسياليستي دولت د غتو دندو نه
یوه, داقتصاد تنظیمول او پلان جورونه ده. دغه دنده له پانکوالی,
خخه سوسیالیزم ته د لبرد د پراو به موده کی په نورو برخو باندی
د سوسياليستي برخی دغوغ او بشپر بري د تامین په بیه وه. د
سوسیالیزم تر بشبر بری وروسته نوموری دنده د کمونیزم د
تخنیکی او مادي بنستِ د جورشت او په کمونیستی اریکو بانديی
د سوسياليستي اریکو د بدلون په بنه اوري. د سوسياليستي دولت
د لویو دندو خخه پوه بله د تولو خلکو د فرهنک د کچی لورتیا او د
نوی انسان (د کمونیستی تولني ور انسان) جورونه ده. د
امپریالیزم شتون او د هغه د همیشنی کواش خطر سوسياليستي
دولت دبلی دندی سرته رسولو ته ارباسي. دا دن ده د
سوسياليستي یّانوبي نه د ساننی او د امپریالیستانو د پوخي
دسیسو شندولو د پاره د پیاورو پوخي خواکونو منخ ته راورل دي.
له دی کبله سوسياليستي دولت ارین دی چی د هبواد د بودجی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۹

یوه برخه د هبواد د دفاعي خواکونو په پرله پسی لورتیا او ساتنی
باندبی ولكوي.
په سوسیالیزم کی د کمونیست گوند رول:
کمونیست گوند د سوسیالیزم به تولو پراوونو کی د تولو
غيرگوندي او دولتي سازمانونو او په تولیزه ِ د سوسياليستي
تولنی په برخه کي لارشوونکی رول لري او هبخکله واكمني د نورو
گوندونو سره نه ويشي. کمونیست گوند له پانكوالي نه سوسیالیزم
ته د لبرد به پراو کی د پرولتاریا دیکتاتوری د عملي کولو رول لري
او د سوسیالیزم د بشیر نیکست په وخت کی د تولو اقتصادي,
فرهنكي او تولنیزو پلانونو جوروونکی دی. کمونیست کوند به
خان پوری د ترلو سازمانونو (كارگري اتحادیو, د خوانانو سازمان.
فرهنگي سازمانونو او داسی نورو) خخه په کتی اخیستلو سره تل
خیلی اريکی د خلکو پرکنو سره ساني او هخه كوي ولسونو خخه د
پرله پسی زده کرو او یادولو له لاری د خپل سیاست او کرنلارو
لوری, سم کری. مخکی گوته ونیول شوه چی کمونیست گوند د
نورو کوندونو سره خبله واكمني نه وبشي. "خکه لومری, گوند د
کارگری طبقی تر تولو مهمو عناصرو د راغونیپدو خای دی چی دا
عناصر هم غيرگوندي تشکیلاتو سره نبغ په نبغه اریکی لري او
دپرخله د دوي لارشود دي. . دوهمم, خنکه چی گوند د کارگری
طبقی تر تولو مهم و کسانو د راغوندبدلو خای دی, د کارکری
طبقي د لارنوونکو د تیاری نوونخی هم دی چی د خیلی طبقی
د تشکیلاتو د هر راز دولونو د مشرتابه ورتیا لري. دریم. گوند جی
دکارگری طبقی د لارسوونکو وبر نه شوونخی دی د خپلبی
تجربی او پوهی له پلوه یواخنی تشکیلات دی چی د پرولتاریا د
مبارزی د مشرتابه د تمرکز وس لري او له دی کبله خواک لري
چی د کارگری طبقی هر راز غيرگوندي تشکیلات. په كومکي

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۷

ارکانونو او په طبقی پوری د گوند د نبلولو په پتی باندی واروي. "
(استالین. د لنینزم د اصولو به باره کی)
د سوسياليستي تولنی ايديالوژي او فرهنک:

۱- د سوسياليستي تولنی ايديالوژي مارکسیزم-لنینزم
دی او فرهنک یی د مارکسیزم-لنینضزم او پرولتارب‌ایی
انترناسیونالیزم د اصولو سره برابر دی.

۲- علم به سوسیالیزم کی: علم. د طبیعت. تولنی او
انسان په اره د بشر د پوهی سیستم دی. علم نری د مفاهیمو او
قوانینو په توکه تعريفوي چی د هغوي سموالی او واقعیت. د انسان
عملي تجربی ثابت کری دی. علم د مادي تولید او عملي نجربی
پر بنستِ منخ ته راغلی او په خیل وار سره یی په تولید او نورو
ارتیاوو کي انسان ته خدمت کری او د «بر اهمیت لرونکی دی. د
سوسیالیزم نه پخوا تولنو کی, معمولاً علم د زببناککرو طبقو په
چوپرکی ژ او د تولنی به پرمختک کی د اغیز ترخنک یی د پراختیا
وکر تنک و. د ساري په توکه بورژوازي د علم خخه یواخی د لا
زياتي کتی تر لاسه کولو او د خپل واک تینگولو د پاره کنه اخلي
او په همدی چوکاتِ کی وده ورکوي. خو په سوسیالیزم کی پوهان
د تفکر او تحقیق ديالكتيكي طريقي باندي په لاس بري سره. علم
ته به پراخه کچه بشپرتیا بخشي.

علم په سوسیالیزم کی د خانکری طبقي یا قشر استفادي
ته خانکری نه دی او په تولو خلکو پوری اره لري. په سوسیالیزم
کی, علم پوازی د تولنی پرمخ بیولو او د هغی د ستونزو د حلولو او
دبری لوری انساني تولنی يعني کمونیزم ته د رسبدلو د پاره په کار
ویل کبری.

۳- سوسياليستي هنر او ادبیات: هنر د انسان په ماغزو
کی د هنري انخورنو په توکه د عيني واقعیتونو انعکاس دی. هنر د

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳/۸

بهرني چاپیریال دغبرگون له لاري, انسان سره د ده په پوهبدو کی
مرسته كوي او د انسان به سياسي: اخلاقي او هنري زدکره کی
یوه پیاوری وسیله کیل کپري. د نکارندو (پدیدو) او پپشودولونه
او هم له هغوي خخه د انکبرنی د راز راز طریقو دولونه. د شعر
داستان, تباتر سینماء موسیقی. معماری, انخورگری. مجسمی
جورونی او داسی نورو د پیدایشت لامل کببري. د سوسیالیزم نه
په پخوا تولنو کی هنر او ادبیات په داکه سره د زببشاکگرو طبقو په
خدمت کی ژ او مخکی له دی چی د عيني واقعیتونو شکارندوی
سوسياليستي تولنو کی هنر په بشپره توکه پو نوی کیفیت ومی.
هنر او ادبیات به سوسیالیزم کی, د خلکو نه الهام اخلي او د دوی
به وی کی داي ,ملوسسالیم تن ویلبد دجعه راز هت ار
ادبیاتو خلاقه طریقه ده.

د سوسياليستي واقعیت لید د هنر بنستیز اصول, د
رستينولي د واقعیت په غبرگون کی ژور لید او خلکو او د خلکو
گوند ته د بشپر نردبوالي خخه عبارت دي. سوسياليستي هنرد
علم وروستنیو پرمختگونو خخه گنه اخلي او تل د مارکسیزم -
لنینزم له ايديالوژي خخه چی بوازنی سمه او د خلکو د کیو سره
برابره ايديالوژي ده الهام اخلي.

د سوسیالیزم نریوال سیستم:

د سوسیالیزم نریوال سیستم. په خپل برخلیک باندی د
واکمنو او آزادو ملتونو پوه تولنیزه, اقتصادي او سياسي تولنه ده
چی د سوسیالیزم او کمونیزم په لار کي یی گام پورنه کری او
دکیو کتو او موخو لرلو له کبله سره یو شوي دي. د سوسیالیزم
نریوال سیستم خخه لاس ته راغلي تعریف ته په پام سره پایله

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۹

راوخي چی سوسياليستي ملتونه په تولنیزو اقتصادي او سياسي
دریو برخو کی یو تر بله سره جوختی اریکی لري او سره یو دي.

۱ اقتصادي اریکی: د سوسياليستي کمپ د هبوادو
اقتصادي اریکی د دوه ارخیزی مرستی او د کار نری وال او
سوسياليستي وبش (په خانگري چارکی د هر هبواد تخصص) پر
بنستِ ولاری دي. سوسیالیست دولتونه دخیلو اقتصادي
پروگرامونود طرحی په وخت کی سرببره پردی چی د "انیولونو"
مسئله خیل هبواد کی په پام کي نيسي. د نورو سوسياليستي
دولتونو په مرستی هخه كوي چی دغه مسئله د سوسياليستي
کمپ په کچه هم وساتی. په دي دول چی هر سوسياليستي دولت
په عین اقتصادي خپلواكي کی د خپلو اقتصادي او تخنیکی
خانکر نیاو پر بنستٍ د یو خانگري محصول په تولید کی تخصص
مومي. د دی چار پابله د سوسياليستي دولتونو منخ کي د کار
نریوال وبش دی. سوسياليستي دولت په داسی حال کی چی خپلو
تولو اقتصادي خانکو ته وده وركوي شو اقتصادي خبلواكي یی له
منخه لاره نشي. د سوسياليستي کمپ په کچه کی هم د
"اندولونو" مسئله به پام کي نيسي. د ساری به توکه د درنو
صنایعو ودی ته دبره پاملرنه كوي خو د نورو ارتياوی به نسبي
توکه لری کري. د بهرنی سوداگري په برخه کی سوسياليستي
دولتونه د یو بل د کتو خوندي کولو پر بنستِ, یو له بل سره جنس
په جنس راکره ورکره کوي.

۲- سياسي اریکی: سوسياليستي دولتونه په خبلو اریکو
کی د نبردی همکاري او ملکرتیاء پو د بل حقوقو ته دوه ارخیز
درناوی او یو د بل په کورنیو چارو کی د نه لاسوهنی له سیاست
خخه کار اخلي. سوسياليستي دولتونه په هبخ وجه یود بل په
کورنیو چارو کی د لاسوهنی اجازه نه لري او یواخی کولای شي یو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۰

بل ته لارشوونه او يا نيوکي وکري. سوسياليستي دولتونه د
سوسياليستي کمپ د بشپر يووالي په موخه معمولاً خپلو بهرنیو
سیاستونو په هکله سلا مشوره كوي او د نریوالو سياسي بهیرونو
به وراندی بوه کزنلا ره تیسی,

۳ تولنيزي او فرهنگي اریکی: د امپرياليستي هبوادو
پرخلاف, سوسياليستي دولتونه په پرله پسی توکه خپلی توليدي,
علمي او تخنيکي تجربی سره بدلوی او د هری خوا نه د
سوسياليستي تولنی په جورونه کی یو د بل سره مرسته کوي.
پوهان د علمي او تخنيكي مهمو مسئلو په هکله به پرله پسی توکه
سلامشوري کوی. ددی همکاریو غتِی پایلی له يوي خواد
سوسياليستي دولتونو د وخت. انرژي او مالي خواک د ضایع کبدو
خخه مخنيوي او له بل لوري د سوسياليستي تولنی لا چتکه وده
او پرمختک دی.
د سوسياليستي او امپرباليستي هبوادو منخ کی اریکی:

سوله ایز که ژوند: لنین د امپریالیزم په عصرکی د نریوالو
حالاتو او سوسياليستي سیستم پیدایست ته په پام سره دا مهم
اصل رامنخ ته کرنخنکه چی سوسیالیزم پوخل په تولو هبوادو کی
بریالی کبدای نشي هرومرو یو شمیر هبوادونه (د اقتصادي -
تولنیزو شرایطو او په هغوي کی د طبقاتي مبارزو د بنی پر بنست)
د نورو نه وروسته د سوسياليستي انقلاب پراو ته رسبري او په
تبره بیا د نری په یو زیات شمبر هبوادو باندي د امپریالیزم د
خواکمني د دوام له امله به دتاریخ ديويی تاکلی مودی په اوردوکی
پانکوال هپوادونه دسوسياليستي هبوادونو ترخنک خیل شتون ته
دوام ورکري. او په دبي صورت کی له هغوي سره "سوله ابز
گدژوند" داسی خبره ده چی له پامه نشي غورخبدلی.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۱

په تبره بيا چی سوسياليستي هبوادونه جکره نه غوابي او
د نری د تولو سوله خوشوونکو خواکونو په مرسته د نریوالی سولی
ملاتر کوي. خو دا مسئله په دي مانانه ده چی سوسياليستي
کمپ په خپل واک لاندی سیمی باندی د امپریالیزم د مسنقیم
تبري او يا په نورو هبوادو باندی د هغه د تبري نه سترکی پتی
كري او له جکری خخه چی امپربالیزم یی پر دوي ورتبي ودار
شي. د امپربالیزم به وراندی هر راز تبربدنه چی د سوسياليستي
نری د کمپ او ولسونود آزادي بخسونکو غورخنکونو د کنو ه
زیان وي. په سوله کی د گد ژوندکولو له چوکاتِ خخه وخي او د
سازشت بنه غوره کوي. د "سوله ابز کدژوند" اصل چی لنین
رامنخته کری دی, د "سولی دروبزه" نه ده بلکه د نریوالی سولی
خلاق! جنطفی او اصیولی ملاتردفن الهدی کیله سوسالیشتی
هبوادونه دنده لري, د نریوالی سولی نه د کلک ملاترپه ترخ کی
هري امپرياليستي دلی ته چی د سوسياليستي کمپ د یو برخی
او یا د ولسونو آزادي بخشونکو غورخنگو پر ضد په تبري لاس
پوری كري, په ببرحمی سره غاش ماتوونکی خواب وركري او دی
وری به پی کری. سوله ابز کدژوند. په حقیقت کی په اقتصادي او
ايبيالوژي برخ و کی د پانکوالی ضد مبارزی دوام دی. په داسپی
حال کی چی د نریوال امپریالیزم خواكمني پرضد د ولسونولپاره د
جکری شرایط لا چمتو كوي او په امپرياليستي هبوادو کی طبقاني
مبارزه هم لاوده کوي.

د سوسیالیزم او کاپیتالیزم ترمنخ اقتصادي سيالي:

د سوسیالیزم او امپریالیزم منخ کی اقتصادي سيالي, په
صنعتي او کرنیزو برخوکی سري سر تولید د کچی لورولو مبارزه
ده. یا یه بله ژبه د خلکو د ژوند د کچی لازیات لورول. به
سوسياليستي هبوادو کی د تولیداتو بی ساري زیاتوالی او د ولسی

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۲

د ژوند د کچی په ودی سره ورخ په ورخ امپریالیزم په نربوالی
سيالي کی نور سنگرونه له لاسه ورکوي. د دوارو نییوالو
سیستمونو تر منخ سوله‌پیزه سيالي. به پانگوالو هبوادو کي د

زیارکشانو | و کارگری طبقي د مبارزو د نفی په مانا نه ده بلکی د
دغه راز مبارزو د پاره یو هخوونکی دی. په پانگوالو هبوادو کی

کارکره طبقه په پانكوالي باندی د سوسیالیزم د اقتصادي بریاوو په
کتلو سره. سوسیالیزم ته د رسبدلو په لار کی مبارزي د پاره په دبر
شوق سره ان تياروي. سوسياليستي هبوادونه, د اقتصادي
سيالي په بهی رکی دسوله ابز کیژوند له اصل شخه په کی
اخیستلو سره د پانگوالي په سیستم باندی د سوسیالیزم د
اقتصادي او ايديالوژيكي سیستم خرکنده لورتیا عملاً د نیی تولو
خلکو ته نییی.
سوله ایز کدٍ ژوند او د ولسونو آزادي بخونكي غورخنگونه:

سوله اب زگدژوند به هبغ دول د سکبلاک لاندی

(مستعمرو) او ترلو هبوادو د ولسونو آزادي بخشونکی مبارزی نه
نفی کوي, بلکه برخلاف, د مترقي غورخنکون و په هکله د
سوسیالیزم د کمپ سیاست د تولو آزادي بخشونکو او د نربوال
امپریالیزم ضد غورخنکونو سره پر تبليغاتي, مالي او پوخي مرستو
ولا دي. هر سوسياليستي دولت د مارکسیزم - لنینیزم او
پرولتاريايي انترناسیونالیزم د اصولو پر اساس دنده لري چی د
آزادي بخبونکو غورخنگونو نه هی راز مرسته ونه‌سپموي او د
ضرورت په صورت کی د یو هبواد آ زادي بخبسونکي جبهی د
غوستنی پر بنا نبغ به نبفه پوخي مرسته هم وکري. د امپریالیزم د
خونري نبغ تبري به وراندی نشي کبدای د "سوله ابز گدژوند"
دسیاست په نوم لاس ترلي پاتی شو. خو باید پام وشي چی دا راز
مرستی د "انقلاب صادرولو" د مسئلی سره ستر توپیر لري او

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳۳

مارکسیزم - لنینیزم په غوخه توکه د دي عمل مخالف دی. د
"انقلاب صادرول" په دی مانا دی چی په یو هبواد کی كورني
مساعد انقلابي شرایط او د ولسونو انقلابي عمل لازم پراوته نه
وي رسبدلي. سوسياليستي دولتونه د دی انقلاب محرک او
پیل‌کوونکی شي. په دی صورت کی د ولسونو د پوهی او غوبستنی
پرته او د دوي د پربکنده تياري پرته. انقلاب پیل شي اوخکه یی
خیلی کلکی نه وي چی ژر يا خند د ماتی سره مخامخ كببري او با
به د تولنیز - اقتصادي بدلون په بهیرکی د دبرو کلکو او خطرناکو

ستونزو سره مخامخ شي.

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۳
لسم خپرکی
کمونیزم
دبشر د اقتصادي ‏ تولنیز جورست تر تولو لور پراو

سوسیالبزم خخه کمونبزم ته د لبرد بنستیز قوانین په
دی دول دي: د کم ونبزم مادي او تخينکي بنستِ جورونه؛ د
سوسياليستي دوه دوله مالکیت بشپرتیا او په کمونيستي واحد
مالکیت باندی د هغو بدلول؛ د کار وده او د انسان دژوند لومینی
تدای هه رل هبار رکفت من شاد ار فکری او
بدني کار منخ کی تضاد بشپرله منخه ورل؛ د سوسياليستي تولنی
د طبقو منخ کی دشته تضادونو بشپر له منخه ورل او بی‌طبقی
تولنی ته لبرد؛ د تولنی د تولو غرو فكري او بدني هر ارخبز ه وده
او د خلکو تولنبز مالکیت په اروند کمونبستی اندلار (طرزفک)
موندل او داسی نور.

باید پام وشي چی پورته يادشوي تول اساسي شرطونه
کرارکرار جوريري او سوسیالبزم خخه کمونبزم ته د لببرد بهیر د
سوسیالبزم د ودانی, له تمامبدو وروسته. نه پیل کيبري. خکه د
كمونيستي تولنی ودانی او سوسیالبزم نه کمونبزم ته د تولنی د
لبرد بهیر دواره به یو وخت کی سرته رسيري او دا دواره د واحد
تكاملي بهیر ننداره ده. د سوسياليستي تولید د طریقی گام په کام
بشپرتیا او تینگنمت د سوسياليستي تولنی گام په گام بشپرتیا او
تینکنت سره یوخای کمونبزم ته د تولنی د لبرد کرارکرار بهیر
هم سرته رسيري.

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۵

کم‌ونبزم ته د سوسیالبزم د پرمختک خرنکوالی:
کمونبزم ته دسوسیالبزم لبرد یو تاربخي بهیر دی چی د انساني
تولنی د پراختیا او بشپرتیا د عيني قوانینو سره سم ترسره کيبري.
سوسیالپزم نه کمونبزم ته لبرد. پو پرله پسی او کرار کرار بهیر دی.
کرارکرار لبرد په دی معنی نه دی چی تکامل په کرارکرار سر ته
رسبري, بلکي برعکس په داسی چتكي ترسره کيري چی د بشر په
تاریخ کی ساری نلري. سوسیالبزم نه کمونبزم ته کرارکرار لببرد.
په دی مانا نه دی چی د سوسياليستي تولنی د بشبرتیا په بهیرکی
هبخ توپ نشته, بلکی برعکس سوسياليستي تولنه هم د بلی هری
سکارندی (پدیدی) په خیر د کرارکرار بشپرتوب وروسته خامخا
په توپ سره په نوی بیه بدلون مومي. یعنی د كمونيستي تولنی
پیداینست به هم په انقلابي توکه منخ ته راشی. په همدي دلیل
سوسیالبزم نه کمونبزم ته لبرده په خپل سر یعنی پرته له دي چبی
دمبارزی په زور خنیونه مات کری سرته نه رسپری. استالین د
هغه رپوتِ په ترخ کی چی د گوند اوولسمی کنگري کی یی وراندی
کر هغه کسان یی د نیوکو لاندی ونیول او دغه شان سوچ یی کم
عقلتوب واه چی انکیرل یی کیدای شي له مبارزي پرنه
کمونبزم ته ورسبرو.
کمونبزم سره د سوسیالبزم د ورته والي ارخونه:

د سوسیالبزم او کم ونبزم منخ کی د ورته والي مهم
ارخونه به لاندی دول دی:

انم ا و تنم اتضادیع ها رواک
چی د تولید پر وسایلو باندی د تولنیز مالکیت خخه عبارت دي.

۲ د كمونيستي جورشت په دوارو پراونو کی توليدي
اریکی د مولده خواکونو سره سمون لري. په دی مانا چی د تولید

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۹

پر وسایلو باندی تولنیز مالکیت د تولید تولنیز خصلت سره سمون
خوري.

۲ هم په سوسیالبزم او هم په کمونبزم کي, زببناکگری
طلتی اودااسان له صوا و اسان ویساک او فاد رای
زورزیاتی نشتوالی. به دوارو پراوونو کی زببنناک نه د خلاصو
انسانانو منخ کی ملگرتیا. همکاري او دوه ارخیزه مرسته, د دوی
منخ کی د تولیدی اریکو بنستِ جوروي.

۴ هم په سوسیالبزم او هم په کمونبزم کي د علم او
فرهنكي ارتیاوو د لابشپره پوره کولو په موخه. تولنیز تولید په پرله
پسی توگه وده مومي.

ه د ملي اقتصادي پلان سره سم پرمختک. د
سوسیالبزم او کمونبزم د دوارو پراوونو له خانکر تیاوو خخه دی. دا
چار د تولني د ودي چنک یون تأمین او شونی كوي چی د تولنی
طریقه کته واخیستل شي او دکار حاصل ورکونه ه پرله پسی توکه
زیاته شی.

۶ هم به سوسیالبزم او هم په کمونبزم کی نالوستی.
نيستي بيكاري په تولید کی گیودی او ويجاري (بحران) نشته.

۷ د کمونبزم د جورست په دوارو پراونوکی د انسان کار
په خپلبی خونی او خلاق دی. په دی مانا چبی انسانان د کار په
خبلی خوضی تّاکلو سره امکان مومي خپل دیر سه استعداد د
تولنی چوپر کی په کار واچوي.

۸ هم په سوسیالبزم او هم په کمونبزم کی ماركسيستي -
لنینیستی ايديالوژي وا کمنه ده.

د کمونبزم او سوسیالبزم د توپیر ارخونه:

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۷

د کمونبزم او سوسیالپزم بنستیز توپیرونه د هغو توپیرونو
زبرنده ده چی د دغو دوارو پراوونو د اقتصادي او فرهنکي بشپرتیا
په کچه کی موجوددي.

د سوسیالبزم او کمونبزم ترمنخ د توپیر تر تولو مهم ارخونه:

۱ به کمونبزم کی د مولده خواکونو د پراختیا او بشپرتیا
کچه د سوسیالبزم نه په کراتو لوره ده.

۲ په سوسیالبزم کی د تولید پر وسایلو دوه دوله تولینز
مالکیت - دولتي او مرستندویه - شتون لري په داسی حال کی چبی
په کمونبزم کی یواخی یودول تول وکرنیز مالکیت واکمن دی.

۲ په سوسیالبزم کي د تولنیز مالکیت دوه دوله شتون د
کارگر او بزگر تولنیزوطبقود شتون د پاره شرایط برابروي, په داسی
حال کی چی په کمونبزم کی تول وکرنیز مالکیت د خانکری بیی
په تینکّست سره. طبقی او طبقاني مبارزه خامخاء په بشپره توکه
هی ۲ :

۴ ه کمونبزم کی د طبقاتو له منشه تک سره د بار او
كلي او د فكري او بدني کار منخ کی نضاد کرار کرار له منخه خي او
پوپنا کيپري.

۵- په كمونيستي تولنه کی د کار خصلت د انسان د
لومرنی ارتیا په بیه بدلون مومي.

۶- دكمونيستي تولنی په تینکشت سره به دسوسياليستي
اصل (هرچانه دده د استعداه پربنستِ او هرچاته دده ی
بنستِ) خای, كمونيستي اصل (هرچاته دده داستعداد پر بنستِ
او هرچاته دده دارتیا پربنست) ونيسي.

کمونیپزم ته دسوسياليستي هبوادو لبر او دپر په یوه
وخت کی اوشتل - دسوسیالبزم نه کمونبزم ته لبرد- دهغو تولو
هبوادودپاره چی دسوسیالبزم د رفاوني په حال کي دی. یو نه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۸

ژغوربدونکی چاردی. په اوس وخت کی سوسياليستي هبوادونه د
اقتصادي او فرهنکي بشیرتیا او پراختیا له پلوه به مختلفو پراوونو
کی دي, د هغویو شمیر د سوسیالبزم د جوربدو په وروستني پراو

کی دي او خینی نور یی لومرني پراونه وهي. د دی سره سره نتول
سوسياليستي هبوادونه به د سوسیالبزم نه کمونبزم ته د لبرد په
وخت کی یو له بله دومره واتن ونه لري. خکه د دی هبوادونو نه
هریو د خپل پرمختک د کچی پر بنستِ, بایده دي چی د
اقتصادي او فرهنگي بیلابیلو ارخونو نه. نورو سره. کمونبزم ته د
رسبدو د پاره مرسته وكري او خبلی تجربی د هغوی په واک کی
ورکري. هغه هبوادونه چی پخوا د اقتصادي او سياسي پلوه
وروسته پاتی گنل کبدل د سوسياليستي هبوادو دوه ارخیزه
مرستی او دملگرتیا په همكاري باندي په دی لکولو سره کولای
شي په دیره لبره موده کی خان د سوسياليستي دبرو پرمختللو
هبوادو کچی ته ورسوي. له بل پلوه هغه وخت سوسیالبزم نه
کمونبزم ته بشیر لببرد شونی دی چی د پانکوالی د کمپ اغبزه
پری نه وي پاتی شوی. خکه د امپرياليستي کمپ تل پاتی گواش.
سوسياليستي هبوادو ته دا امکان نه ورگوي چی کمونبزم ته
ورسبيري.

د کمونبزم ینگشت:

د كمونيستي تولنی مولده خواکونه: د مولده خواکونو
پراختیا او بشپرتیا سوسیالبزم خخه کمونبزم ته د لببرد نر تولو
لومرنی او اساسی شرط دی. د کمونيستي تولنی مولد خواکونه د
تکامل تر تولو لور پراو کی خای لري او د هغو د ودي چکتیا د
بشر په تاریخ کی ساری نه لري. د مولد خواکونو د بشپرتیا اساس

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۳۹

د كمونيستي تولنی مادی او تخنيکي پرمختیا جوروي. له دی
کبله د کمونبزم مادي او تخنيكي بنستِ خبرو.
الف- د کمونبزم مادي او تخنيکي بنستٍ:

دی ته به پاملرنی سره چی کمونبزم په تولو ارخونو کی د
سوسیالبزم د بشپرتیا نه منخ ته راخي. د هغه مادي او تخنيکي
بنستِ هرومرو باید سوسیالبزم سره د کب ارخ لرلو په ترخ کی د
بشپرتیا ترتولول ور پراو ته و رسبري. د کمونبزم د مادي او
تخنیکی بنست رغاونه د درنو صنایعو د پخوا نه لا دبری ودی ته
ارین ۳ د درنو صنایعو د ودی سره د ملي اقتصاد 1 خانگي
لکه کرهنه سپک صنعتونه. د ودانیو چاری, ورلو راورلو ارتباطي
وسایل او همدا شان هغه خانگی چی نبغ په نبغه د خلکو په چویر
کي دي لکه روغتيايي خدمتونه. د خوراكي موادو برابرول د عامی
سوکالی, منخ ته راتک او داسی نور د تخنيكي پلوه بشبرتیا
موندونكي نوي وسایل ترلاسه كوي. له بل پلوه پوهیرو چی د درنو
صنایعو او نورو اقتصادي خانگو وده یوازی د پنخوعواملو دپرله
پسی پراختیا او ودی له کبله شونی ده. دغه پنخه عوامل چی په
سوسیالبزم کی بی بنستِ ابشودل شوی دی اوپه کمونبزم کی د
بشپرتیا تر تولو لوری کچی ته رسبري په دی دول دي: د
ماشینونو مک‌انیزه او اتوماتیک کول, په صنعت او کرنه کی د
بریشنا له انرژي او کیمیا خخه کته اخیستل او د اتومي انرژي نه
کته اخیستل. د پورتینو پنخو عواملو ورخ په ورخ زیاتبدونکی
بشپرتیا او پرمختک بوازی هغه وخت شونی, دی چی علم په نبغه
د دوی په ودي کی آغیزمن شي.
ب- علم د مولد خواکونو دنبغ (مستقیم) عنصر په توکه:

د کم‌ونبزم د مادي او تخنيکي بنستِ جورونی ارتیا,
دپنشو اقتصادي عواملود پرله پسی پرمخنگ له لاری, علم ۵

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۶۰

مولده خواکونو د مستقیم عنصر په توکه رامنخ ته کوي. د مولد
خواکونو د عنصر په توکه,دعلم تحول په دی مانا نه دی چی علم
دمولدخواکونو نسبتا خپلواک دریم عنصر په توکه اوري (لکه
انسان او د تولید وسایل). علم د مولد خواکونو د مستقیم عنصر
رول. د تولید د وسایلو او د انسانانو د مهارت له لاری د دغو
وسایلو په کار اچونه کی لوبوي. په پانکواله تولنه کی علم نر هغی
کچی بشپرتیاموندله چی د پانگوالو کتو اجازه ورکوله او له دی
کبله د دوی د کتو په قید او د دوی به چوبر کی وو. به داسی حال
کی چی سوسالبزم او په بشپره توکه په کمونبزم کی یوه وسیله ده
چی تولنه پرمخ بيايي. علم په کمونبزم کی د تولنی ارتیاوو ته په
پام سره (نه د بوی خانکری طبقی ارتباوو او کتو) په کنو پلتنو او
اختراعاتو لاس پوری کوي. علم به کمونبزم کی. د نكنالوژيکي
تجسم په بیه د مولده خواکونو او تولید مستقیم عنصر دی. په
بله ژبه د تولنی د ارتیاوو به په پايله کی دعلم هرراز پر مختک
سملاسی د تولید چوپرکی په کار اچول کيري. په کمونبزم کي به
د کشفیاتو او اختراعاتو کچه تر هغي اندازي پوري ورسيري چی
یواخی راتولول او دتولید کوونکو په واک کی ورکول یی دزرگونو
کسانو کاردی. علم به یوازی د کمونبزم په خو لومریو لسیزوکی ۵
خیلو تیرو پبریو پرمختگونو نه لا زیات پرمختک وكري.
انسان د مولد خواکونو د اصلی عنصر په توکه:

کمونبزم یوه بی طبقی تولنه ده. د اسی تولنه چی په
تولو برخوکی د برابرو انسانانو خخه جوره ده. له دی کیله که به
سوسیالبزم کی کارکره طبقه د مولد خواکونو اصلي عنصر دی. په
كمونيستي تولنه کی. انسان دی چی دغه مقام ته رسي. د
كمونيستي تولنی د لویو موخو خخه یوه هم د نوي انسان قالب

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲:۱

جورونه ده داسی انسان چی په توليدي چارو کی په پراخه مهارت
سره کولای شي كمونيستي خلاق کار وکري.
د كمونيستي تولنی توليدي اریکی:

د کمونبزم مادي او تخنيکي بنستِ جورونه د
سوسياليستي توليدي اریکو کرار کرار بدلون او په كمونيستي
توليدي اریکو باندی د هغی د اوشتلو سره مل ده. په لومري سر
کی د تولید پر وسایلو باندی د تولنیز مالکیت دوه دولونه. د عامو
پرکنو پر واحد ملکیت باندی بدلون مومي. په بله ژبه په
کمونيستي تولنه کي نور د تعاوني کومه نشه نه پاتي کببري او د
تولید ول وسایل د تولو خلکو په واک کی وي. کمونيستي
توليدي اریکی د و ارخونو نه جور, یو بهیر دی, چی تر تولو
بنستیزه یی د محصولاتو كمونيستي وبش او د بشبر اقتصادي
یوشانته والی مساله ده.

د پیداوارو کمونيستي وپش: په كمونيستي تولنه کی
پیداوار "هرچاته د ده د استعداد او هرچاته د ده د ارتیا" د اصل
پر بنستِ وبشل کيبري. د دی مسالی د پوهونی په موخه د دی
اصل اجزاً په لاندي دول خبرو: . . ۱

۱- استعداد: استعداد د هر کار بریالی سرته رسولو د پاره
يوضروري عامل دی. د ساري په توکه هغه خوک کولای شي
طراح شي چی د ی فني پوهی خخه برخمن وي. علمي خبرنی او
تجربی بييي چی په تولیزه توکه د سالمو انسانانو استعدادونه
یوتر بله دبر توپیر نه لری. انسان د پیدایست په وخت کی یو
عصبي سیستم او بالقوه ببلاببل استعدادونه لري چی په مختلفو
لورو کی وده او بشپرتیا ورکول کبدلای شي خو هبخکله به دغه
استعداد د قوی نه عمل ته را نشي مکر دا چی مساعد شرایط ورته
برابر شي او د نظر ورکس دبره موده د خپلی علاقی ور کسب په

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲:۲

برخه کی کار او زده کره کری وي. په دی نرخ کی علم ثابته کی
ده چی د عقلي سلامتیا خخه برخمن هبخ یو انسان. بی استعداده
نه تراسا به یوی خانکری برخه کی د استعداد ی
د دي مسالی په منلو سره پایله لاس ته راخي چی هرخومره د
تولنو پرسخد اک زیات وي په شتا ع کض د ۵ استعدادوئو د
خرکندبدو اوودي د پاره لازمي زمیني برابری دي. مارکسبزم-
لنینبزم باور لري چی هرخوک ذاتاً د یو خلاق خواک لرونکی دی
او هغه خه چی دغه خواک په خوخنست راولي او تکامل وربني
"کار" دی. خکه د ساري په توکه یو کس چی د موسيقی استعداه
لري هفه وخت کولای شي په وتلی موسيقي پوه شي چی د
موسيقي په برخه کی کار وکري او تعلیم ورکرای شي. په لاه
ژبه, استعداد په هرچا کیء د زده کری د منلو او د خپلی علاقی ور
ییوت رای ارم یه ۱ ۱

۲- هرچانه د ده د استعداد پر بنا: "هرچانه د ده د
استعداد پر بنا" كمونيستي اصل. په دی مانا ده چی تر تولو لوری
بنی سره د کار لاسته راورنی وشي: د استعدادونو او د تخصصي او
عامی سشوونی او روزنی د کچی د پرله پسی ودی لپاره اجباري
شوونی ترسره شي, په تولنیزو چارو کی د تولنی تول غري فعاله
ونده واخیستلی شي اوپه خپله خونه د تولنی د اخلاقي معیارونو
رعایت وکري. تولنیز سیستم د استعدادونو د خرکندب دو او
پرمخنگ د,هرنگوالی شمانت كوي, ۵ ضنعت: علم: تکالوزي او
فرهنک د کچبی پراختیا او بشپرتیاء د استعدادونو د خرکندپدلو
ددبرو لویو شرایطو د جملی خخه دي. به کمونبزم کی د مولده
خواکونو د ستر پرمختک له کبله د علم او فرهنگ د کچی لورتیا؛

د کمونیستی اصل له مخی دپیداوارو ویشل, د استعدادونو د
خرکندبدو امکان په زياته کچه لوروي. تولنه هم د دضو

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳:۳

استعدادونو خخه د تولنی او فرد د تکامل په برخه کی په شه توکه
کته اخلي. ۱ ۱

۲- ارتیا: هر یو تن دوه دوله ارتیاوی لري: لومری مادي
ارتياوي (لکه خوراک. پوضاک او داسی نور) دوهم معنوي ارتیاوی
(لکه شوونه او روزنه. هنر او داسی نور). په دي ترخ کی باید
پاملرنه وشي چی د مادي ارتیاوو پوره کوونه د معنوي ارتیاوو د
پوره کولو د پاره لومرني شرایط برابروي. ارتیاوی د تولنی د
تولنیزو شرایطو زیرن ده دي, لکه د مولده خواکون و علم.
تكنالوژي فرهنک. کورنیو اریکو او کار خای د کچی پراختیا او
بشپرتیا او داسی نور. پرته د عيني شرایطو خخه. د هریو تن
ارتياوي تریوی کچی پوری هم د ده په ذهني کیفیاتو لکه د
فزيكي او فكري ود د کچی. ميرائي صفاتو او داسی نورو پوری
ترلي دي. سربیره پر دی مادي تولید, د ارتیاوو یو پریکنده عامل
کنل کيري. ارتبا به داسی حال کی چی د تولید زیرنده ده, د
تولید. توليدي اریکو او د نورو تولو تولنیزو پدیدو د پرمختک دوه
ارخیزه هخوونکی هم ده. د خلکو ارتیاوی د دوی د استعدادونو
هتره چوجنی اريکی لري. خکه د ارتیاوو پوره کولو لپاره د مادي او
معنوي ارزشتونو تولید ته ارتیاده او په همدی دلیل انسان د
استعداد خرگندولو او له هفه شخه کتبي اخیستلو ته ارتیالری.
انساني ارتیاوی ثابتی نه دي بلکه د انسان د پرمختک او د تولید د
ودی او د تولنیزو اریکو بدلون (په تیره بیا توليدي اریکو) سره سم
بدلون مومي.

۴- هرچاته د ده د ارتیا پر بنا: د کمونيستي تولنی غري د
خبلو استعدادونو په کارولو او د تولنی د لا زیانی سوکالی په لار کی
د هفوي خخه په کی اخیستلو خپلی ارتياوي د خپلو

استعدادونو د لاسته راورنو په واسطه پوره کوي. د استعداد پکار

ورلو په عبارت باندي تینگار کول په دي دلیل چی موخه یی د
وگرو کار کول دي. داسی و نه انکارل شي چی په کمونيستي تولنه
کی کبدای شي وزکا روگرخي او یا احیانا هرخوک چی هره هیله
لري سمدلاسه پوره کيبري. كمونيستي تولنه یوازی منطقي
ارتياوي او شونی ارتیاوی پوره کوي. به کمونيستي تولنه کی
داسی حالت نشته, چی خوک. هره گری, هرخه وغواري:
سملاسي چمتو وي. په دی ترخ کی د كمونيستي تولنی غري د
لوری زده کری او روزنی پر بنستِ د اوسنیو انسانانو سره ببخي
توپیر لري او دي مسالی ته به پاملرنی سره ده چی"هرچاته د
استعداده هرچانه د ارتیا پر بنا" اصل مانا مومي» .‏
په کمونيستي تولنه کی د کار وبش:

0
چی د پانكوالي ستن او بنست دی, د کار وبش هم بنه بدلوي. خو
پوهیرو چی د کار وبش په سوسیالبزم کی هم د تولنی په حال
کتوره او بشبره بیه نده نیولی. ببلکه یی د رون اندو کارگرو بزگرو
او نورو منخ کی د کار وبش دی چی د پورتنی, وینا خرگندونه کوي.
كمونيستي تولنی ته په رسیدو او د فكري او فزيكي کار د تضادونو
او د نار او كلي منخ کی د تضادونو په له منخه تللو سره د
پانگوالي پاتی شوني په بشپره توگه له منشه مي او د کار
كمونيستي وبش د کار سوسياليستي وبش خای نيسي. په پخوانیو
تولنوکی د کار پر وبش سرببره چی په بنستیزه توکه یی طبقاني
جرری درلودی, د کار یو راز حرفوي وبش موجود وو خو د کار
دغه راز وبش هم د تولنی د طبقاتي ماهیت له کبله خانته طبقاتي
بوی او بیه درلوده او د کار د خالص كاري وبش له حالت نه وتلی,
وو. به کمونبزم کي د کار پخواني وبش له منخه تللو او د هغه د
كاري حالت په ساتلو سره د تولنی د غرو منخ کی یو راز د کار

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲:0

حرفوي وبش منخ ته راخي چی طبقاتي ماهیت نه لري او په
خانکري توکه پوازی د حرفی له مخی مختلف کارونه سره ببلپري.
له بل پلوه د صنعتي ببلایبلو مانگو او اقتصاي یبلایبلو سیمو
منخ کی هم د کار وبش واکمن دی چی پلان یی د کره پروگرام پر
بنست جوربری.
کا رپه کمونبزم کی: انسان تل په دي هیله دی چی کار
یی د خوند او مینی سره مل وي خو د مریانو او سرفانو د پاره
دغي هيلي هبخکله هم د عمل جامه وانه اغوستله. په پانكوالي
سیستم کی هم پرولتاریا د تورتم راتلونکی له داره تل د لوری او
وزکارتیا سره لاس او کریوان وي. او هبخکله د خپل کار خخه
خوند نه اخلي. خو کار په سوسیالبزم او په تره بیا کمونبزم کی لا
په بشیره توگه د زبارکسانو د دغی پخوانی, هیلی سره سم خیل
ماهیت ته بدلون وركوي. کار په کمونبزم کی عام. پخپله خوشه,
زببشاک نه خلاص او د تولنیز مالکیت او تخنیک تر تولو لوری
کچی پر اساس دی. کار په کمونبزم کی زشته دبره لاسته راور نه
لري او د علمي پلوه نظم مومي. کار ه کمونبزم کی خلاق ماهیت
لري او فكري او فزيكي هخي په دیری لوری ممکنی بیی سره یو
تربله ننلوي. کار په کمونبزم کي مزدوري نه لري او ول خلک
خیل استعدادو نه د تولنی په واک کی ورگوي. او په پای کي کار
په کمونبزم کي د انسان د ژوند د لومرنی ارتیا بیه غوره كوي.
د انسان د ژوندانه به لومرنی ارتیا باندی د کار د بدلیدلو
شرایط: کار ته | رتیا, خانته د یو راز انساني کرنو نوم غوره کوي,
چی د یو "عادت! " یه پی نیولی ده. دغی موخی ته د رسبدو د پاره
باید له کراوه دک بدنی کا رله منشه لار شي او د علم او فرهنک
کچه لوره شي. مخکی مو ولیدل چی د سوسیالبزم په تخنيکي
پرمختک او كمونيستي تولنی ته په رسبدو سره په كمونيستي

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۶3

تولنه کی د کار بیّه په خه دول ده. بدني کار په هغي مانا چي نن
ورسره مخامخ یو شتون نلري. بلکه تول وكري د تخصص لرلو له
کبله د توليدي چارو د اداره کوونکو په توگه رامنخ ته کپبري. د
انسان د ژوندانه په لومرنی ارتیا باندی د کار دبدلون د پاره په
تخنيكي پرمختک سرببره باید د پخواني کار وبش پات شوني, په
هماغه دول چی مخکی وویل شول, له منخه ولا شي او کار د
خوني او سادي بن یی بدل شي. د کار تول تیاره ارخونه.
هغه ارخونه چی د انساني خصلت سره سازشت نه لري, باید له
منخه لا شي او د کار روضانه او خوشالي بخشونكي ارخونه تر
وروستنی, کچی پوری بشبرتیا ومومي.

دكمونيستي تولنی مخبنا:

کمونبزم پا بی طبقی تولنه: کمونبزم یا بی طبقی تولنه
د دوو بنستیزو ارخونو یو جورست دی: اقتصادي مساوات او
ولنیزه برابري. په کمونيستي تولنه کی د تولید پر وسایلو
خستنولي (مالکیت) په بشبره توکه تولنیز دی او په همدی
اساس, د محصولاتو وبش د كمونيستي اصل سره سم ترسره
کپري. له دی کبله وکري د اقتصادي پلوه بشپریوشانته والی,
مومي او شتمني په واک کی نه لري. په كمونيستي تولنه کی
هبخوک خبلی یا د اولاد راتلونکي ته اندپشنه نه لري. تول یی په
شور او شوق سره کار كوي او به داده زره یو د بل په خنک کی
نیکمرغه ژوند تبروي. شتمني په تولی تولنی پوری اره لري او
هبخوک خان ته د هی دلاسته راورلو او خانکري کولو په له کی
نه وي. هرخه پریمانه او «بر وي او د اندیشنی د پاره خای نشته.
تولنه د اقتصادي مساواتو پر بنست. د تولنبزو او حقوقي مساواتو
خخه هم برخمنه وي. په دی تولنه کی هبخ راز طبقه شتون نه

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲:۷

لري. تول خلک یو شان وي او بو د بل د حقوقو درناوی کوي. د
ار او كلي او د فكري او فزيكي کار منخ کی تضادونه له منخه خي
او ننه یی نه پاتی کيري.

د دولت له منخه تلل: دولت د طبقو د خرکندبدلو سره
جوخت منخ ته راغلی او هرومرو د هغو په له منخه تللو سره ببرته
له منخه خي. د پرولتاریا ستر مشر انگلز ليكي چی تولنه به, دولت
هغه خای ته واستوی چی ورسره سايي, د لرغونو آثارو موزیم ته.
تیک د لرغونی زمانی د اوبدلو د خرخونو او برونزو مجسمی خنک
ته. دولت چی كمونيستي تولني ته تر رسیدو پوری طبقاتي ماهیت
لري» دغی تولني ته د لبرد به پراو کی ورو ورو خپل دغه خصلت له
لاسه وركوي او وروسته کرارکرار تباه اوله منخه خي. تولنه د
اقتصادي او تولنبزو چارو د اداری په موخه داسی موسسات
جوروي چی بواخي د پخواني دولتي مدیریت له رول خخه گنه
اخلي او غري یی تل د خلکو دغوشتنی سره سم بدليري. په
خواک د وژونکو وسلو سره د گونه کبدو پر خای, تولید او کار ته.
پانی د بشري ژوند د دوام تر تولو لویی سرچینی ته. مخه کوي. د
کلمی په رنتیانی مانا سره په تاریخ کی د لومری خل د پاره به
ديموكراسي ینگه او توله تولنه به په غبر کی ونيسي. تول خلک به
بو د بل لپاره او د تولنی د پرمخنک په موخه هخه وكري.
دنوي انسان قالب جورونه:

د کمونسيتي تولنی موخه, د داسی انسان قالب جورونه
(خسته ایشودنه) ده چی هر ارخیزه او هم غبره بشبرتیا ی موندلی
وي. د کمونبزم انسان, د بی ساري پوهی لرونکی کارگر دی,
داسی کس چی د علم له اصولو خخه خبر او د مادي او معنوي
ارزشتونو جوروونکی دی. هغه یو فعال انسان؛ دنجربی خاوند

مدیر او د علمي فلسفی سره آشنا یو کس دی. یو داسی
انترناسیونالیست دی چی د نریوال هنر له اصولونه باخبر او په تر
تلو لورو اخلاقي اصولو اود بدني پلوه په هر ارخیز تکامل سمبال
وي. یو داسی انسان, "شتمنی" ده, داسی شتمنی چی د مادي
انسان د قالب جورونی د پاره دوو ارخونو ته پاملرنه كوي: بدني
اوفکری روزنی ته.

۱- د بدن روزنه: د بدن روزنه» د نوي انسان د قالب
جورونی بو له ارینو اصولو خخه ده. د بدن د روزنی تر تولو لویه
موخه. د انسان روغتیا ده. خرنکه چی پوهبرو بدني او فکري
روغتیا د تولید او ولنیز فعالیت لومرنی شرط دی. هغه خوک
کولای شی د خلاقه کار کولو د طبیعت له شکلا نه به خوند
اخیستلو او په تولنیز ژوند کی فعاله گدون کولو توان ولري چی له
بدني او فكري دوه ارخيزي روغتیا خخه برخمن وي. په دي ترخ
کی د کمونبزم موخه یوازی دانسان روغتیا نه ده, بلکه د یو داسی
انسا ن قالب جورونه ده چی له بدني پلوه بشیر وي. له دی کبله د
روغ رمتٍ کبدو او بشیرتیا په منخ کي د بدني پلوه توپیر شته. هغه
خوک چی د بدني پلوه بشپر پر دی داسی یو کس دی چی پر بدن
پوره 0 تريه ۰ ِ نزي شخه برخمن وي
0 0
سلوکی له پنخلسو خخه دری سلنی ته راتیتِ شوی دی, خکه
پخوا بدني کار کراوجن ژ او نن دير آسانه دی. دغه مسأله د انسان
د بدن د پاره چی باید د ناروغیو په وراندی مقاومت وكري دبره
خطرناکه ده. له دی کبله نن په سوسیالبزم او بیا په کمونبزم کی
لا کلکی بدني روزني ته پاملرنه کيبري. كمونيستي تولنه به د راز

له لومینی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲:۹

راز ورزشونو او د بدن په روغتیا پوری اروندو مسألو ته د خلکو د
پام را کرزولو له لاری دغه دنده سرته ورسوي.

۲- د فکر روزنه: په كمونيستي تولنه کی د فکر روزنه پا
سوونه او روزنه پر عيني وافعیاتو علمي ژوری کتنی. علمي نری
لید منلواودكمونيستي يووالي او اخلاقوپر زده کری ولاره ده. د
سوسياليستي تولنی په تینگپدلو سره. علمي نری لید (ديالكتيکي
ماتریالبزم) د واکمنی او پراختیا موندونکی فلسفی په توکه منخ ته
راحي. که د تولني تر تولو مترقي اقشارو دغه فلسفه منلي ده.
خو په كمونيستي تولنه کی عيني ارتیا حکم كوي چی د استثنا
پرته د تولنی تول غري د علمي فلسفی پر اصولو برلاسي ومومي.
خکه د كمونيستي تولنی جورونه او د پبچلو مسالو حل کول هغه
خلک ترسره کولای شي چی د طبیعت. د تولنی او تفکر د تکامل
تولیزو قوانینو سره بشپره آشنايي ولري. له بل پلوه د ايدياليستي
عقایدو ضد مبارزی د پاره لازمه ده د علمي نری لید زده کره لا
پراختیا ومومي. که خه هم خلکو د علمي فلسفی د قوانینو سره په
آشنايي سره په حقیقت کی دغه علم منلی دی لیکن د ایدیالبزم
او مذهب د غلطو او طبقاتي ستنو د نودنو په اره ژوره پاملرنه په
كمونيستي تولنه کی د بسوونی او روزنی د لوبو دندو له جملی
خخه ده. دانسا و هب جت عراطیه اساسا تو کم
پاملرنی پرته. یو خوشی او بی فایدی کار دی. لکه خنکه چی لنین
ورته گوته نیسی: "د حقیقت د موندلو په موخه هبخ یوه پلتینه د
انساني عواطفو پرته نه وه او نه به وي" له دی کبله شوونه او روزنه
د دی موخی د پاره چی خرنکه خپل احساسات کنترول کري او په
خه دول غوره عواطف و روزي او د خان او تولنی په کته پی په کار
واچوي, په كمونيستي تولنه کی د سووني او روزنی له دندو خخه
ده. په دي دول کمونبزم. انسان له دوو ارخونو نه تر پاملرنی

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۷۵۰

لاندی نیسی: له بوه پلوه هشه کنو چی انسان تر هاغه مشایه
پوری چی شوني ده عيني واقعیتونو ته نردي كري او د علمي نری
لید خخه یی برخمن کري. او له بل پلوه د نننی, نری, پیژندنی او
روزنی ته هم پاملرنه کوي.

۳- د کار له لاری شوونه او روزنه: علمي او كمونيستي
نری لید. یواخی دتولنو دپراختیا او بشپرتیا د قوانینو پیژندنه نده
بلکه په کارکی د دغو قوانینو د عملی کولو ورتیا هم پکّی شامل
دی. یوازی د کار له لاری انسان کولای شي د كمونيستي تولنی
بنستِ کيردي. د طبیعت. تولنی او د انساني اند پیژندنه یواخی د
پرله پسی او نه ستريدونكي کار له لاری شوني ده. له دی کبله د
کار له لاری سوونه او روزنه یانی په تر تولو لوری ممکنی بنی عمل
کی دفکر پلی کول. د كمونيستي وون او روزنی جوهر دی.

كمونيستي اخلاق چی په اوردو پبپیو کی د بشري تولنی
د پرمختک په دوران کي د انساني اخلاقو تر تولو لورو ارخونو
زبرنده ده, د ستر بشریت د دبری د کتو او عقایدو خرکندونکی
دي. كمونيستي اخلاق ه کمونيستي تولنی پوری خانگري ندي
سوسیالبزم هم له هغو نه پریمانه کته اخلي. د كمونيستي اخلاقو
تر تولو بنستیز اصول په دي دول لندولای شو:

۱- د کم ونپزم د سوسياليستي هبواد او د پرولتاريايي
انترناسیونالبزم د هیلو په لار کی سرسندنه. ۲- د دندی پیژندنی
سره جوخت د تولنی په کته کارکول. هرخوک چی کار نه كوي د
خورلو دیاره به هم خه ونه لري. ۳- د تولنیزی شتمنی, ساتنه او د
هغی د دبربدو سره مینه. د تولنیزو دندونه لوره پوهه او د تولنیزو
کتو ترپنولاندی کولو په وراندی ودربدنه. ۴- ددی شعار سره چی
"انسانان, یود بل دوستان. ورونه او ملکري دي" تولنیزه
همکاري, دوه ارخیزه او د ملکرتیا مرسته. ۵- په تولنیز او

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۲۱

خصوصي ژوند کی سموالی او ريشتينولي اخلاقي خلوص, ساده
توب او فروتني (عاجزي). ۶- پو له بل سره د کورنی د غرو دوه
ارخیزه درناوی, د کوچنیانو سووني او روزنی سره مینه. ۷- د
کمونبزم. سولی او آزادي د دنمنانو په وراندی ودربدنه.
كمونيستي تولنی ته په رسبدو سره خینی پورتني اخلاقي
اصول لکه د سوسياليستي هبواد خخه دفاع او يا ببعدالتي او
داسی نور له منخه خي. خکه د کمونبزم نریوالی تولنی ه نینگشت
او د كمونيستي تولني ورنوي انسان په پیداینشت سره دغه شان
کارندي (پدیدی) به د تل لپاره له منخه لاری شي.
کمونبزم او د فرد آزادي:
د فرد آزادي د تولنیزو اریکو په ماهیت پوری اه لري.
تولنيزي اریکی د داسی شرایطو په توکه تعریفولای شو چی تولنه
یی :۵ قسرت نمی تیا د ده دا رتیاوو پوره کول_و او دخاني
استعدادونو خخه د کی اخیستلو د پاره برابروي. د بورژوازي
ایدیالوکان دعوه كوي چی کمونبزم. د فرد آزادي له منخه وري او
یواخنی سیستم چی دغه آزادي خوندي ساتي پانگوالي سیستم
دی. د دغشان یو تفکر به وراندی دا بس دی چی له دغو کسانو نه
پونتنه وشي, په هغه تولنه کی چی خصوصي ملکیت پر هرخه
واکمن دی؛ په هغه تولنه یی چی د دبری زیارکشو برخلیک د یو
موتّي پانکوالو په لاس کی دی؛ په هغه تولنه کی چی د تولید
گدودی (بحرانونه), سيالي, د اميرياليستي جکرو کدودی د
زیارکشو پرگنو به برخلیک واکمن دي. خنکه کبدای شی د فرد د
آزادي خخه وغربرو. هغه خه چبی خرکند دي پانکوالی ترا وسه
پوری پوره وخت درلود ترخو هغه شان چی دعوه كوي. هوسا ژوند
او آزادي د خلکو په واک کی وركري, خو په عمل کی مونر پرته له
اسارت. نيستي, لوری او جکری نه نور خه و نه لیدل. دغو مسالو

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۲

ته په پام سره د بورژوازي د ادعاکانو درواغجنتوب روسانه کيبري.
کمونیستان په وروستنی جکری (طبقاتي او ریشتونی جکری)
لاس پوري کوی او به دي دول بورژوازي دنل لپاره له منخه وی
او بشریت د شکبلاک او زببشاک له بنده ژغوری. کمونبزم د
اقتصادي او تولنیزو مساواتو ه تینگولو سره تول وكري په یوه
لیکه کی دروي او له هغو خخه نغواري چی په تولنیزو او سياسي
چارو کی فعاله ونیه واخلي؛ له هغو خخه غواري نیوکه او وراندیز
وكري؛ له هغو خخه غواري چی د علم او علمي فلسفی په وسلی
ستونزو سره جکری ته را پاخي؛ له هغو خخه غوايي چی د خان او
تولنی په کته کار وكري؛ له هغوی خخه غواري چی د كمونيستي
اخلاقو پادشوی اصول, رعایت کري.

مارکسبزم- لنینبزم یواخنی ايديالوژي ده چی د تول
تاریخ په اوردو کی یی د لومري خل د پاره د فرد او آزادي
ریشتینی ارزشت پپژندلی دی.
دیو ملت د یوی ژبی تینکت په توله نبی کی:

په هغه صورت کی چی امپریالبزم ببخي پوپنا او ورک او
ببلاببلی تولنی کمونبزم نه ورسبري د مختلفو هبوادو منخ کی به
تولی پولی به له منخه لاری شي. تول ملتونه به به یو نییوال ملت,
په یو شان انسان. داسی انسا ن باندي چی توپیر نه پيژني بدل
شي. د نی تول خلک به د یوخای او بو له بل سره د دیری نبردبی
همكاري په اوردو کی او د ژبو دیو کیدو له کبله به په یوی روزل
شوي او بشپری شوی ژبی سره غبريبري او د ژبو زیاتوالی به د نل
لپاره د نری, له مخی پوپناه او ورک شي. د نری, تول خلک به یود
بل په مرستی اوکدوهخو سره. د خپلی نریوالی تولنی د پرمختک
په لار کی یو له بل سره لاسونه وركري او د بشرد مادي او معنوي
بشبرتیا ریشتینی تاریخ به له سره پیل کري. هغوی به د

له لومرنی کمون خخه تر کمونیزم پوری ۳۵۳

زبپناککرو طبقو خاطری د تاریخ موزیم ته وسپاري اود کمونبزم
جوروونکو او اتلانو نه په نه یاد سره به به ببساری چتكي سره د
نری د رازونو د موندلو په لار کی پرمخ ولارشي.

پای

د محسن خپرندویه چاپ کری:

امپربالیزم

تین (سه مقالة از اتتالین)

مارکس» انگلس و مارکسیزم (چند مقاله از لنین)

تاریخ حزب کمونیست (بلشویک) اتحاد شوروی
- از کمون اولیه تا کمونیزم

قسم به خونتان رفیقان! (زندگی و پیکار قهرمانانه‌ی

شماری از کمونیست‌های جانباخته زیر ساطور

رژیم تبهکار اسلامی ایران)

مائوتسه دون (زندگینامه مختصر)

اصول مقدماتی فلسفه اثر ژرژ پولیتسر

ماتریالیزم تاریخی برای نوجوانان

ماتریالیزم دیالکتیک برای نوجوانان

اقتصادی سیاسی به زبان ساده
مبانی و مفاهیم مار کسیزم

تاریخی ماتریالیزم (په پستو ژبه)
دیالکتیک ماتریالیزم (په پنتو زبه)

بیه:۴۰ اففانی